مطمئن باشید در منطقه دموکراسی برقرار می‌شود

مسوولان سایت دیپلماسی ایرانی روز ۲۸ خرداد ماه۱۳۹۰ در نشستی صمیمانه با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام دیدار کردند و ضمن ارایه گزارشی ازعملکرد این سایت، سوالاتی را درباره سیاست خارجی و مسایل بین‌المللی طرح کردند. بخش اول این مصاحبه هفته گذشته منتشر شد، بخش دوم آن امروز به چاپ می‌رسد.
* مطلع هستید تعداد کشورهایی که جدا از تحریم‌های سازمان ملل و به صورت یک‌جانبه ایران را تحریم می‌کنند، رو به گسترش است. در این وضعیت چه کاری باید انجام شود که کمی از این فشارهای اقتصادی کم شود؟
می‌دانید که دور جدید تحریم‌ها، از مساله هسته‌ای شروع شد. گاهی فکر می‌شود تا در مساله هسته‌ای عقب‌نشینی نکنیم، این مسایل حل نمی‌شود اما این اشتباه است چون در زمان ریاست جمهوری من هم مسایل هسته‌ای بود حتی اساس کارها و دستاوردهای فعلی از دهه ۶۰ شروع شد. البته در زمان شاه، رژیم پهلوی با همکاری آمریکا و چند کشور غربی خیلی جلو رفته بود ولی بعد از انقلاب، مدتی متوقف و از دهه ۶۰ مجددا شروع شد. حتی در زمان ریاست‌جمهوری من، ایران در مسایل هسته‌ای با آژانس بین‌المللی درگیر بود. واقعا آژانس درباره بعضی از مسایل حرف داشت ولی با دیپلماسی فعال مساله را حل می‌کردیم و به آنها اطمینان می‌دادیم. در سانتریفوژها آنقدر پیشرفت کرده بودیم که خودم از اولین واحد در امیرآباد بازدید کرده بودم برای تولید آن هم در کالای الکتریک در جاده دماوند یک واحد راه‌اندازی کرده بودیم.
طبیعت کار و سیاست‌های آنها کنترل فعالیت‌ها بود که می‌آمدند و ما که اهداف غیرصلح‌آمیز نداشتیم از آمدن آنها استقبال می‌کردیم، توضیح می‌دادیم و مسایل حل می‌شد.
در حال حاظر هم که رهبری می‌گویند استفاده از بمب هسته‌ای حرام است. به هر حال وقتی این حرف این‌گونه صریح و در سطح رهبری گفته می‌شود، معلوم می‌شود که سیاست اصلی نظام است و باید در این سیاست به‌گونه‌ای رفتار کنیم که دیگران بهانه‌گیری نکنند. مسوولان مربوطه باید آنها را مطمئن کنند که ایران در مسیر صلح‌آمیز است.
تجربه ما این است که می‌توان با تعامل با آنها کار کرد. در زمان ریاست‌جمهوری من، کارهای هسته‌ای ایران متوقف نشده بود. همان موقع جلو رفتیم و مقدمات کار را فراهم کردیم. همین پروژه آب سنگین اراک را خودم شروع کردم. در سال آخر دولت من، محققان ایرانی موفق شدند که طرح تولید آب سنگین را تهیه کنند حتی تایید یک شرکت مشاور روسی را گرفتند و مشاور شدند جالب است که بعدها که غربی‌ها می‌خواستند پنهان‌کاری تولید آب سنگین در ایران را بهانه‌ای برای فشار بیشتر روی ایران بگیرند، اسناد همین مشاوره به کمک ما آمد. مشاوران روسی در جریان بودند و حتی در سفر یکی از مسوولان ایرانی به شوروی وقتی آقای پوتین گفت که تولید آب سنگین شما مصداق پنهان‌کاری ایران در فعالیت‌های هسته‌ای است، طرف ایرانی با دست بالا گفت چگونه این کار را پنهان‌کاری می‌دانید که متخصصان شما در یک شرکت که متعلق به کشور شماست، مشاور ما بودند و براساس اسناد موجود کیفیت آن را تایید کرده‌اند.
