مدیریت دارایی‌ها با فراهوش‌مصنوعی

بهرام وهابی*
مدیریت دارایی‌ها اصولا فرآیند پیچیده‌ای است که نیازمند استفاده از سامانه‌های منظم و جامعی برای مدیریت این فرآیند است. مسیرهای قابل استفاده برای مدیریت دارایی‌ها نیازمند مدیریت داده‌های بزرگ (BIG DATA) و مدیریت هوشمند فرآیندهای تصمیم‌گیری در این زمینه است و طراحی فرآیندهای مدیریت دارایی‌ها (آنچه به اشتباه در ایران به عنوان مولدسازی دارایی‌های دولت نامیده شده است) با استفاده از داده‌های بزرگ مهم‌ترین گام در این زمینه است. آنچه تاکنون با استفاده از نرم‌افزارهای هوش‌تجاری BUSINESS INTELLIGENCE, BI
مانند TABLEAU SOFTWARE یا MPBI نرم‌افزار مایکروسافت یا DUNDAS BI
انجام شده است، صرفا مدیریت داده‌های بزرگ بوده و در واقع در حوزه دیجیتال کردن محاسباتی که توسط ابزارهای ساده مانند (EXCEL) انجام‌پذیر نیست تعریف شده و حتی نمی‌توان آنها را هوش‌مصنوعی قلمداد کرد چه رسد به فراهوش‌مصنوعی.
اکنون در جهان، دو شرکت از چهار شرکتی که به‌عنوان چهار غول مشاوره (FOUR BIG) در زمینه مدیریت داده‌ها فعالیت می‌کنند، شامل شرکت DELOITTE و KPMG بوده و دو شرکت دیگر E&Y و PWC حوزه کاری خود را در این زمینه تعریف نکرده‌اند. از میان دو شرکت پیشران فوق نیز شرکت DELOITTE گام‌های موثرتری در این زمینه برداشته و از هوش‌مصنوعی (ARTIFICIA INTELLIGENCE, AI) به فراهوش مصنوعی یعنی هوش‌مصنوعی مولد (GENERATIVE AI, GEN AI) رسیده است. تحلیل چند لایه‌ای هوش‌مصنوعی مولد به دو حوزه مربوط می‌شود:
1- حوزه مدیریت داده‌های بزرگ
2- حوزه مدیریت فرآیندی
مدیریت داده‌های بزرگ با حضور ابررایانه‌هایی مانند SUMMIT با سرعت 148 پتافلاپ یا ابررایانه SIERRA با سرعت 96 پتافلاپ یا SUNWAY TAIHULIGHT و TIANHE2 در چین با همین حدود سرعت، قابل انجام است و در واقع نمی‌توان نام مدیریت داده‌های بزرگ را از این طریق، هوش‌مصنوعی گذاشت ولی از زمانی که مدیریت داده‌های بزرگ به حوزه‌هایی خارج از محاسبات عددی (که حوزه محاسبات عددی عمدتا به مباحث هواشناسی، اختر فیزیک و اخیرا حوزه هوا فضا مربوط می‌شود) کشیده شد، این سامانه‌ها نیز (مجموع قدرت محاسباتی ابررایانه‌ها به‌علاوه نرم‌افزارهای تحلیلی) ارتقا یافته و نوعی هوشمندی (که صرفا ناشی از قدرت پردازش و قدرت محاسباتی ابررایانه‌ها می‌شود) در آن قابل مشاهده
است.اینکه بتوان با ابررایانه‌ها به مدیریت داده‌های بزرگ پرداخته و علاوه‌بر آن، نتایج را تحلیل کرد (که عمدتا به تحلیل حساسیت یا SENSITIVE ANALYSIS شناخته می‌شود)، مبنایی برای اطلاق هوش به این سامانه‌ها نیست. به نظر می‌رسد با تلاش‌های متخصصان مدیریت دارایی‌ها اعم از مدیریت دارایی‌های شرکتی، شخصی و دولتی توسط دو شرکت بزرگ DELOITTE و KPMG مسیر هوش‌مصنوعی به سمت تعریف فراهوش‌مصنوعی یا همان