مسکن؛ سرمایه یا کالا؟

گروه مسکن- سوییس کشوری است که ۷۰ درصد مساحتش را کوه‌‌ها تشکیل می‌دهند؛ کشوری که در آن املاک و مستغلات گرانقیمت هستند و یک عمر اجاره‌نشینی به عنوان شکستی فردی یا نقص سیستم قلمداد نمی‌شود. در زمانی که بسیاری از جوانان در مکان‌هایی مانند کالیفرنیا و نیویورک نمی‌توانند راهی برای خرید خانه پیدا کنند، سوییس نگاهی اجمالی به جامعه پسا‌مالکیت دارد.

مردی با ژاکت خاکستری روی بالکنی ایستاده که مشرف به خانه‌ها، دریاچه و رشته‌کوه‌های کم ارتفاع پشت‌سر او است. فیلیپ اسکیبا در تراس خانه اجاره‌ای خود در زیلیکون در سوییس با نمایی از دریاچه زوریخ در پس‌زمینه آن می‌گوید: فکر می‌‌کنم داشتن دارایی در DNA افراد برنامه‌‌ریزی شده است. با این وجود، اگر می‌خواهید در شهری در سوییس زندگی کنید اجاره خانه در حال حاضر تنها گزینه پیش روی شماست.

به گزارش «جهان‌صنعت» به نقل از نیویورک‌تایمز، در هر کشور دیگری فیلیپ اسکیبا یک تحلیلگر با درآمد خوب که در صنعت مالی کار می‌کند ممکن بود در خرید خانه تردیدی به خود راه نمی‌داد. با این وجود، در شهری که او در حومه زوریخ در آن زندگی می‌کند حتی خانه‌های زشت آنجا آن گونه که او توصیف می‌کند نیز میلیون‌ها دلار قیمت دارند.

سال گذشته یک خانه گچی ساده در همسایگی او با قیمت ۵/۷ میلیون فرانک سوییس یا حدود ۳/۸ میلیون دلار به فروش رفت. اسکیبا ۴۱‌ساله که در آپارتمانی اجاره‌ای همراه با نامزدش زندگی می‌کند، می‌گوید: اولین فکر من این بود که این مسخره و تقریبا یک توهین است. هنگامی که خانه چند هفته بعد فروخته شد واقعیت مالکیت خانه در سوییس در این روزها برای او آشکار شد. او می‌گوید: خرید خانه برای یک خانواده در هر نقطه نزدیک زوریخ صرفا کاری لوکس نیست. اسکیبا می‌افزاید: این کاری فراتر از لوکس بودن است. دو بچه، یک خانه، یک باغ، دو خودرو. من کسی را در اینجا نمی‌شناسم که آن را داشته باشد. نه میلیون ساکن سوییس از ثروتمندترین افراد روی سیاره زمین اکثرا مستاجر هستند. حتی متخصصان شهری در اینجا به‌طور فزاینده‌ خود را محروم از بازار املاک و مستغلات می‌بینند. طبق نتایج ارزیابی‌ای که شرکت تحقیقاتی Wüest Partner  انجام داده میانگین قیمت یک  آپارتمان استودیویی در زوریخ ۱/۱ میلیون دلار است. قیمت ملک براساس مترمربع در زوریخ حدود ۸۰ درصد گران‌تر از مساحت مشابه یک ملک در پاریس است.

آندریاس وبر یکی از ساکنان زوریخ مدیر‌عامل Corefinanz یک کارگزاری وام مسکن می‌گوید: «فکر می‌کنم اکثر مردم در سوییس هنوز رویای یک خانه و باغ یک خانواده را در سر دارند. صاحب خانه شدن در این کشور دیگر امکان‌پذیر نیست.»

وبر به عنوان یک مدیرعامل مستاجر است و در یک آپارتمان که با قطار نیم‌ساعت از مرکز زوریخ فاصله دارد زندگی می‌کند. میانگین سنی خریدار خانه برای اولین بار در سوییس به ۴۸‌سالگی رسیده که ۱۵ سال بیش از میانگین سنی خرید خانه در فرانسه است.

