معادله چند مجهولی مذاکرات

«جهان‌صنعت»- بعد از 3 دور مذاکره میان ایران و ایالات‌ متحده و در حالی که همگان در انتظار دور چهارم مذاکرات در مسقط عمان بودند، ناگهان در اواخر هفته گذشته اعلام شد که این مذاکرات به تعویق افتاده است. پس از اعلام این خبر، منابع عمانی اعلام کردند که علت لغو مذاکرات مسائل لجستیکی بوده است اما در این خصوص چند اتفاق رخ داده که احتمال بروز مشکلاتی فارغ از مسائل لجستیکی را تقویت می‌کند.
نخستین موضوع این است که قرار بود قبل از دیدار نمایندگان ایران و آمریکا، تیم مذاکره‌کننده کشورمان با تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) در رم دیدار کند. موضوعی که همزمان با خبر به تعویق افتادن مذاکرات مسقط، آن هم لغو شد. از سوی دیگر در حالی که پس از سومین دور مذاکرات میان ایران و آمریکا، مارک روبیو وزیر خارجه ایالات ‌متحده مدعی شده بود که ایران حق غنی‌سازی در داخل را ندارد، اواخر هفته گذشته بود که روبیو که حالا با حفظ سمت، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم هست، در سخنانی مدعی شد که ایران علاوه بر اینکه نباید در داخل غنی‌سازی کند، بلکه باید اجازه بازرسی از مراکز هسته‌ای و نظامی خود را به آمریکایی‌ها داده و در مورد برنامه موشکی خود نیز مذاکره کند!
این صحبت‌ها در حالی معنادار می‌شود که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات‌ متحده نیز برخلاف ادعاهای پیشین مبنی بر تمایل برای توافق با تهران، طی پیامی در شبکه اجتماعی خود اعلام کرد که همه کشورهای جهان باید خرید نفت و محصولات پتروشیمی از ایران را متوقف کنند یا اینکه منتظر تحریم‌های ثانویه ایالات ‌متحده باشند. این صحبت‌ها همزمان با اعمال تحریم‌های جدید آمریکا برای چند شرکت ایرانی، اماراتی، چینی و ترکیه‌ای زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم بلافاصله پس از انتشار پیام ترامپ، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ که مسوولیت مذاکره با ایران را به عهده دارد، متن این پیام را در صفحه خود بازنشر کرده است. در همین رابطه و با توجه به تحولاتی که در طول یک ماه گذشته میان ایران و ایالات‌ متحده رقم خورده، دو سناریو را می‌توان درخصوص مذاکرات و آینده توافق احتمالی میان دو طرف در نظر گرفت.
2 سناریو برای آینده مذاکرات
سناریوی اول حالت خوش‌بینانه ماجراست؛ یعنی اینکه لغو شدن دوچهارم مذاکرات، مربوط به مسائل فنی و لجستیکی بوده و طی روزها و هفته‌های آینده دوباره از سر گرفته می‌شود. باورمندان به چنین سناریویی معتقدند که دو طرف مایل به حل‌وفصل برخی از چالش‌ها بوده و به همین دلیل رفته‌رفته طی مذاکرات آتی با توجه به اراده‌ای که وجود دارد، به احتمال زیاد شاهد نوعی تفاهم و تنش‌زدایی خواهیم بود. حتی در این میان برخی مدعی هستند که احتمال دارد ایران و آمریکا به توافقی در سطح برجام با اندک تغییراتی برسند چرا که برخی شواهد و تغییرات در کاخ سفید بیانگر این موضوع است که ترامپ با تمامی ادعاها و تهدیدهایی که مطرح کرده، تمایل به درگیری با ایران را ندارد زیرا این امر هزینه‌های زیادی را برای ایالات‌ متحده و منطقه خاورمیانه در پی خواهد داشت.
اما سناریوی دوم دیدگاهی کاملا برعکس موضع اول داشته و اساسا قائل به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات نیست. از این دیدگاه اعمال سیاست فشار همزمان با مذاکره، نشان می‌دهد که ایالات ‌متحده از پای میز گفت‌و‌گوها با ایران هدفی دیگری را دنبال کرده و به دنبال اخذ حداکثر امتیازات، بدون دادن کوچک‌ترین امتیاز به طرف مقابل است. توجیه چنین دیدگاهی این است که هر چند دو طرف 3 دور مذاکره در عمان و ایتالیا را پشت سر گذاشته‌اند اما به صورت طبیعی هر چقدر که وارد جزئیات گفت‌و‌گو شوند، اختلافات بروز کرده و باعث تشدید دیدگاه‌های متعارض خواهد شد. در نتیجه پس از 3دور گفت‌و‌گو و اعلام آمریکایی‌ها مبنی بر عدم غنی‌سازی از سوی ایران، اساس مذاکرات را هدف گرفته و با تشدید اختلافات، دور چهارم لغو شده و باید انتظار تشدید تنش‌ها را داشت.
در همین رابطه مطرح شدن ادعای مقامات آمریکایی از ترامپ گرفته تا روبیو و همچنین صحبت‌های اخیر هگست، وزیر دفاع آمریکا مبنی بر حمایت ایران از حوثی‌های یمن و لزوم اقدام تلافی‌جویانه واشنگتن، همگی بیانگر شکست تلویحی مذاکرات است. به خصوص اینکه توافق احتمالی میان ایالات‌متحده و ایران دشمنان قدرتمندی از جمله رژیم اسرائیل و برخی جناح‌ها در داخل آمریکا داشته و برای رسیدن به آن مسیر بسیار دشواری پیش رو است که در مدت زمان کوتاه نمی‌توان نتیجه‌بخش بودن آن را انتظار داشت.
بنابراین با توجه به شرایط فعلی و پیچیده‌ بودن معادلات، هنوز به طور دقیق مشخص نیست که روند مذاکرات میان ایران و آمریکا تا حصول نتیجه نهایی ادامه می‌یابد یا اینکه با توجه به تشدید اختلافات و کارشکنی‌هایی که در مسیر توافق صورت می‌گیرد، از هم‌اکنون باید شکست گفت‌و‌گوها را اعلام کرد.