معجزه‌ای برای کوچک‌مقیاس‌ها

گروه صنعت – همایش رونق تولید با احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس روز گذشته با حضور معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، رییس هیات عامل ایمیدرو، نمایندگان مجلس و مسوولان تشکل‌های بخش خصوصی با هدف‌ افزایش سطح اشتغال پایدار، رونق تولید، ارتقای مشارکت با بخش خصوصی و حمایت از استارت‌آپ‌های معدنی در محل سالن همایش‌های هتل ارم تهران برگزار شد. روند فعالیت معادن کوچک و متوسط مقیاس از چند سال پیش و در پی تغییر سیاست‌های دولت چین و همچنین صدور قوانین و بخشنامه‌های متعدد داخلی که به قصد جلوگیری از خام‌فروشی و مقابله با شرایط تحریمی با کاهش چشمگیر مواجه شد موضوعی که به واسطه سهم بیش از ۷۰ درصدی این معادن در تولید مواد معدنی به ویژه حوزه سنگ‌آهن که نگرانی‌های زیادی را در سایر صنایع زنجیره ایجاد کرده بود و نقش آنها در اشتغالزایی و توسعه اقتصادی مناطق محروم، باعث شد تا دولت به همراه تشکل‌های مرتبط فعال‌سازی این معادن را در برنامه‌های خود قرار دهند. در نتیجه نقطه آغاز حمایت از معادن کوچک‌مقیاس در سال ۹۶ و با انعقاد دو تفاهمنامه مجزا بین ایمیدور، خانه معدن، انجمن سنگ‌آهن ایران و شرکت‌های گل‌گهر و میدکو کلید خورد. تفاهمنامه‌هایی که اگرچه بر استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های بزرگ معدنی و فولادی در راستای همگرایی این معادن تاکید داشت، اما با تغییر و تحولات صورت گرفته در بدنه وزارتخانه و همچنین افزایش فشارهای حاصل از شرایط تحریمی عملا بدون نتیجه باقی ماند. حال پس از گذشت دو سال به نظر می‌رسد وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت با راهبری سازمان توسعه‌ای ایمیدرو عزم خود را جزم کرده تا با حمایت از معادن کوچک و متوسط مقیاس‌ از طریق اکتشافات عمقی و سرمایه‌گذاری در روند توسعه و ایجاد ارزش افزوده علاوه بر رفع نیازهای صنایع بزرگ به ویژه در حوزه فولاد زمینه بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش معدن در کسب درآمدهای ارزی به جای نفت را فراهم آورد. حال باید منتظر شد و دید آیا این تصمیم که با همایش روز گذشته و سرو‌صدای زیاد رسانه‌ای آغاز شد به سرانجام خواهد رسید؟!
۵۵ پروژه در طرح فعال‌سازى معادن در دست اجراست
وجیه‌اله جعفرى مدیر شرکت تهیه و تولید مواد معدنى ایران در این همایش با تاکید بر اینکه اقدام بزرگی در جهت همگرایی و هم‌افزایی صورت گرفته است، گفت: همایش رونق تولید با احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس با هدف معرفى طرح، تبیین سیاست‌هاى مرتبط، آشنایی ذی‌نفعان و ارائه گزارش عملکرد برگزار شده است‌ که انتظار می‌رود شاهد دستاوردهای خوبی در اجرای این طرح باشیم.
وی در ادامه افزود: حمایت از معادن کوچک‌مقیاس از سال ٩۶ و با پیشنهاد خانه معدن و انجمن‌های مرتبط برای فعال‌سازی معادن کوچک یا متروکه آغاز شد که در ابتدا در تفاهمنامه‌هایی که منعقد شد چهار سرمایه‌گذار بزرگ در این طرح مشارکت کردند و پس از آن طرح در اقتصاد مقاومتی در بند ٣٨ به عنوان طرح اولویت‌دار معرفی شد.