در زمانی که جوانان در مناطقی مانند کالیفرنیا، نیویورک و لندن نمی‌توانند راهی برای خرید خانه پیش روی‌شان ببینند سوییس نگاهی اجمالی از جامعه پسا‌مالکیت به جهان ارائه می‌دهد. حدود ۳۶ درصد از سوییسی‌ها صاحب خانه یا آپارتمان هستند که پایین‌ترین نرخ در غرب و نرخی بسیار کمتر از میانگین ۷۰ درصد در اتحادیه اروپا و ۶۷ درصد در ایالات متحده محسوب می‌شود. در حالی که بسیاری از جوانان سوییسی می‌گویند در اجاره‌نشینی مادام‌العمر نکات مثبتی از جمله دور ماندن از دردسرها و تعهدات مرتبط با مالکیت خانه می‌بینند در عین حال اذعان می‌کنند از اینکه گزینه دیگری برای انتخاب ندارند این موضوع برای‌شان مایه رنجش است.

در ایالات‌متحده و بسیاری از کشورهای دیگر مالکیت خانه توسط دولت تشویق می‌شود و به طور کلی به عنوان یکی از آداب و رسوم زندگی تبدیل شده است. در سوییس جایی که ۷۰ درصد زمین را کوه‌‌ها تشکیل می‌دهند و املاک و مستغلات، گران‌قیمت هستند یک عمر اجاره‌نشینی به عنوان شکستی فردی یا نقص سیستم قلمداد نمی‌شود.

آلیس هولنشتاین روانشناس متخصص در مسائل شهری می‌گوید: من افراد زیادی را می‌شناسم که هرگز نمی‌خواهند خانه بخرند. آنان برای مالکیت خانه ارزشی قائل نیستند. آنان فکر می‌کنند ارزش قائل شدن برای مالکیت خانه تفکری از مُد افتاده است. اجاره‌کنندگان خانه در سوییس می‌گویند در آن کشور کمتر قضاوتی در مورد افراد براساس مالکیت ملک می‌گوید و درباره اهمیت ثروت‌سازی از طریق مالکیت خانه اصلا صحبتی به میان نمی‌آید.

کریستین هیلبر از ساکنان بازل در شمال سوییس که در زمینه املاک و مستغلات تخصص دارد و در مدرسه اقتصاد لندن تحصیل کرده می‌گوید: در اینجا اکثریت افراد خانه اجاره می‌کنند و این موضوع نه‌تنها انگی اجتماعی قلمداد نمی‌شود بلکه اگر مالک خانه باشید بسیاری از مردم می‌پرسند چرا؟!

سوییس از پایان جنگ جهانی دوم اکثریت جمعیت‌اش اجاره‌نشین بوده‌اند و از جهاتی این موضوع به نفع آن کشور بوده است. در سال ۲۰۰۸ میلادی زمانی که وام غارتگرانه و نکول (ناتوانی از بازپرداخت بدهی) وام‌ها ایالات متحده را وارد رکود اقتصادی کرد اقتصاد سوییس از آن بحران در امان ماند. با این وجود، علیرغم ترجیح اکثریت سوییسی‌ها برای اجاره‌نشینی واقعیت‌های مالی چیز دیگری را نشان می‌دهند. بررسی‌های ملی نشان می‌دهند در چندین دهه اخیر صاحب خانه‌های سوییسی دست کم از نظر ثروت وضعیت بهتری داشته‌اند. میانگین ارزش خالص دارایی یک صاحب خانه سوییسی در ۳۰ سالگی شش برابر بیشتر از میانگین ارزش خالص دارایی یک اجاره‌کننده همسن است. شکاف ثروت نیز تنها با افزایش سن بیشتر می‌شود. براساس مطالعه‌ای که توسط «اورسینا کوهن» در بنیاد سوییس برای تحقیقات در علوم اجتماعی در لوزان انجام شد صاحبخانه‌های سوییسی در دهه هفتم عمرشان ۱۱ برابر ثروتمندتر از مستاجران همسن خود هستند.

نکته مهم این است که به قول خانم کوهن برای آنکه در سوییس صاحب خانه شوید «برای به دست آوردن ثروت بیشتر به ثروت نیاز دارید.»

مارتین هوسلی استاد دانشگاه ژنو که چندین دهه در مورد مالکیت خانه در سوییس مطالعه کرده می‌گوید: اگرچه از نظر ریاضیاتی در درازمدت وضعیت به نفع مالکان خانه است اما بسیاری از سوییسی‌ها نمی‌توانند پیش‌پرداختی که طبق قانون ۲۰ درصد قیمت خرید است را پرداخت کنند. به این قیمت ۴ درصد هزینه‌های انتقال را نیز بیفزایید و حداقل پیش‌پرداخت برای خانه با میانگین قیمت در سوییس در حال حاضر ۴/۱ میلیون دلار است.

این یک عدد دلهره‌آور برای یک صاحب کافی‌شاپ ۳۷‌ساله در خیابانی شلوغ در زوریخ است.

