مظاهری: بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی عامل اصلی رشد نقدینگی

رییس کل سابق بانک مرکزی رشد پایه پولی به دلیل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را اصلی‌ترین عامل رشد نقدینگی در سال‌های اخیر دانست و با اشاره به اثرات آن بر اقتصاد راهکارهایی برای کنترل آن ارایه کرد‌.
تنظیم سیاست‌های پولی برای تحقق همزمان رشد اقتصادی و کنترل تورم، فرآیند پیچیده‌ای است که وظیفه تنظیم این سیاست‌ها از وظایف سیاست‌گذاران پولی و مالی است‌.
رییس کل سابق بانک مرکزی در این فراز علاوه بر تاثیرگذار دانستن تحریم‌ها و رشد یکباره نرخ ارز، وزن بیشتر را در تورم شدیدی که این روزها دست به گریبان جامعه است، به نقدینگی می‌‌دهد و معتقد است برای کنترل نرخ ارز باید نقدینگی را کنترل کرد‌.
افزایش نقدینگی بیش از رشد اقتصادی
به اعتقاد مظاهری واقعیت این است که اگر نقدینگی یک جامعه بیش از تولید ناخالص داخلی رشد کند، قدرت خرید مجموعه جامعه از میزان عرضه کالا و خدمات رشد بیشتری خواهد داشت و به‌طور طبیعی این افزایش قدرت خرید موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود که همین عبارت، تعریف ساده و کلاسیک تورم است‌.
وی با بیان اینکه این افزایش قیمت به‌طور برابر روی همه کالاها و خدمات اثر نمی‌کند، بعضی کالاها بیشتر و برخی دیگر کمتر دچار افزایش قیمت می‌شوند، افزود: گاهی اوقات ابزارهای کنترل قیمت دولتی یا تفاوت سطح مطلوبیت آن کالا و خدمات مانع از افزایش برابر و یکسان همه کالا‌ها می‌شود‌. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: برای برخی کالاها با افزایش قدرت خرید، تقاضا چندان رشد نکرده و نقدینگی، تقاضای جدید ایجاد نمی‌کند، اما قطعا افزایش نقدینگی بیش از افزایش تولید ناخالص ملی منجر به افزایش قیمت کالا و خدمات می‌شود‌.
وی با اشاره به اینکه برای ارایه راهکار ابتدا باید دلایل افزایش رشد نقدینگی به میزان بیش از رشد تولید را بررسی کرد به فارس گفت: سالم‌ترین نوع افزایش نقدینگی، رشد اقتصاد و افزایش سرعت گردش پول یا ضریب فزاینده است که با رشد حجم اقتصاد یک کشور، حجم نقدینگی بیشتری مورد نیاز است و با رشد ضریب فزاینده، با فرض ثبات پایه پولی، حجم نقدینگی افزایش می‌یابد‌.
رییس کل اسبق بانک مرکزی ادامه داد: این پدیده مثل خون و گردش آن در بدن انسان است‌. یک نوجوان ۱۲ ساله وقتی به ۱۸ سالگی می‌رسد، بدن خون بیشتری لازم دارد و کبد خون مورد نیاز را می‌سازد اما اگر بدن سالم نباشد، نیاز به خون بیشتر از طریق تزریق خون تامین می‌شود و به‌طور طبیعی در بدن ساخته نمی‌شود‌.
تزریق پول توسط بانک مرکزی
وی با بیان اینکه نوع دیگر افزایش نقدینگی، تزریق پول جدید توسط بانک مرکزی است که به آن پول پرقدرت یا افزایش پایه پولی گفته می‌شود، تصریح کرد: انتشار پول توسط بانک مرکزی که با ضریب فزاینده تبدیل به نقدینگی می‌شود بدترین نوع افزایش نقدینگی در اقتصاد است به‌طوری که به عنوان مثال اگر پایه پولی یک ریال افزایش یافته باشد و ضریب فزاینده فعلی را ۸/۴ در نظر بگیریم آن یک ریال، تبدیل به ۸/۴ ریال نقدینگی می‌شود‌.
