معماری نوین نوآوری

علی حسینی- وقتی از انقلاب صنعتی چهارم صحبت می‌شود، دیگر با مفاهیمی انتزاعی یا پیش‌بینی‌های آینده‌نگر طرف نیستیم، این انقلاب همین حالا، در زمان واقعی، در جریان است و هوش مصنوعی در قلب تپنده آن قرار دارد. در دهه‌ای که سرعت، دقت و مقیاس‌پذیری برگ برنده رقابت‌ها شده، فناوری‌های هوشمند به ابزاری بدل شده‌اند که قواعد بازی را از بنیان دگرگون کرده‌اند. جغرافیا، منابع سنتی و حتی اندازه تیم دیگر تضمین‌کننده‌ موفقیت نیستند. اکنون فردی تنها با یک لپ‌تاپ، در هر نقطه‌ای از جهان، می‌تواند در عرض چند روز نمونه‌ای اولیه از یک محصول را طراحی کند، مدل کسب‌وکارش را تست کند، بازار هدف را تحلیل و حتی کمپین بازاریابی‌اش را به زبان محلی منتشر کند. هوش مصنوعی فقط یک ابزار نیست و یک تسهیلگر است، یک برابرساز فرصت. از طراحی تا عرضه، از ایده‌پردازی تا اجرا، همه ‌چیز به کمک آن سریع‌تر، ارزان‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود. آنچه پیشتر تنها در انحصار غول‌های میلیارد دلاری بود، امروز در اختیار خلاقانی است که شاید سرمایه زیادی نداشته باشند اما می‌دانند چگونه از فناوری بیشترین بهره را ببرند. در این میدان تازه، برنده نه کسی است که منابع بیشتری دارد، بلکه آن‌ است که باهوش‌تر از ابزارها استفاده می‌کند. این عصر کارآفرینان مستقل است؛ عصری که در آن هوش مصنوعی بلیت ورود به زمین بازی جهانی را برای همه صادر کرده است.
بازتعریفی از جهانی شدن به زبان ابزارهای نو
در همین خصوص سهیل نیکزاد، مدیرعامل و هم‌بنیانگذار اوپکس به «جهان‌صنعت» گفت: «در آستانه نیمه‌ دوم دهه۲۰۲۰ میلادی، نقشه اقتصاد جهانی با سرعتی بی‌سابقه در حال بازترسیم است. جغرافیا دیگر قاعده اصلی بازی نیست بلکه ابزارها، سرعت و هوشمندی هستند که مسیر بازیگران را مشخص می‌کنند. در میان این تحولات، آنچه بیش از همه معادلات را دگرگون کرده، ورود هوش مصنوعی به خطوط مقدم طراحی، توسعه و عرضه محصولات و خدمات است؛ تغییری که نه‌تنها زمان و هزینه زنجیره تامین و تولید را به ‌طرز حیرت‌انگیزی کاهش داده، بلکه دروازه‌های جهانی را برای خلاقان مستقل گشوده است؛ حتی اگر این خلاقان، از اتاقی کوچک در تهران یا تبریز کار خود را آغاز کرده باشند.» او ادامه داد: «هوش مصنوعی دیگر فقط یک «امکان» نیست و اکنون یک زیرساخت است؛ ابزاری که به شما اجازه می‌دهد بدون نیاز به تیم‌های پرهزینه، نمونه اولیه محصول‌تان را طراحی و مدل کسب‌وکارتان را شبیه‌سازی کنید و برای ورود به بازار هدف تحلیل داده انجام دهید، حتی کمپین‌های بازاریابی‌تان را در زبان مقصد تولید کنید و مهم‌تر از همه، همه اینها را با دقت و سرعتی انجام دهید که تا چند سال پیش در انحصار شرکت‌های میلیارد دلاری بود.» نیکزاد در ادامه افزود: «امروز یک طراح محصول می‌تواند با کمک ابزارهای هوش مصنوعی، مسیر تولید را از ایده تا اجرا در عرض چند هفته طی کند. محصولاتی که زمانی به تیم‌هایی متشکل از مهندسان، طراحان صنعتی، محققان بازار و مدیران پروژه نیاز داشت، اکنون توسط یک یا دو نفر با آگاهی و مهارت ترکیبی قابل تحقق است. از مدل‌سازی سه‌بعدی تا تحلیل رقبا، از تولید محتوای تخصصی گرفته تا طراحی- UX همه با هزینه‌ای بسیار اندک و زمانی کوتاه‌تر از هر دوره دیگری در تاریخ فناوری. این ابزارها در اختیار همه هستند اما آنچه مسیر ما را متمایز می‌کند، چگونگی استفاده ما از آنهاست. به عنوان متخصصان و سازندگان ایرانی، باید هوشیار باشیم. بازار جهانی، بازار فرصت‌هاست اما همزمان بازار اعتبار هم است. جهان به ما فرصت دیده ‌شدن می‌دهد اما تنها در صورتی که بتوانیم اعتماد را همراه با نوآوری عرضه کنیم. این به معنای تعهد به شفافیت، قانون‌مندی، اخلاق حرفه‌ای و فاصله‌گیری مطلق از فریب و کلاهبرداری است.» او در ادامه گفت: «جامعه جهانی برخلاف تصور رایج، آمادگی پذیرش هویت‌های متنوع را دارد. در این مسیر لزومی ندارد هویت ایرانی خود را پنهان کنیم. برعکس اگر بتوانیم محصول یا خدمت باکیفیت، کاربردی و جهانی‌پسند عرضه کنیم، «ساخت ایران» نه‌تنها مانع نیست بلکه می‌تواند به یک امتیاز فرهنگی و اصالتی بدل شود. دیگر وقت آن نیست که صرفا مصرف‌کننده خدمات غرب باشیم، زمان آن فرا رسیده که خود خدماتی در تراز جهانی تولید و صادر کنیم. شاید هیچ زمانی در تاریخ، این‌قدر امکان «جهانی ‌شدن مستقل» فراهم نبوده است. اگر روزگاری برای جهانی ‌شدن نیاز به مهاجرت، سرمایه‌گذاری سنگین و روابط چند لایه نهادی بود، امروز به لطف ابزارهای هوش مصنوعی، بلاکچین، شبکه‌های توزیع محتوا و زیرساخت‌های غیرمتمرکز، کافی است شما بدانید چه می‌خواهید بسازید، چطور از این ابزارها استفاده کنید و چگونه خود را در مسیر درست قرار دهید.»