می‌خواهم بگویم که واقعا همه کارها از سوی متخصصان ایرانی بود. خودم با دست‌خط خودم ۲۵ میلیون دلار به آنها پرداختم تا کارشان را شروع کنند. البته آن موقع طرح تولید آب سنگین ما در الموت بود که بعد از من قرار شد در آنجا نباشد که در اراک شد. ما الموت را قابل دفاع می‌دانستیم که زمینه حفاظتی آن بالا بود. البته راه دسترسی به محل احداث کارخانه سخت بود ولی جای امن و مطمئنی برای این کار بود.
در سانتریفوژها کارها را عملا شروع کردیم که دوره آزمایشی بود. برای تجهیز سایت اصفهان اول با چینی‌ها قرارداد بستیم. چینی‌ها تا ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشتند. کارها را کردند و نقشه‌ها را دادند. فازهای اجرایی را شروع کردند ولی بعدها که با آمریکایی‌ها معامله کردند، کنار کشیدند. البته به جایی رسیده بود که می‌توانستیم ادامه بدهیم.
همه این کارها که الان می‌بینید از گذشته سابقه دارند. قرارداد حضور کارشناسان روسی برای ساخت نیروگاه بوشهر در سفر من به شوروی بسته شد که بعدها به دلایل سیاسی حرکت لاک‌پشتی داشت و به اینجا رسید.
پروژه ساخت لیزر را آن زمان شروع کرده بودیم که هم ساخت دستگاه و هم تکنولوژی لیزری خیلی خوب شروع شده بود.
همه این دستاوردها از مواردی است که اولا دولت از کارهای انحصاری خودش می‌داند و ثانیا غربی‌ها روی آنها بهانه‌گیری می‌کنند در حالی که همه این موارد از آن زمان هستند. واقعا در فعالیت‌های خود هیچ‌وقت به تحریم یا بحرانی که منجر به توقف شود، برخورد نکردیم. البته آنها همیشه اعتراض می‌کردند که آقای امراللهی به عنوان مسوول مربوطه جواب می‌داد الان هم قابل حل است.
* فکر می‌کنم مشکل اصلی شعارهای آسمان‌کوب مسوولان فعلی است؟
البته شروع این رویه تبلیغاتی در زمان دولت آقای خاتمی بود که براساس یک اشتباه سیاسی که افراطی‌های همان جریان باعث شده بودند،می‌خواستند تبلیغ کنند که سروصداها از همان زمان بلند شد.در صورتی که ما در دولت این کارها را با آرامش خبری انجام می‌دادیم. موارد زیادی بود که حتی برای بازدید از پروژه‌ها خبرنگاری با خود نمی‌بردیم و نمی‌گذاشتیم خبری منتشر شود.
در دولت فعلی از یک طرف دنبال این هستند که مسیر را ادامه دهند از طرف دیگر فضاسازی و فرافکنی می‌کنند و بحث هولوکاست را مطرح می‌کنند. واقعا هرج و مرج‌های فکری علامت‌های بدی به مسوولان غربی می‌دهد و طبیعی است که بعضا موضع بگیرند.
مواضع ما در مورد حزب‌الله لبنان، حماس فلسطین و اسراییل که فرق نکرده است. از اول انقلاب همین وضع را داشتیم. حزب‌الله که الان تاسیس نشده و همه می‌دانند که با کمک چه کسانی و از کی تاسیس شده است. حماس هم این‌گونه است. دشمنی ایران با اسراییل هم خیلی روشن بود. می‌توان با دیپلماسی موثر طرف‌ها را قانع کرد که از حدود سیاسی خود جلوتر نیایند و ما هم باید برای تداوم درست مسیر مواظبت کنیم.
همه این موارد قابل کنترل است و بستگی به نحوه مدیریت کار دارد ولی وقتی وزارت خارجه را از کارشناسان مربوطه خالی می‌کنند و اختیارات دیپلمات‌ها را می‌گیرند و محدود می‌کنند، انگیزه کار گرفته می‌شود. واقعا نمی‌دانم چرا این‌گونه می‌شود ولی فکر می‌کنم می‌توان این مسایل را بدون حاشیه حل کرد.