مظاهری اظهارکرد: همواره دولت‌ها و بانک‌های مرکزی سعی می‌کنند رشد نقدینگی کمتر از رشد تولید ناخالص داخلی نباشد تا اقتصاد با کمبود نقدینگی مواجه نشود و از طرف دیگر نقدینگی را حدود دو تا پنج درصد رشد می‌دهند تا عاملی برای تحریک‌ تقاضا و رشد مصرف و به تبع آن رشد سرمایه‌گذاری و تولید شود؛ به این ترتیب با قبول تورم حدود سه تا پنج درصد، رشد تولید و رونق اقتصادی و افزایش اشتغال را برای مردم و کشورشان به ارمغان می‌آورند‌.
وی با اشاره به پیش‌شرط‌های این سیاست گفت: لازمه اجرای این سیاست این است که نه تنها فاصله رشد اقتصادی و نقدینگی در حدود ارقام فوق کنترل شود، بلکه باید فضای کسب و کار و سرمایه‌گذاری در کشور به نحوی باشد که تقاضای اضافه ناشی از نقدینگی، افزایش تولید ملی را در پی داشته باشد؛ اگر این شرط فراهم نباشد، تقاضای جدید یا باید از طریق واردات تامین شود یا اینکه فقط موجب افزایش قیمت‌ها شود‌.
این اقتصاددان ادامه داد: افزایش تولید در بنگاه‌هایی که زیر ظرفیت اسمی خود کار می‌کنند یا وجود فضای کسب و کاری که مشوق سرمایه‌گذاری باشد، می‌تواند این شرایط را فراهم کند؛ تنظیم این رابطه، کار جاری و مستمری است که رصد دایم شاخص‌های اقتصادی توسط بانک مرکزی و وزارت اقتصاد را می‌طلبد‌.
راه‌های رشد مطلوب نقدینگی
وی با اشاره به راه‌های رشد نقدینگی مطلوب بیان‌کرد: تقویت بازار سرمایه و بازار پول و ایجاد نهادهای پولی جدید و حتی رشد سرمایه بانک‌ها، منابع افزایش طبیعی نقدینگی است که با تنظیمات بانک مرکزی می‌تواند رشد نقدینگی معقول و متناسبی را فراهم کند‌.
مظاهری در پاسخ به این سوال که آیا همواره تزریق پول توسط بانک مرکزی نامناسب است، گفت: افزایش نقدینگی از طریق تزریق پول توسط بانک مرکزی تنها در شرایط اضطرار که نهادهای مالی و پولی کشور توان تامین نقدینگی مورد نیاز کشور را نداشته باشند، قابل تجویز است که البته آن هم در حد رفع اضطرار و برای زمان محدود باید صورت گیرد‌.
پرداخت خط اعتباری به بانک‌ها
این اقتصاددان با بیان اینکه پرداخت نقدینگی بانک مرکزی به بانک‌های تجاری یا تخصصی به دو علت صورت می‌گیرد، گفت: علت اول زمانی است که بانک تجاری یا تخصصی با مشکلی مواجه می‌شود و منابع و مصارف با هم تطبیق نداشته به همین دلیل برای حل این مشکل نیازمند فرصت است‌.
وی با تاکید بر اینکه نباید بانک مرکزی اجازه دهد بانک‌ها به راحتی از منابع بانک مرکزی برداشت کنند، ادامه داد: بانک مرکزی باید در قالب «منابع کوتاه‌مدت» به بانک کمک کند تا بتواند کمبود منابع خود را جبران کند در این حالت بانک مرکزی باید به عنوان آخرین وام‌دهنده به بانک و موسسات مالی و اعبتاری شناخته شود‌.
به گفته وی، پرداخت منابع به بانک‌ها باید در زمانی انجام شود که مشکل به وجود آمده برای بانک کوتاه‌مدت باشد‌. مظاهری یکی از علل اصلی بدهکار شدن بانک‌ها به بانک مرکزی را تسهیلات تکلیفی دانست و افزود: معمولا دولت پروژه‌هایی را به بانک‌ها معرفی و آنها را مکلف به پرداخت تسهیلات به آن پروژه‌ها می‌کند که این اقدام موجب کمبود منابع در بانک‌ها می‌شود‌.