مسیریابی توسعه توریسم دریایی

نادر نینوایی- گردشگری دریایی یکی از حوزه‌های بسیار مهم صنعت توریسم در دنیاست و کشوری مثل یونان به مدد توسعه همین نوع از گردشگری و راه‌اندازی خطوط کشتی‌های کروز، توانسته اقتصاد ورشکسته خود را احیا کند. ایران هم به سبب وجود خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب و دریای مازندران در شمال کشور، فرصت‌های زیادی در این بخش دارد که البته تاکنون مغفول مانده است.
به تازگی سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در گردهمایی معاونان ستاد و فرماندهان مناطق و پایگاه‌های نداجا، به اهمیت اقتصاد دریامحور و فرصت‌های فراوانی برای توسعه گردشگری در سواحل شمال و جنوب کشور اشاره داشت، تا مشخص شود که وزیر گردشگری هم به اهمیت این حوزه به خوبی واقف است و به آن توجه دارد.
با این همه اما در دهه‌های گذشته در عمل اقدام موثری برای توسعه توریسم دریایی به انجام نرسیده است و نه‌تنها خبری از حضور کشتی‌های کروز در سواحل ایران نیست بلکه فعالیت کشتی‌هایی نظیر میرزاکوچک‌خان برای سال‌های متمادی با وقفه مواجه بوده است.
نتیجه این وضعیت جولان قایق‌های موتوری غیراستاندارد و کم‌کیفیت در سواحل کشور و محروم ماندن اقتصاد کشور از عواید گردشگری دریایی بوده است. قایق‌های موتوری در سایه بی‌برنامگی‌ها در زمینه توسعه گردشگری دریامحور با دریافت هزینه‌های گزاف برای مدت چند دقیقه‌ای اقدام به چرخاندن مردم در حواشی سواحل و تالاب‌های کشور می‌کنند و گردشگران ایرانی از لذت گردشگری دریایی و اقتصاد ایران از درآمدزایی موثر بازمانده است.
ظرفیت‌های گردشگری دریایی کشور
میلاد نائینیان، فعال حوزه گردشگری در خصوص ظرفیت‌ها برای توسعه گردشگری دریایی کشور به «جهان‌صنعت» گفت: استفاده از ظرفیت‌های گردشگری دریایی در اطراف دریای مازندران می‌تواند برای کشور بسیار مطلوب باشد. در منطقه شرق دریای مازندران و در حد فاصل بندر ترکمن و بهشهر می‌توان اتوبوس‌های دریایی برای جا‌به‌جایی مسافر در نظر گرفت، همچنین می‌توان مسیر سفر دریایی از بندر ترکمن به بندر انزلی تعریف کرد.
با این روش می‌توان سفر دریایی یک تا دو روزه برای گردشگران در نظر گرفت. وی افزود: باتوجه به اینکه گردشگری دریایی در کشور ما فاقد پیشینه است به نظرم در صورت در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم، مردم به شدت از خدمات مرتبط با گردشگری دریایی استقبال خواهند کرد. افزون بر این از آنجا که در صورت ارائه گردشگری دریایی در ایران بحث تبادل ارز هم مطرح نیست و صفر تا صد کار توسط خود ایرانی‌ها انجام می‌شود هزینه‌ها نسبت به سفرهای دریایی خارجی برای هموطنان‌مان بسیار ارزان‌تر تمام می‌شود. راه‌اندازی خط گردشگری دریایی در ایران همچنین می‌تواند موجب شود خیلی از ایرانی‌هایی که به قصد تجربه سفر دریایی به آنتالیا می‌روند در ایران این خدمت را دریافت کنند.
نائینیان در پاسخ به این پرسش که به نظر وی چرا تاکنون اقدامی برای استفاده از ظرفیت‌های گردشگری به انجام نرسیده است، گفت: به نظرم علت این بوده که علاقه‌ای وجود نداشته که در این حوزه کار کنند. با این همه بخش‌خصوصی سال‌هاست که رغبت نشان داده در حوزه گردشگری دریایی فعالیت کند اما با این وجود زمینه لازم فراهم نشده است.
وی در پاسخ به این پرسش که فعالیت‌های جسته‌گریخته بخش‌خصوصی برای توسعه گردشگری دریایی را برای توسعه گردشگری دریایی چگونه می‌بیند، گفت: بخش‌خصوصی به صورت محدود گردشگری دریایی را در برخی سواحل راه انداخته است اما هنوز خیلی جای کار وجود دارد. به نظرم یک ظرفیتی که در زمینه گردشگری دریایی در ایران وجود دارد این است که امکان استفاده از ظرفیت‌های آن در تمام سال وجود دارد. یعنی در شش ماهه نخست سال می‌توان در شمال کشور در این حوزه جذب گردشگر داشت و در شش ماهه دوم سال در سواحل جنوبی گردشگری دریایی داشته و از این طریق گردشگر جذب کنیم.
نائینیان ضمن اشاره به ظرفیت‌های پنهان گردشگری دریایی در ایران ابراز داشت: حتی می‌توان در زمینه گردشگری دریایی سفرهای اقیانوسی هم ترتیب داد و از طریق سواحل مکران سفرهای تفریحی به آن سوی اقیانوس هند در نظر گرفت.
فراهم نبودن زیرساخت‌های گردشگری دریایی
کاپیتان امیرحسین مزینی‌فر، مشاور ارشد و مباشر سرمایه‌گذاری صنعت دریایی در خصوص فراهم نبودن زیرساخت‌ها برای توسعه گردشگری دریایی در کشور به «جهان‌صنعت» گفت: امروز اگر یک کشتی کروز وارد بنادر ما شود برای تامین اقامتگاه و خدمات موردنیاز گردشگران ورودی با مشکل مواجه خواهیم بود.