وی تصریح کرد: بر‌اساس آمار منتشر شده بالغ بر ۴٠ میلیون نفر در جهان در معادن کوچک اشتغال دارند و این در حالی است که معادن کوچک سهم ۳/۹۸ درصدی از کل معادن، ۸۵ درصدی از اشتغال به همراه سهم ۶۵ درصدی از تولید را به خود اختصاص داده‌اند که سرمایه‌گذارى زیادی را نیاز ندارند .جعفری با عنوان اینکه حمایت‌ها در قالب خرید ماده معدنی، تجهیز معادن از سوى سرمایه‌گذاران و انجام اکتشافات تکمیلی خواهد بود، گفت: با توجه به ساختار ستادی این طرح و قرار‌گیری در ردیف طرح‌های اقتصاد مقاومتی اجرای طرح از سوی ایمیدرو به مجموعه ایمپاسکو واگذار شده است.وى همچنین درباره مکانیسم طرح نیز بیان کرد: براى سرعت بخشیدن به کار ورودى‌ها از چند مسیر انجام می‌شود و کسانى که نیازمند احیا باشند و اشتغال ایجاد کنند وارد طرح مى‌شوند که بررسی، تسهیل‌گرى و رفع موانع را خواهیم داشت.وی ضمن تاکید بر هماهنگی و همکاری جدی سازمان صمت استان‌ها، زمین‌شناسى، انجمن‌ها و تشکل‌‌ها در قالب کارگروه استانی در خصوص وضعیت معادن و اقدامان صورت گرفته گفت: بر‌اساس آمار ارائه شده ۵۶۴٧ معدن فعال وجود دارد که بیشترین آن در اصفهان است. همچنین ۴۴٩۶ معدن غیرفعال نیز در کشور وجود دارند که خراسان‌رضوى بیشترین را در اختیار دارد. از سوی دیگر ٢٨٧ معدن نیز در حال تجهیز بوده و در ٩ استان تکمیل پردازش با اولویت معادن فلزى صورت گرفته است.
جعفرى تصریح کرد: از پردازش انجام شده ١۶۵ معدن فعال قابل توسعه بوده و ١٨۵ معدن غیر‌فعال جزو مواردى است که از قابلیت احیا برخوردارند‌. ضمن آنکه در حال حاضر ۵۵ پروژه به صورت مستقل در حال پیگیرى است که با اجرای آن ۳۵۰ معدن فعال خواهند شد.وی درباره حمایت‌هاى این طرح گفت: حمایت‌ها در بخش‌های مختلف همچون تسهیلات ادارى، مالى، حقوقى و مشاوره خواهد بود که در این راستا تاکنون پنج مورد تسهیلات زیر‌ساختى ارائه شده و ١٣ مورد نیز به صندوق بیمه معرفی شده‌اند.مدیرعامل ایمپاسکو تصریح کرد: ٢٧ نمونه اجرایی در مسیر پایش به صورت آزمایشى مورد بررسى قرار گرفته که ٣٢ درصد مشکل مالى، ١٢ درصد زیرساختى و ١٠ درصد مشکل ادارى و حقوقى و ۵ درصد مشکلات حمل‌و‌نقل و پنج درصد مشکلات بازار داشته‌اند.وی همچنین به انعقاد تفاهمنامه همکاری از سوی شرکت چادرملو، مس و گل‌گهر اشاره کرد و گفت: علاوه بر این شرکت‌ها مجموعه میدکو نیز در تفاهمنامه چهار سرمایه‌گذارى مستقیم، سه سرمایه‌گذارى اکتشافى و خرید تضمینی از ٢۴ معدن را برعهده گرفته است.وى در خصوص هدف‌گذارى سال ٩٨جاری بیان کرد: ۶٠٠ بسته سرمایه‌گذارى، سه هزار اشتغال، فعال‌سازى ١۵٠ معدن و پایش ٣١ استان کشور اهداف سال‌جارى را تشکیل می‌دهند.
تشکیل کنسرسیوم‌های معدنی
همچنین مهرداد اکبریان رییس انجمن سنگ‌آهن ایران نیز در ادامه این همایش با تاکید بر اینکه رویکرد فعالیت معدنکاری در جهان عوض شده و از کار فردی و بنگاه‌داری به فعالیت جمعی تغییر یافته است گفت: در راستای حمایت از معادن کوچک‌مقیاس ایجاد پنج کنسرسیوم معدنی در شورای هماهنگی احیا و فعال‌سازی معادن کوچک برنامه‌ریزی شده است.وی در ادامه افزود: تعداد زیادی پروانه بهره‌برداری معادن کوچک در کشور وجود دارد و این در حالی است که تحت شرایط کنونی بسیاری از این معادن به حالت رکود و تعطیل درآمده‌اند، اما در صورتی که که زمینه بازگشت این معادن به چرخه تولید فراهم شود می‌توانند به واسطه تجمیع با دیگر معادن به بزرگ‌مقیاس تبدیل شوند.
