معرفی باروی تخت‌جمشید به گردشگران

مهر- الواح هخامنشی همان‌هایی که اکنون در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده‌اند، در باروی تخت‌جمشید یافت شده‌اند؛ بارویی که قرار است بازدیدکنندگان از تخت‌جمشید با آن بیشتر آشنا شوند.
این روزها ۱۶۳لوح گلی متعلق به باروی تخت‌جمشید در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است. این تعداد، گزیده‌ای از ۳۵۰۰ لوحی است که شهریور سال گذشته به ایران استرداد شد.
این الواح گزارش‌هایی از رخدادهای جاری و روزانه دوران پادشاهی داریوش در شاهنشاهی هخامنشی است که در سال ۱۳۱۴ خورشیدی نزد موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به قصد پژوهش به امانت گذاشته شده بود. موضوع این گل‌نبشته‌ها؛ نامه، اسناد اداری، دست‌نوشته‌های یک کاتب، مسافران و کارگران است.
اما این الواح چطور به دست آمدند؟ کتیبه‌های کوچک گلی سال‌۱۹۹۳ در تخت‌جمشید کشف شدند. این لوح‌ها اسناد اداری از یک دوره ۲۰ساله در طول پادشاهی داریوش یکم هستند که به خط عیلامی و میخی نوشته شده‌اند.
در بهار سال‌۱۳۱۵ سایر بخش‌های خزانه تخت‌جمشید توسط اریک اشمیت کاوش شد. از جمله کشفیات مهم این فصل نقش برجسته بارعام داریوش اول بود. در اطاق‌های نزدیک نقش مزبور صد لوح گلی به خط میخی به دست آمد.
پس از وقفه‌ای چندساله در حفریات و کاوش‌های علمی در تخت‌جمشید (از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۴۰ بنگاه علمی تخت‌جمشید به سرپرستی علی سامی مشغول کار بود)، از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ هیاتی از طرف اداره کل باستان‌شناسی و فرهنگ عامه وزارت فرهنگ و هنر به سرپرستی اکبر تجویدی به مدت پنج فصل در باروی شرقی تخت‌جمشید بر بالای کوه رحمت، شمال غربی حیاط سنگی واقع در دشت جنوبی پایین‌دست تختگاه و قسمت جنوبی تختگاه موسوم به برزن جنوبی بخشی از محلی است که الواح در آنجا کشف شد.
اکبر تجویدی در کتابی با عنوان «دانستنی‌های نوین درباره هنر و باستان شناسی عصر هخامنشی، بر پایه کاوش‌های پنج ساله تخت‌جمشید»، نوشته است: به نظر می‌رسد برج و باروهای بالای کوه رحمت در تخت‌جمشید مربوط به دوران هخامنشیان و طبق مفاد کتیبه داریوش بر پیش‌بست جنوبی صفه در زمان همین پادشاه و در ابتدای شهریاری او که به قلع‌وقمع مخالفان می‌پرداخته و تخت‌جمشید را پایگاه مستحکم خود قرار داده، ساخته شده اما در دوره خشایارشا تختگاه توسعه پیدا کرده و از حالت قلعه‌ای بیرون آوردند. باروها را که حالت احترام به پیشینیان بوده و مظهر شکست‌ناپذیری شاهنشاهی حفظ کردند و تنها ترکش‌های آن را مسدود کردند و تغییرات جزئی دادند که تا امروز به همین شکل باقی مانده است.
کامیار عبدی فارغ‌التحصیل دانشگاه میشیگان و هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهیدبهشتی نیز با بیان اینکه باروهای تخت‌جمشید از بین نرفته بلکه در طول زمان تحلیل رفته می‌گوید: باروهای قسمت‌های دور مجموعه کاخ‌ها هنوز در قسمت شمالی باقی مانده است. درست همان جایی که گل‌نوشته‌های بارو را پیدا کردند. یک مقدار از باروها هم روی کوه رحمت و اطراف آن به شکل تپه هستند.
امتداد بارو تمام مجموعه کاخ‌ها و صفه را می‌گرفته و بعد به سمت بالای کوه رحمت می‌رفته و باز از بالای کوه دور می‌زده و روی صفه می‌آمده است. قسمت‌هایی که روی صفه بودند و قسمت‌هایی از پادگان نظامی بودند، را به شکل تپه‌هایی روی کوه می‌بینید. پایین هم در قسمت شمالی همانجایی که پلکان‌های نور و صدا را گذاشتند و علاقه‌مندان می‌توانند پنجشنبه‌شب‌ها به تماشا بنشینند، همان‌ها روی قسمتی از بارو هستند و زیر آنها قسمتی از بارو کار کردند.
علیرضا عسگری‌چاوردی مدیر پایگاه جهانی تخت‌جمشید هم درباره نمایش الواح هخامنشی در موزه تخت‌جمشید می‌گوید: نزدیک به جایگاه نور و صدا در تخت‌جمشید، دقیقا جایی که کوه شروع می‌شود، آخرین نقطه‌ای که به کوه وصل شود الواح گلی به دست آمده است.
در قسمت باروهای بالاتر از آن مرحوم تجویدی کاوش کرد و بخشی مرمت نشده و به‌هم‌ریخته است از آنجا الواح به دست نیامده است. الواح بارو منظور جایی است که از بالا آغاز می‌شود و پایین روی بخش شمالی-‌جنوبی تخت‌جمشید ادامه پیدا می‌کند. آن پایین‌دست سمت آپادانا به ضلع غرب تخت‌جمشید و دشت ۱۷متر ارتفاع دارد و نیازی به بارو نداشته، ولی ضلع شمالی و جنوبی تخت‌جمشید بارو داشته است.
حالا گردشگرانی که می‌خواهند از محل بارو و کشف الواح در تخت‌جمشید با خبر شوند، تابلویی نمی‌بینند و نمی‌دانند محل این کشف کجاست ولی عسگری چاوردی می‌گوید در طرح ساماندهی این مجموعه، توضیحات اینکه بارو کجا بوده و کشف لوح‌ها چطور انجام شده را نصب خواهیم کرد.
وی همچنین از تغییراتی که در موزه تخت‌جمشید رخ خواهد داد، خبر می‌دهد و می‌گوید: تعدادی از الواح که اکنون در موزه ملی نگهداری می‌شوند، در موزه تخت‌جمشید پس از ساماندهی، به نمایش در می‌آیند.