مشکل کمبود و بیکاری پرستار!

گروه جامعه- جامعه پرستاری با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کند و خواستار پیگیری مطالبات است. محمدرضا ظفرقندی،وزیر بهداشت در آستانه روز پرستار بیان کرد که وزارت بهداشت مطالبات پرستاران و پرداخت معوقات را پیگیری می‌کند و برای افزایش نرخ اضافه‌کاری نیز اقداماتی انجام شده است اما این تمام آن چیزی نیست که پرستاران انتظار شنیدنش را داشتند. طی هفته‌های اخیر مسوولان معاونت پرستاری وزارت بهداشت و درمان از افزایش نرخ اضافه کار پرستاران به 100‌هزار تومان خبر دادند در حالی که محمدجواد قائم‌پناه، معاون اجرایی رییس‌جمهور، طی روزهای گذشته از افزایش نرخ اضافه‌کاری پرستاران به 80‌هزار تومان خبر داد. از طرف دیگر در لایحه بودجه هیچ اشاره‌ای به اختصاص اعتبار برای بهبود وضعیت پرستاران نشده و همین مساله هم باعث شده تا پرستاران هیچ امیدی به بهتر شدن اوضاع معیشت و کار خود نداشته باشند. از طرفی براساس آمارهای اخیر، نسبت پرستار به جمعیت در ایران به کمتر از استانداردهای جهانی رسیده است به طوری که برای هر تخت بیمارستانی و به ازای هر بیمار، کمتر از یک پرستار وجود دارد. این وضعیت نه‌تنها بر کیفیت خدمات درمانی تاثیر گذاشته بلکه فشار مضاعفی نیز روی پرستاران موجود ایجاد کرده است که در شرایطی سخت و با کمبود نیروی کار، مجبور به ارائه خدمات به بیماران هستند. کارشناسان بر این باورند که این کمبود نه‌تنها به تاخیر در ارائه خدمات پزشکی و کاهش کیفیت خدمات درمانی منجر می‌شود بلکه می‌تواند با افزایش فشار کاری بر پرستاران، به خروج نیروها از سیستم درمانی و بدتر شدن وضعیت سرانه پرستار در کشور نیز دامن بزند.
بحران کمبود پرستار؛ استعفا از مهاجرت پیشی گرفت!
دکتر احمد نجاتیان، رییس سازمان نظام پرستاری کشور با اشاره به مهم‌ترین پرستاران گفت: طبق قانون موظف هستیم فعالیت‌هایی را انجام دهیم که به ارتقای کیفیت مراقبت‌های پرستاری منجر شود و در عین حال از حقوق پرستاران و مردم نیز حفاظت کنیم. در زمان حاضر، بحث کمبود پرستار یکی از مهم‌ترین اولویت‌های نظام پرستاری است.
وی افزود: در کشور ما پرستاران با جمعیت حدود 240‌هزار نفری یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت هستند. براساس فرمولی که موردپذیرش همه کارشناسان قرار دارد این است که به ازای هر تخت بیمارستانی باید بالای حداقل 8/1 پرستار وجود داشته باشد اما میانگین پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور ما 9/0 است یعنی کمتر از یک پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی داریم.
رییس سازمان نظام پرستاری کشور بیان کرد: در حوزه جذب نیرو مشکلات مختلفی وجود دارد. برای مثال سازمان امور اداری و استخدامی که باید مجوز استخدام را به وزارت بهداشت بدهد در چند سال گذشته در این حوزه تعلل کرده و تعداد کافی مجوز جذب به وزارت بهداشت نداده و نظام سلامت را به سوی جذب نیروهای شرکتی سوق داده است. از سوی دیگر ما در چند سال گذشته حتی به تعداد بازنشستگان پرستاری نیز نتوانسته‌ایم نیرو جذب کنیم. براساس آمار وزارت بهداشت سالانه 3000پرستار بازنشسته می‌شوند و ما در کنار مساله بازنشستگی نیروها، پدیده ترک خدمت پرستاران را نیز داریم. در عین حال به دلیل کمبود نیرو و عقب افتادگی گذشته در جذب نیرو نیز مشکل کمبود پرستار تشدید می‌شود.
او درخصوص چالش‌های نظام پرستاری ادامه داد: در حوزه نگه‌داشت نیروها نیز از چند منظر مشکل وجود دارد. یک مساله قوانینی است که وضع می‌شود و بر میزان تامین نیروهای پرستاری تاثیر می‌گذارد. قانون جوانی جمعیت یکی از قوانینی است که بر تعداد نیروهای فعال پرستاری در بیمارستان‌ها اثرگذار است. باتوجه به اینکه 75‌درصد از نیروهای پرستاری در کشور خانم هستند و این افراد مادر می‌شوند و از مزایای قانونی استفاده می‌کنند که البته حق قانونی آنهاست و باید اتفاق بیفتد اما به هرحال در حوزه پرستاری باعث کاهش نیرو می‌شود. قانون ارتقای بهره‌وری نیز با هدف افزایش کیفیت خدمات تصویب شده که باید متناسب با اجرای آن پرستار جذب می‌شد اما این موضوع نیز اتفاق نیفتاده است.