وی تاکید کرد: کشورهای همسایه ایران همچون قطر و امارات‌متحده عربی در زمینه توسعه گردشگری دریایی با سرعت بالایی در حال پیشروی هستند. در شمال هم ترکمنستان در حال عبور از ایران در حوزه گردشگری دریایی است.
این فعال گردشگری دریایی خاطرنشان ساخت: اقتصاد دریا و ساحل تفاوت‌هایی دارند. همین امروز اگر در ساحل ۱۰۰‌میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شود عدد درشتی به حساب می‌آید اما در دریا این رقم بسیار ناچیز است.
به همین نسبت آورده و سودی که در دریا حاصل می‌شود بسیار بالاتر است و نقطه سر به سر و بازگشت سرمایه نهایتا ۱۸ماه برآورد می‌شود یعنی سرمایه‌گذار بعد از ۱۸ماه می‌تواند وارد سود‌دهی شود. به بیان دیگر اگرچه سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری دریایی ریسک بالایی دارد اما در عمل سرعت و میزان سوددهی آن نیز بسیار بالاست.
مزینی‌فر در پاسخ به این پرسش که ایجاد زیرساخت و احصای امکانات لازم برای تحقق گردشگری دریایی تا چه اندازه می‌تواند اقتصاد کشور را متاثر کند، گفت: تا سال۲۰۱۲ تیتر یک اخبار جهان ورشکستگی اقتصادی یونان بود الان حدود ۱۰سال می‌گذرد و آنها توانسته‌اند با احیای استراتژی استفاده از کشتی‌های کروز مشکل خود را حل کنند. امروز در یونان درب متروها و ایستگاه‌های اتوبوس به کشتی‌های کروز ختم می‌شود، یعنی مسافر از مترو پیاده شده و وارد کروز می‌شود. خیابان‌ها و همه چیز آتن برمبنای کروز شکل گرفته و در یک کلام اقتصاد یونان را صنعت کشتی‌های کروز نجات داده است. جابه‌جایی سالانه ۲۵ تا ۳۰‌میلیون مسافر با کشتی‌های کروز شوخی نیست.
وی افزود: استفاده درست از دریا در امارات‌متحده عربی هم بسیاری را به سوی دوبی کشانده است. به‌نظرم اگر بخواهیم اقتصادمان مقاومتی باشد و برون‌رفت از مشکلات اقتصادی را داشته باشیم، صرفا یک راه داریم و آن توسعه اقتصاد دریاست.
نگاه مثبت صالحی‌امیری به توسعه گردشگری دریایی
اخیرا سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در گردهمایی معاونان ستاد و فرماندهان مناطق و پایگاه‌های نداجا، تاکید ویژه‌ای بر گردشگری دریایی داشته است. وی در این گردهمایی به اهمیت توسعه گردشگری دریایی اشاره کرد و اظهار داشت: کشورهای حاشیه خزر مانند تاجیکستان، آذربایجان و گرجستان سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در این حوزه انجام داده‌اند در حالی که ایران هنوز به‌طور کامل از این ظرفیت بهره نبرده است.
وزیر میراث فرهنگی همچنین بیان کرد: فرصت‌های فراوانی برای توسعه گردشگری در سواحل شمال و جنوب کشور وجود دارد و طرح‌هایی برای سرمایه‌گذاری در این مناطق در حال بررسی است.
وی همچنین به همکاری نیروهای مسلح در آزادسازی بخشی از سواحل برای فعالیت‌های گردشگری اشاره کرد و آن را گامی مهم در این زمینه دانست. صالحی‌امیری با اشاره به سیاست‌های ابلاغی رهبری در حوزه گردشگری گفت: این سیاست‌ها بر سه محور اصلی شامل جذابیت، امنیت و زیرساخت‌ها تاکید دارند.
وی افزود: با توجه به سرمایه‌های فرهنگی و طبیعی کشور، صنعت گردشگری می‌تواند به‌عنوان موتور محرک اقتصاد ایران عمل کند.
وزیر میراث فرهنگی و گردشگری همچنین بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه گردشگری تاکید و خاطرنشان کرد: کریدورهای شمال-جنوب و مسیرهای ارتباطی با آسیای میانه و قفقاز می‌توانند به توسعه این صنعت کمک کنند. وی در پایان بر استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی برای گسترش مسیرهای ارتباطی و جذب سرمایه‌های خارجی تاکید کرد. باتوجه به برخورداری کشور از نوار ساحلی طولانی و بنادر متعدد و نیز با نظر به میل وافر گردشگران داخلی به تجربه گردشگری دریایی، به نظر می‌رسد در صورت برنامه‌ریزی صحیح و همکاری نهادهای مرتبط با وزارت گردشگری و سایر ذی‌نفعان می‌توان توسعه گردشگری دریایی در ایران را رقم زد. نباید از نظر دور داشت که توسعه گردشگری دریایی در ایران در صورت ورود کشتی‌های کروز و سرمایه‌گذاری موثر، حتی می‌تواند زمینه‌ساز جذب گردشگران بین‌المللی به کشور و باز شدن مسیری برای ارزآوری موثر از محل صنعت توریسم شود و اقتصاد کشور را از تلاطم‌های موجود در زمینه نرخ ارز برهاند. با این همه طبیعی است که تحقق این اهداف نیازمند توجه جدی و درک اهمیت توسعه گردشگری دریایی به کشور و انجام اقدامات عملی است.