* در طول انقلاب بعضی اوقات شرایط بین‌المللی ایران خیلی سخت‌تر از الان بود، یعنی در مقاطعی به خاطر صلح خاورمیانه با آمریکا درگیر شدیم. مثلا بعد از مذاکرات صلح مادرید، اسلو و واشنگتن که اسحاق رابین، عرفات و کلینتون با هم مذاکره کردند، فضای سنگینی بود.
شما برای شکستن آن فضا سخنرانی کردید و آقای ناطق در مجلس گفت که ما برای حل مسایل کماندو نمی‌فرستیم و مسایل خود را به عنوان یک حق مطرح می‌کنیم.واقعا در آن فضای سنگین از آن بحران‌ها عبور کردیم. این مساله با شعارهایی که هیچ مشروعیتی ندارد ولی هزینه‌هایش برای مردم و کشور زیاد است، فرق می‌کند. مشکل فعلی ما این است که در خیلی از سیاست‌ها از آن موقع عقب‌تر هستیم ولی در حرف، مطالبی گفتیم که مثل پتک بر سر ما می‌کوبند. متاسفانه فاقد یک نوع بینش و آگاهی کارشناسی شده در زمینه سیاست خارجی بوده‌ایم.
بله، همان‌طور که می‌گویید، مقاطع بسیار سختی را گذراندیم که مهم‌ترین وسیله ما تدبیر و اتخاذ دیپلماسی فعال، درست و عاقلانه بود. واقعا در همه این مراحل هیچ‌وقت به غرب و به خصوص به آمریکا باج ندادیم. هیچ وقت چینی‌ها در طول همکاری‌های خود به اندازه مقطع اخیر از ما سود نبردند. در حال حاضر چینی‌ها بازار خوبی برای خود درایران درست کردند. قبلا همکاری ما براساس منافع متقابل بود.
به هر حال همین الان هم اگر اراده‌ای برای انجام یک دیپلماسی عاقلانه و غیراحساسی باشد، می‌توان روابط خوبی با کشورهای دنیا و در جهت منافع ملی داشت.
* آیا اروپا و آمریکا در نهضت‌ها و جنبش‌ها منطقه دخالت دارند؟ به نظر شما آینده منطقه به چه صورتی خواهد بود؟
من اصل حرکت را یک حرکت بسیار خوب می‌بینیم و آن را ناشی از هوشیاری، بیداری و آگاهی مردم می‌دانم. ادله‌اش هم روشن است. انفجار اطلاعات در دنیا به‌گونه‌ای است که خیلی‌ها اگر بخواهند، خیلی چیزها می‌فهمند. هم اینترنت، ماهواره‌ها و سایت‌ها هستند و هم باسواد شدن مردم تاثیر دارد. فقط ما نیستیم که جمعیت تحصیلکرده دانشگاهی‌مان زیاد شده است. در حال حاضر جوانان اکثر کشورها درس می‌خوانند و ارتباط دارند. این یکی از عوامل مهم آگاهی است که الان در کشورهای منطقه زیاد است و هر چه جلوتر می‌روند، قوی‌تر می‌شوند. مردم این کشورها که الان در آنها نهضت‌هایی شروع شده، توجه کرده‌اند و متوجه شده‌اند که ذلیل بودند و واقعا بویی از آزادی درست را استشمام نمی‌کردند.
جمهوری اسلامی از همه این کشورها در این جهت جلو بود.همیشه سطح آگاهی مردم ایران از مردم منطقه بالاتر بود هم مشروطه را زودتر از اینها آوردیم و هم بعد از آن اولین انقلاب مردمی منطقه در ایران انجام شد که با هزینه کم همه چیز را به دست مردم سپردیم. قطعا شکستن رژیم پهلوی با حامیانی که در شرق، غرب و ارتجاع منطقه داشت،سخت‌تر بود اما حضور انبوه مردم مسایل را حل کرد.
ادامه در صفحه ۲