مرثیه‌ای برای فرصت‌های از دست رفته 

فاطمه عباسپور- اگر بخواهیم فرصت‌هایی که به علت تحریم‌ها در سال‌های اخیر سوختند و مزیت‌های که خاکستر شدند را لیست کنیم احتمالا با لیست بلندبالایی مواجه شویم، بسیاری از کشور‌ها به عکس شرکای اقتصادی فعلی‌مان که بیشتر رقیب اقتصادمان هستند می‌توانستند مکمل اقتصادمان باشند اما شانس همکاری را به علت تحریم‌ها از دست دادیم؛ کانادا به طور قطع یکی از این کشور‌هاست.
تاریخچه پر پیچ‌وخم
روابط اقتصادی ایران و کانادا از تاریخچه‌ای پیچیده و متنوع برخوردار است که تحت‌تاثیر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دو کشور قرار داشته است. این روابط به‌‌ویژه در دهه‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل‌توجهی بوده است. در دهه 1960 و 1970 با توجه به رشد اقتصادی ایران و افزایش نیاز به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی، کانادا به ‌عنوان یکی از کشورهای غربی مورد توجه قرار گرفت. در این دوره، همکاری‌های اقتصادی دو کشور شامل تبادل کالا، خدمات و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف مانند نفت، گاز و کشاورزی بود.
با وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 و تغییرات سیاسی ناشی از آن، روابط اقتصادی ایران و کانادا با چالش‌های زیادی مواجه شد. کانادا به ‌عنوان یکی از کشورهایی که به حمایت از حقوق بشر و دموکراسی شناخته می‌شود، به سرعت موضع انتقادی علیه رژیم جدید ایران اتخاذ کرد. این تغییر رویکرد باعث کاهش روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور شد و بسیاری از پروژه‌های مشترک متوقف شد. با این حال، در دهه‌های بعد، به‌خصوص در سال‌های 1990 و 2000، برخی از تلاش‌ها برای احیای روابط اقتصادی صورت گرفت. در این دوره، کانادا به ‌عنوان یکی از کشورهای غربی براساس منافع اقتصادی و تجاری خود، تلاش کرد تا در بازار ایران حضور یابد.
پتانسیل‌های موجود
روابط اقتصادی ایران و کانادا به ‌عنوان دو کشور با ویژگی‌ها و پتانسیل‌های منحصربه‌فرد، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های سودمند و متقابل باشد. این دو کشور با وجود فاصله جغرافیایی، از نظر اقتصادی و تجاری می‌توانند در زمینه‌های مختلف به یکدیگر کمک و از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کنند. ایران به ‌عنوان یکی از کشورهای غنی از منابع طبیعی، به‌ویژه نفت و گاز، دارای موقعیت استراتژیک در خاورمیانه است. این کشور با ذخایر عظیم هیدروکربنی، به ‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز در جهان شناخته می‌شود. این ویژگی به ایران این امکان را می‌دهد که در بازارهای جهانی، به‌ویژه در زمینه انرژی، نقش مهمی ایفا کند. از طرف دیگر، کانادا نیز به ‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته و صنعتی با منابع طبیعی فراوان، از جمله نفت، گاز، معادن و آب‌های شیرین به ‌عنوان یک شریک اقتصادی مهم برای ایران به‌شمار می‌آید.
یکی از پتانسیل‌های کلیدی همکاری‌های اقتصادی میان ایران و کانادا، تبادل فناوری و دانش فنی است. کانادا به ‌عنوان یک کشور پیشرفته با صنعتی قوی و فناوری‌های نوین، می‌تواند به ایران در زمینه‌های مختلفی مانند نفت و گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی و فناوری اطلاعات کمک کند. به‌خصوص در حوزه نفت و گاز، کانادا دارای تجربیات و فناوری‌های پیشرفته‌ای است که می‌تواند به بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج و تولید نفت و گاز در ایران کمک کند. این همکاری می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها در صنعت نفت و گاز ایران منجر شود.
در حوزه کشاورزی، ایران با دارا بودن زمین‌های حاصلخیز و تنوع اقلیمی، ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای تولید محصولات کشاورزی دارد. کانادا نیز به ‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه کشاورزی، می‌تواند با انتقال تکنولوژی‌های نوین و شیوه‌های مدرن کشاورزی، به افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی در ایران کمک کند. این همکاری می‌تواند به تامین امنیت غذایی در ایران و همچنین ایجاد فرصت‌های صادراتی برای محصولات کشاورزی ایرانی به بازارهای جهانی منجر شود.