اکبریان با عنوان اینکه در ۱۵ سال گذشته حوزه سنگ‌آهن با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است گفت: باید توجه داشت هر زمانی بازار سنگ‌آهن راکد بوده سرمایه‌گذاری نیز در این حوزه کاهش یافته است و این به معنای آن است که رونق بازار تاثیر مستقیم بر سرمایه‌گذاری خواهد داشت.اکبریان در ادامه با بیان اینکه معادن هماتیت کم‌عیار در استان‌های فارس و هرمزگان شناسایی و ظرفیت‌سنجی شده است گفت: باتوجه به معادن هماتیت کم‌عیار در جنوب کشور، می‌توان بخشی از تولید فولاد را در آینده به این معادن واگذار کرد.وی افزود: امکان‌سنجی ایجاد کارخانه‌های کنسانتره می‌تواند در قالب کنسرسیوم واحدهای معدنی هماتیت در استان هرمزگان صورت گیرد. همچنین شناسایی پتانسیل‌های معدنی در استان کردستان که به دلایل مختلفی همچون نبود سرمایه و تجهیزات کارگاه و نبود بازار هدف مشخص، فعال نیستند در برنامه کاری قرار گرفته است.
افزایش سرمایه صندوق بیمه فعالیت‌های معدنی به ۳۵۰ میلیارد تومان
خداداد غریب‌پور رییس هیات عامل ایمیدرو نیز در همایش رونق تولید با احیای معادن کوچک‌مقیاس گفت: موضوع مهم احیا و فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس به عنوان یکی از برنامه‌های راهبردی وزارت صنعت در بخش معدن محسوب می‌شود و پیش‌بینی فعال‌سازی ۱۵۰ معدن در سال ۹۸ در دستور کار قرار دارد.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت خاطر‌نشان ساخت: مساله تفویض بخشی از اختیارات شورای‌عالی معادن کشور به شورای احیای معادن کوچک‌مقیاس به منزله حمایت از این طرح است که امسال به عنوان یکی از پروژه‌های اقتصاد مقاومتی شناخته شده است.
وی گفت: بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته در قالب یک برنامه پنج‌ساله تعداد ۵۰۰ معدن کوچک‌مقیاس به منظور اشتغال ۲۵ هزار نفر به چرخه تولید باز خواهند گشت.
سهم ۳۰ درصدی در ارزش افزوده
جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در همایش رونق تولید با احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت به صورت جدی حمایت خود را از طرح احیاء، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس اعلام کرده و در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است.
وی با اعلام اینکه ارزش تولیدات مواد معدنی و زنجیره تولید آن، سال گذشته حدود ۲۱ میلیارد دلار بوده است‌، تصریح کرد: البته بر‌خلاف نام ظاهری معادن کوچک میزان درآمدهای این معادن بسیار قابل توجه بوده است.
وی با اجرای طرح احیا‌ و فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس از استان‌های محرومی مانند سیستان‌و‌بلوچستان و خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: عمده معادن کوچک‌مقیاس در مناطق محروم واقع شده و از لحاظ ایجاد اشتغال باید به این معادن توجه ویژه شود.
وی ضمن تاکید بر همکاری روسای سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استانی گفت: بالغ بر۳۰ درصد از ارزش افزوده بخش معدن مربوط به معادن کوچک‌مقیاس بوده که این میزان سهم ۷۰ درصدی از اشتغال این بخش را نیز به خود اختصاص داده‌اند .
ضرورت تقویت صندوق توسعه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی
داریوش اسماعیلی نماینده مجلس و رییس سازمان نظام مهندسی معدن نیز در همایش حمایت از معادن کوچک‌مقیاس اظهارداشت: نقشه راه معدن و صنایع معدنی و برنامه چهار‌ساله وزارت صنعت، معدن و تجارت به شکل مشترک بین مجلس، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بخش خصوصی تدوین و در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۹۷ از سوی وزیر ابلاغ شده که این نقشه گام به گام در حال اجرا بوده و یکی از بندهای آن را برگزاری همایش و توجه به معادن کوچک‌مقیاس تشکیل داده است.
وی با بیان اینکه با وجود پیگیری‌های انجام شده برای پذیرش پروانه معدن به عنوان وثیقه بانکی، این موضوع عملی نشد، از افزایش بودجه صندوق توسعه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی خبر داد و تصریح کرد: بودجه این صندوق افزایش یافته و به ۳۵۰ میلیارد تومان رسیده اما کافی نیست و نیاز است تا این صندوق تقویت شود.
عضو کمیسیون صنایع و معدن مجلس با اشاره به لزوم توجه بیشتر به حقوق دولتی اظهار کرد: تا ۱۰ درصد از حقوق دولتی از طریق انعقاد قرارداد با دانشگاه‌ها و موسسات تحصیلات تکمیلی می‌تواند صرف تحقیق و توسعه و پژوهش شود سازمان نظام مهندسی معدن قصد دارد حلقه واصل در این حوزه باشد.
وی با تاکید بر اینکه تضمین خرید محصولات به مفهوم کمک به معادن کوچک است، تصریح کرد: دولت باید با هماهنگی معادن بزرگ این اقدام را انجام دهد.