هوش‌مصنوعی مولد (GEN AI) قابل گسترش است. هوش‌مصنوعی مولد می‌تواند علاوه بر مدیریت داده‌های بزرگ و تحلیل این داده‌ها با استفاده از قدرت پردازش ابررایانه‌ها، نوعی هوش را نیز برای مدیریت فرآیندها مانند مدیریت دارایی‌ها به کار برد. مثالی در این زمینه، بانکداری هسته‌ای (CORE BANKING, CB) است که تاکنون در کشور ایران نیز تلاش‌هایی برای تحقق آن صورت گرفته است ولی نکته اینجاست که سقف توسعه CB در وضعیت موجود، همان AI است و نمی‌تواند به حوزه GEN AI گسترش یابد و به‌طور مثال، تصمیم به توزیع جریان وجوه یا مدیریت وجوه به تفکیک استان‌ها و شهرها را انجام دهد. توضیح اینکه در فرآیند مدیریت دارایی‌ها، سه فعالیت اصلی را می‌توان در نظر گرفت:
1- گردآوری، طبقه‌بندی و مدیریت دارایی‌ها (مانند نرم‌افزارهای هوش تجاری)
2- تجزیه و تحلیل داده‌ها مانند تحلیل حساسیت در داده‌های بزرگ
3- سنتز اطلاعات و ارائه الگوهای تصمیم‌گیری و همچنین تصمیم‌گیری براساس داده‌ها و الگوی تصمیم‌گیری.
نرم‌افزارهای BI قادر به انجام دو بند اول هستند ولی رسیدن به تصمیم برای نوع و چگونگی مدیریت دارایی‌ها در توان آنها نبوده و باید به روش‌های فراهوش‌مصنوعی یا همان GEN AI متوسل شد. از نظر علمی، دو مرحله اساسی تصمیم‌گیری شامل تجزیه و تحلیل (ANALYSIS) و ترکیب یا سنتز (SYNTHESIS) بر پایه تجزیه و تحلیل است. تجزیه و تحلیل نیز خود به دو بخش مدیریت داده‌ها و تحلیل داده‌ها تفکیک می‌شود. فراهوش‌مصنوعی می‌تواند این حوزه (تجزیه و تحلیل) را به سامانه‌های موجود واگذار کرده و خود به تصمیم‌گیری (مرحله ترکیب یا سنتز) بپردازد که مورد اخیر از توان سامانه‌های موجود خارج است.
مزیت فراهوش‌مصنوعی، اضافه کردن مرحله ترکیب یا سنتز به دو مرحله قبلی (مدیریت داده‌های بزرگ و تجزیه و تحلیل آنها) است. سازوکار این فرآیند نیز در شکل 1 آمده است که با تجزیه و تحلیل اولیه و ترکیب و سنتز چندلایه‌ای (کاری که مغز انسان انجام می‌دهد) امکان تصمیم‌گیری فراهم خواهد شد. به عبارت دیگر، آنچه تاکنون توسط ابررایانه‌ها در مرحله مدیریت داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها انجام می‌شد و مابقی به انسان‌ها اعم از مدیران و تصمیم‌گیران برای دارایی‌ها واگذار می‌شد، با ورود فراهوش‌مصنوعی به الگوی تصمیم‌گیری و در نهایت توسط GEN AI به تصمیم‌گیری منجر خواهد شد.
معنای این فرآیند آن است که فراهوش‌مصنوعی خود می‌تواند تصمیم به نوع مدیریت دارایی‌ها (مانند تصمیم به فروش، تصمیم به مشارکت، تصمیم به اجاره یا هر اقدام دیگر برای دارایی‌ها) بر پایه الگوریتم‌های تصمیم‌گیری مغز انسان در کنار قوانین و قواعد موجود در هر کشور بگیرد که خود منجر به تحولی بزرگ در مدیریت داده‌‌ها خواهد شد.
شکل 1 – الگوی مدیریت داده‌ها توسط فرآیند چند لایه فراهوش‌مصنوعی
*پژوهشگر اقتصادی