یکی دیگر از حوزه‌های همکاری اقتصادی میان ایران و کانادا، صنعت گردشگری است. ایران با تاریخچه فرهنگی غنی و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان، به ‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری جذاب شناخته می‌شود. کانادا نیز با جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی خود می‌تواند به جذب گردشگران ایرانی کمک کند. با توسعه همکاری‌های گردشگری، هر دو کشور می‌توانند از درآمدهای حاصل از گردشگری بهره‌مند شوند و تبادل فرهنگی و اجتماعی میان دو ملت را تقویت کنند. علاوه بر این، کانادا به ‌عنوان یک کشور چندفرهنگی و پذیرای مهاجران از سرتاسر جهان، می‌تواند به ‌عنوان یک پل ارتباطی بین ایران و بازارهای جهانی عمل کند. ایرانیان مقیم کانادا می‌توانند به ‌عنوان یک جامعه فعال، در زمینه‌های تجاری و اقتصادی به ایجاد روابط میان دو کشور کمک کنند. این جامعه با تجربه و شناختی که از هر دو کشور دارد، می‌تواند به تسهیل تبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری میان ایران و کانادا کمک کند.
ایران نیز می‌تواند به کانادا در زمینه تامین مواد اولیه و محصولات خام کمک کند. به ‌عنوان مثال، ایران می‌تواند به تامین مواد معدنی و کشاورزی برای صنایع کانادایی بپردازد. این همکاری می‌تواند به تقویت زنجیره تامین در صنایع کانادایی و کاهش هزینه‌های تولید کمک کند.
نگاه کارشناسان
«جهان‌صنعت» در گفت‌و‌گو با علیرضا ناظم‌الرعایایی، عضو علی‌البدل هیات‌مدیره اتاق بازرگانی ایران و کانادا نگاهی به پتانسیل‌ها و چالش‌ها از دید کارشناسان داشته است.
وی گفت: در حال حاضر به خاطر تحریم‌ها و ملاحظات قانونی، مراودات تجاری رسمی میان ایران و کانادا وجود ندارد و در مراودات تجاری موجود در صنایع مختلف همواره ردپای واسطه‌های مختلف وجود دارد. بسیاری از کالاها از ایران به صورت واسطه مانند رب گوجه فرنگی، سس، برنج، زرشک و مواردی از این دست به کانادا صادر می‌شود؛ بازار هدف اکثر این موارد نیز ایرانیان مقیم کانادا هستند اما برخی کانادایی‌ها نیز از آنها استفاده می‌کنند. کالاهایی نیز که در گذشته از کانادا به ایران می‌آمد شامل مواد اولیه تهیه کاغذ، برخی روغن‌ها، عدس، لپه، گندم و مواردی از این دست بود؛ لازم به ذکر است این کالاها با قیمت بسیار مناسب و کیفیت بالا به دست مصرف‌کننده داخل ایران می‌رسید اما متاسفانه به علت قطع شدن روابط بانکی و روابط دیپلماتیک واردات این کالاها از کانادا قطع شد.
چالش روابط بانکی
ناظم‌الرعایایی افزود: مهم ترین چالشی که تحریم‌ها در رابطه با ایران و کانادا به وجود آورده قطع روابط بانکی است. هنگامی که می‌خواهیم کالایی را وارد یا صادر کنیم خریدار باید پول را به صراف و صراف آن را به دوبی، عمان و دیگر کشور‌های حوزه خلیج انتقال دهد تا در نهایت به کشور مقصد برسد. این هفت‌خان بسیار دشوار و هزینه‌بر است. فرض کنید بخواهیم یک کالای یک‌دلاری را بخریم؛ به طور متوسط باید تا 75 ساعت صبر کنیم که این مبلغ گاهی تا چند برابر هم می‌رسد. ما باید تمام کالاها را از واسطه دریافت کنیم و در صورت رفع تحریم‌ها دیگر مفهومی به عنوان واسطه وجود ندارد. به فرض می‌خواهید یک کالا را از کانادا بخرید؛ با بانک کانادایی صحبت می‌کنیم تا خط اعتباری ایجاد شود؛ با بانک ایرانی جهت ایجاد خط اعتباری صحبت می‌شود و می‌توانید کالا را به‌سادگی خریداری کنید. هر زمان کالا وارد ایران شد پول پرداخت می‌شود و کار‌هایی که باید در زمینه واردات انجام شود به‌خودی‌خود انجام می‌شود.
وی ادامه داد: موضوع مهم این است که کانادا از بحث پتروشیمی گرفته تا کشاورزی، از مصالح ساختمانی گرفته تا صنایع غذایی به محصولات و کالاهای ما نیاز فراوانی دارد؛ به طوری که حتی با حساب هزینه حمل‌و‌نقل می‌تواند بازار بسیار مفید و پرسودی برای بسیاری از صنایع کشورمان باشد.