دکتر نجاتیان گفت: یکی دیگر از مشکلاتی که در حوزه نگه‌داشت نیرو داریم نیز این است که حقوقی که پرستاران دریافت می‌کنند آنقدر جذابیت ندارد که پرستاران بخواهند در این حرفه ماندگار باشند، همچنین نظام سلامت نتوانسته مزایای رفاهی خوبی برای پرستاران ایجاد کند و به نظرم وزارت بهداشت به دلیل تعدد نیرویی که دارد و دومین دستگاه پرتراکم از نظر منابع نیروی انسانی است نتوانسته مزایای رفاهی خوبی برای پرسنل خود ایجاد کند.
از سوی دیگر بحث امنیت شغلی نیروهای پرستاری مطرح است و تعدادی از نیروها شرکتی و تعدادی استخدام رسمی و قراردادی هستند که این مسائل امنیت شغلی پرستاران را به خطر می‌اندازد. براساس آمارهای موجود در وزارت بهداشت، تنها طی یک‌سال 1500 پرستار استخدام‌شده، ترک خدمت کرده و حدودا 500نفر نیز مهاجرت کرده‌اند و اگر بخواهم مثالی بزنم مانند این است که سالانه به اندازه دو بیمارستان امام خمینی (ره) تهران، پرستار از سیستم درمان خارج می‌شود! وقتی دچار کمبود نیرو هستیم اضافه کاری اجباری به پرستاران تحمیل می‌کنیم، همچنین به دلیل کمبود نیرو پرستاران نمی‌توانند از قانون مشاغل سخت و زیان‌آور استفاده کنند و با 25سال سابقه بازنشسته شوند و این مسائل در کنار هم زنجیره‌ای از تبعاتی را ایجاد می‌کند که منجر به نارضایتی پرستاران و ترک خدمت آنها می‌شود.
وی افزود: اخیرا در تهران آزمونی برای جذب پرستاران برگزار شد اما بسیاری از صندلی‌های آن خالی ماند. یکی از دلایلی که در این زمینه وجود دارد این است که اولا حرفه پرستاری جذابیت برای پرستاران به لحاظ سختی کار و درآمد ندارد و دوما هزینه رهن و اجاره منازل در تهران به حدی بالاست که درآمد پرستاران کفاف این هزینه‌ها را نمی‌دهد بنابراین برای پرستار به صرفه نیست که با حقوق نهایتا 15 تا 20‌میلیون تومانی بیاید در تهران ساکن شود و 10 تا 20‌میلیون تومان اجاره‌بها بپردازد. در عین حال که باید شرایط کاری و حقوق و مزایا و امکانات رفاهی را به نحوی مهیا کنیم که در شأن پرستاران باشد احترام و ارتقای شغلی پرستاران نیز مساله دیگری است که باید مدنظر قرار بگیرد.
رییس سازمان نظام پرستاری کشور بیان کرد: برخی همکاران ما تعهد خدمتی هستند یعنی بعد از فارغ‌التحصیل شدن باید در مناطقی که تحصیل کرده‌اند خدمت کنند و طبق قانون حق کار در منطقه دیگری ندارد اما در آن منطقه‌ای که دانشکده ایجاد شده، برای پرستاران مجوز جذب صادر نمی‌شود بنابراین بسیاری از این پرستاران بیکار هستند و نمی‌توانیم آنها را به مناطق دیگری نیز منتقل کنیم و پرستار در آن منطقه بیکار می‌ماند.
از سوی دیگر توزیع دانشکده‌های پرستاری نیز متناسب با نیاز جامعه نیست، در غرب کشور دانشکده‌های پرستاری زیادی ایجاد کردیم اما به تبع آن زیرساخت‌های نظام سلامت را ایجاد نکرده‌ایم و با بیکاری پرستاران مواجهیم یعنی متناسب با تعداد پرستاری که تربیت می‌کنیم بیمارستان نمی‌سازیم و برای یک پرستار که مثلا ‌در کردستان یا شهرستان‌های کرمانشاه تحصیل کرده به هیچ عنوان مقرون‌به‌صرفه نیست که در تهران خدمت کند و به همین دلیل با مشکلاتی در توزیع نیروهای انسانی مواجه هستیم و همین امر نیز ممکن است به بیکاری پرستاران دامن بزند.
او در پاسخ به اینکه به طور کلی سالانه چه تعداد نیروی پرستاری در کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند، گفت: ظرفیت آموزشی ما در کشور در مجموع مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا حدود 12‌هزار نفر در 190 دانشگاه‌ و دانشکده دولتی و آزاد است اما ما حتی اندازه خروجی سالانه نیز نتوانسته‌ایم مجوز جذب پرستار بگیریم!
دکتر نجاتیان در پایان بیان کرد: در زمینه اسکان پرستاران و رفع مشکلات استقرار آنها در کلانشهرها، تشکیل و راه‌اندازی پانسیون‌های پرستاری ضروری است، همچنین در برنامه هفتم توسعه قید شده که متناسب با نیاز منطقه‌ای، آموزش پرستاری اتفاق بیفتد و از سوی دیگر به نظرم اگر سالانه به اندازه خروجی دانشکده‌ها پرستار جذب کنیم به رفع مشکلات پرستاری کمک شایانی خواهد کرد. از سوی دیگر وقتی مجوز ساخت یک بیمارستان صادر می‌شود باید به فکر تامین پرستار موردنیاز برای آن نیز باشیم یعنی اگر مثلا یک بیمارستان‌ هزار تختخوابی تاسیس می‌شود باتوجه به استاندارد 8/1پرستار به ازای هر تخت، باید برای آن بیمارستان 1800پرستار در نظر بگیریم در حالی که این مجوزها برای جذب پرستاران در زمان حاضر صادر نمی‌شود.