مصائب سرمایه‌گذاری

سیمین شایقان*
بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی با چالش‌های متعددی دست به‌گریبان است که مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی آنها را تشدید کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که این چالش‌ها از جنس ناپایداری، نبود ابزارهای مالی مناسب و تصمیمات کوتاه‌مدت ناشی می‌شوند و در نهایت به محدود شدن ظرفیت‌های رشد بلندمدت بازار می‌انجامند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود، بی‌ثباتی در قوانین و مقررات مرتبط با معاملات و فعالیت‌های اقتصادی است. تغییرات ناگهانی در مقررات، از دامنه نوسان قیمت‌ها گرفته تا تعرفه‌گذاری و آیین‌نامه‌های نظارتی، سرمایه‌گذاران را در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت دچار سردرگمی کرده است. این تغییرات که اغلب بدون اطلاع‌رسانی قبلی و تحلیل جامع انجام می‌شوند، امکان پیش‌بینی‌های دقیق و برنامه‌ریزی برای آینده را از میان برداشته و سبب می‌شود که فعالان بازار به سمت رفتارهای کوتاه‌مدت سوق پیدا کنند.
از سوی دیگر، تفاوت‌های قابل‌توجه بین نرخ ارز در بازار آزاد و نرخ‌های رسمی، مشکلات عدیده‌ای را برای شرکت‌ها ایجاد کرده است. این موضوع نه‌تنها بر سودآوری بنگاه‌ها اثر می‌گذارد بلکه هرگونه تصمیم ناگهانی برای کنترل یا تعطیلی بازار ارز، تحلیل‌های اقتصادی پیش از وقوع را بی‌اعتبار کرده و اعتماد سرمایه‌گذاران را به توانایی پیش‌بینی شرایط آینده کاهش می‌دهد. عامل دیگری که بر عملکرد بازار سرمایه اثر گذاشته، عدم ثبات در مدیریت شرکت‌ها و تغییرات استراتژیک ناشی از دگرگونی‌های مدیریتی است. این تغییرات نه‌تنها موجب بی‌اعتمادی سهامداران می‌شود بلکه در برخی موارد با مقاومت مدیران در برابر اصلاحات ضروری مواجه است. نتیجه این وضعیت، عدم اجرای اقدامات اساسی برای بهبود وضعیت شرکت‌ها و عدم همسویی کامل با منافع بلندمدت سهامداران است.
مشکل دیگری که بازار سرمایه ایران با آن مواجه است، نبود قراردادهای بلندمدت و چارچوب‌های پایدار برای مدیریت سرمایه‌گذاری صندوق‌هاست. بسیاری از مدیران صندوق‌ها فاقد قراردادهای بلندمدت هستند و در نتیجه نمی‌توانند استراتژی‌های چندساله را با اطمینان دنبال کنند. این وضعیت باعث می‌شود که صندوق‌ها و مدیران سرمایه‌گذاری بیشتر به سودهای کوتاه‌مدت توجه کنند تا چشم‌اندازهای بلندمدت.
نگاه کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاران نیز یکی دیگر از مسائل کلیدی بازار است. نوسانات مکرر و شدید در بازار، آنها را به انتخاب استراتژی‌هایی سوق داده که بر نتایج زودهنگام تمرکز دارد و این امر باعث کاهش سرمایه‌گذاری‌های پایدار و زیربنایی شده است. در نهایت، فقدان ابزارهای مالی متنوع و بازارهای عمیق برای پوشش ریسک نیز به این مشکلات افزوده است. این امر سرمایه‌گذاران را در معرض ریسک‌های غیرضروری قرار داده و انگیزه برای فعالیت بلندمدت در بازار را کاهش داده است.
با توجه به این چالش‌ها، آنچه بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی به آن نیاز دارد، ایجاد ثبات در قوانین و مقررات، فراهم کردن ابزارهای مالی متنوع برای پوشش ریسک و ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری بلندمدت است. اتخاذ سیاست‌های شفاف و پایدار، تشویق به توسعه بازارهای عمیق‌تر و ارائه سازوکارهای مناسب برای تحلیل و مدیریت ریسک می‌تواند به تدریج اعتماد سرمایه‌گذاران را بازگرداند و مسیر را برای رشد بلندمدت بازار هموار کند.
* کارشناس ارشد بازار سرمایه