برای او که بیش از ۲۰۰ فنجان قهوه در روز می‌فروشد درآمدش به سختی اجازه می‌دهد که ۱۹۰۰ فرانک (۲۱۱۰ دلار) را برای آپارتمان یک‌خوابه‌اش همراه با نامزدش و پسر نوزادش بپردازد.

او در مورد وضعیت مالی شخصی‌اش می‌گوید: در پایان ماه صفر هستم. من جرات نمی‌کنم حتی رویای خانه‌دار شدن را در ذهن‌ام مرور کنم. مقدار پولی که در طول عمرتان برای اجاره خرج می‌کنید کاملا دیوانه‌کننده است. با این وجود، در حال حاضر هیچ راه‌حل واضحی برای من وجود ندارد. خانواده من پول نقد ندارند. فکر می‌کنم تا آخر عمرم اجاره‌نشین باقی خواهم ماند.

تا همین اواخر هولنشتاین روانشناس به دلایلی مختلف این‌گونه فکر می‌کرد. اجاره مزایای خود را در سوییس دارد: مستاجران از افزایش بی‌دلیل اجاره‌بها و افزایش نرخ بهره یا هزینه نوسازی مصون باقی می‌مانند و همچنین این گزینه به آنان اجازه می‌دهد در مناطق مطلوب‌تری زندگی کنند.

هولنشتاین ۴۱ ساله در آپارتمان زیبایی در مرکز شهر زوریخ در قلب یک شهر قرون وسطایی که به خوبی حفظ شده، زندگی می‌کند و می‌گوید: «وقتی مستاجر هستید مجبور نیستید از ساختمان مراقبت کنید. اگر سیستم گرمایشی کار نکند صرفا یک تماس تلفنی با مالک برقرار می‌کنید، چرا‌که آنجا متعلق به شما نیست.»

با این وجود، چهار سال پیش زمانی که او و شریک زندگی‌اش صاحب فرزند شدند دریافتند که خواستار یک خانه دائمی هستند و همه چیز تغییر کرد. آنان خانه‌ای  به مساحت ۱۳۹ مترمربع در شرق زوریخ با فاصله ۲۵ دقیقه‌ای با قطار از مرکز شهر را به قیمت ۱/۲ میلیون فرانک (۳/۲ میلیون دلار) پیدا کردند و پس از اتمام بازسازی مکان قصد داشتند به آنجا بروند. هولنشتاین می‌گوید: زمانی که خانه را خریدیم فکر کردم آزادی‌ام را از دست داده‌ام، این مرا وحشت‌زده کرد. او کمی خجالت می‌کشد که به دوستانش که اکثرشان مستاجر هستند بگوید که توانسته خانه‌ای بخرد. او می‌گوید: واکنش دوستانم این نبود که وای، چه عالی که خانه‌ای خریداری کردید. بیشتر واکنش‌شان شبیه این بود که واقعا چرا چنین تصمیمی گرفتید؟!

برای یک بازدید‌کننده از مناطق مختلف سوییس درک اینکه چرا قیمت مسکن در آن کشور بالاست چندان دشوار نیست. کوچه‌های سنگی چند صد ساله شهرهایی مانند برن و زوریخ دست نخورده باقی مانده از زمان جنگ‌های جهانی به مثابه موزه‌های زنده هستند. افق زوریخ کوه‌های سر به فلک کشیده پوشیده از برف را به تصویر می‌کشد. دریاچه‌ای که اطراف شهر را فرا گرفته به قدری بکر است که عابران گاهی اوقات مستقیما از پیاده‌روها و تفرجگاه‌های شهر هوس می‌کنند تنی به آب بزنند.  برای اسکیبا تحلیلگر صنعت مالی مالک خانه بودن در سوییس هنوز یک چشم‌انداز بعید به نظر می‌رسد. او ماهانه ۶۰۰۰ فرانک (۶۶۰۰ دلار) برای اجاره آپارتمان خود در تپه‌ای که عمارت‌های کنار دریاچه با برخورداری از نور آفتاب در آنجا واقع شده‌اند، می‌پردازد. اکثر افرادی که در دفتر اسکیبا کار می‌کنند دست‌کم ۱۰۰۰۰۰ فرانک حقوق سالانه دریافت می‌کنند، اما تنها دو نفر از آنان صاحب خانه هستند. او می‌توانست یک خانه در حومه شهر خارج از زوریخ بخرد. در ۶۰ کیلومتری آنجا املاکی وجود دارند که به قیمت ۵/۱ میلیون به فروش می‌رسند، اما او نمی‌خواهد  دور از دفتر و دوستانش در شهر زندگی کند.