عضو کیمسیون صنایع و معادن مجلس ضمن اعلام آمادگی برای پذیرش مسوولیت پنجره واحد (دریافت مجوزهای معدنی در کوتاه‌ترین زمان) از سوی سازمان نظام مهندسی معدن ایران گفت: با توجه به عدم کمک و ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها برای احیای معادن، صندوق توسعه فعالیت‌های معدنی می‌تواند به فعالان معدنی کمک کند و در این راستا توجه به زیرساخت‌ها و لزوم به حداقل رساندن بوروکراسی‌های اداری از ضروریات توسعه بخش معدن است.
سهم ۸۵ درصدی از اشتغال
بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران نیز با بیان اینکه طبق تحلیل بانک جهانی، پیشرفت اتحادیه اروپا در سایه شرکت‌های کوچک و متوسط صورت گرفته است در ادامه این همایش اظهار کرد: بیش از ۹۹ درصد شرکت‌های اروپا کوچک و متوسط هستند و خوشه‌ای کار می‌کنند.
وی با اشاره به سهم ۸۵ درصدی اشتغال شرکت‌های کوچک و متوسط، تصریح کرد: در گذشته بسیاری از سرمایه‌گذاران تصور می‌کردند که ایجاد کارخانه فرآوری به سرمایه بالا نیاز دارد اما اینطور نیست و می‌توان با سرمایه کمتر نیز این مواد معدنی را به محصول با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کرد.
شکوری نبود نقدینگی، بازاریابی، زیرساخت‌ و بوروکراسی‌های زائد اداری را از جمله مشکلات بهره‌برداری از معادن کوچک‌مقیاس عنوان کرد و گفت: کارگروه‌های استانی باید در زمینه عارضه‌یابی مشکلات احیای معادن کوچک و متوسط کار کنند تا مشکلات در اتاق فکر بخش معدن و صنایع معدنی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شده، مورد بررسی قرار گیرد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه سیاستگذاری‌ها همچون قوانین صادرات، قیمت‌گذاری و تولید، نباید مانع پیشرفت کارها شود، تصریح کرد: مشکلات این حوزه باید از طریق اتاق فکر در اختیار وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار گیرد تا در سال رونق تولید شاهد رونق اقتصادی در بخش معدن و صنایع معدنی باشیم.
مشکلات بازار باید برطرف شود
محمدرضا بهرامن رییس خانه معدن ایران نیز از دیگر سخنرانانی بود که در این همایش گفت: مسوولان بخش دولتی و خصوصی می‌توانند در کنار یکدیگر نهضت بزرگی در بخش معدن ایجاد کنند، تا از ظرفیت‌های خدادادی که در اختیار این کشور قرار دارد، استفاده کرده و با احیای معادن، نهضت فرآوری و حتی ماشین‌سازی آغاز شود.
وی افزود: نهضت احیای معادن زنجیره‌ای از حوزه اکتشاف تا بازار است، اما مشکلاتی که در زمینه بازار وجود دارد، باعث شده بسیاری از معادن نتوانند از ظرفیت واقعی خود استفاده کنند. بنابراین باید علت آنها مشخص و مشکل برطرف شود.
افزایش زیر‌ساخت‌ها برای جذب سرمایه‌گذار
خلج طهرانی مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس نیز اظهار داشت‌: با تایید سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و حمایت بخش خصوصی زمینه طرح توسعه اسکله اختصاصی منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس با هدف خدمات‌رسانی مناسب به واحدهای فولادی مستقر این منطقه فراهم شده است.
وی در ادامه افزود: ظرفیت فعلی این اسکله ۱۲ میلیون تن در سال است که با اجرای کامل طرح توسعه و اضافه شدن هفت پست اسکله جدید و همچنین اسکله دلفینی دو کله مخصوص صادرات مواد مایع (نفت، فرآورده‌های نفتی و نفت کوره) با حدود سه برابر افزایش به ۳۵ میلیون تن می‌رسد.
وی گفت: از آنجا که افزایش زیر‌ساخت‌ها موجب جذب سرمایه‌گذار بیشتر و در نتیجه رونق تولید خواهد شد یکی از مهم‌ترین اهداف توسعه زیر‌ساختی در سال‌جاری توسعه اسکله اختصاصی منطقه ویژه از طریق بخش خصوصی و در نهایت تبدیل آن به‌ هاب صادرات و واردات صنایع معدنی و فلزی است.
وی تاکید کرد: در سند چشم‌انداز توسعه کشور برای افق ۱۴۰۴ ظرفیت تولید سالانه ۱۰ میلیون تن فولاد برای منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس در نظر گرفته شده که لازمه آن افزایش واردات مواد اولیه و همچنین صادرات تولیدات است‌.