نیکزاد گفت: «اکنون بیش از هر زمان دیگر، هزینه ساخت «چیزهایی که دوست داریم ببینیم در جهان وجود داشته باشند»، به شدت کاهش یافته است. برای اولین‌بار، توان طراحی و عرضه محصولات یا خدماتی که قبلا تنها از عهده شرکت‌های بزرگ جهانی برمی‌آمد، در دست طراحان مستقل، تیم‌های کوچک و حتی فریلنسرهایی افتاده که ابزارهای هوشمند را شناخته و به کار گرفته‌اند. در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که شکاف میان ایده و محصول، میان دغدغه و راه‌حل، عملا از بین رفته است، اگر بتوانیم هوش مصنوعی را نه صرفا به عنوان تکنولوژی، بلکه به عنوان یک «مساعد راهبردی» بفهمیم. برای سازندگان ایرانی، این یعنی یک فرصت تاریخی. دیگر نیاز نیست سال‌ها منتظر سرمایه‌گذار، مجوز یا بازار داخلی باشیم تا ایده‌مان را محک بزنیم. ابزارهای نو، امکان ساخت، آزمون و عرضه جهانی را بدون واسطه و با هزینه‌ای بسیار پایین ممکن کرده‌اند. می‌توانیم پیش‌نمونه محصول را در یک هفته بسازیم، بازخورد جهانی دریافت کنیم‌ و در همان ماه اول، مخاطبان واقعی پیدا کنیم.»
او افزود: «یک هشدار هم ضروری است؛ ابزارهای مدرن، همانقدر که توانمند بوده، خطرناک هم هستند؛ برای کسانی که از آنها استفاده نادرست می‌کنند. جامعه جهانی نسبت به پروژه‌های مشکوک و غیرشفاف حساس است. اعتماد گرانبهاترین دارایی ما است، بنابراین به عنوان ایرانیانی که می‌خواهند در عرصه جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند، باید رفتار حرفه‌ای، اخلاقی و قانون‌مدارانه را در تمام مراحل حفظ کنیم؛ از کپی‌رایت و مالکیت معنوی گرفته تا صداقت در معرفی پروژه و حفظ امنیت داده‌ها. شما می‌توانید یک پروژه ایرانی با افتخار باشید. نیازی به پنهان کردن ملیت، زبان یا زمینه فرهنگی نیست. برعکس، در جهانی که تنوع فرهنگی ارزشی راهبردی دارد، هویت ایرانی شما می‌تواند امضای خاص پروژه‌تان باشد. کافی ا‌ست که کیفیت، صداقت و خلاقیت داشته باشید. اگر محصول یا خدمتی می‌سازید که واقعی است، مساله‌ای را حل می‌کند و تجربه‌ای اصیل به جهان می‌دهد، جهانی‌ها با آغوش باز از آن استقبال خواهند کرد.
فرصت در کجاست؟
نیکزاد در خصوص ساخت پلتفرم‌ها با استفاده از هوش‌مصنوعی خاطرنشان کرد: «در طراحی سازمان‌های بدون مرز: سازمان‌های DAO که با قراردادهای هوشمند روی بلاکچین کار می‌کنند فرصتی بی‌نظیر برای بازآفرینی ساختارهای همکاری هستند. ایرانیان می‌توانند از طریق این ابزارها، ساختارهای کارآمد، شفاف و جهانی برای کسب‌وکارها طراحی کنند که بدون نیاز به حضور فیزیکی یا دفتر مرکزی، در عرصه جهانی فعال باشند. در خلق دارایی‌های دیجیتال و مدل‌های اقتصادی جدید: بلاکچین و هوش مصنوعی با هم این امکان را ایجاد کرده‌اند که دارایی‌هایی تعریف کنیم که پشتوانه‌شان داده، تجربه یا خدمات واقعی است. با ترکیب ابزارهای تحلیل داده و هوش مصنوعی، می‌توانیم توکن‌هایی خلق کنیم که ارزش واقعی داشته باشند، نه صرفا بر مبنای تبلیغ یا حباب. در همگرایی هنر، طراحی و فناوری: تولید NFT دیگر محدود به نقاشی دیجیتال نیست. امروز طراحان صنعتی، معماران، نویسندگان و حتی مربیان آنلاین می‌توانند آثار خود را در قالب دارایی‌های هوشمند و دارای هویت دیجیتال عرضه کنند. به کمک هوش مصنوعی، فرآیند تولید این محتواها نیز به‌طرز عجیبی تسهیل شده است.» او در ادامه افزود: «‌در ایجاد پلتفرم‌هایی برای خودمان چرا همیشه از ابزارهای جهانی استفاده کنیم؟ چرا خودمان نسازیم؟ لانچرهای توکن، کیف‌پول‌های امن، داشبوردهای داده، بازارهای NFT، DAOهای آموزشی یا فرهنگی، همه اینها اکنون قابل طراحی هستند، آن هم بدون نیاز به صدها هزار دلار سرمایه. ایرانیان می‌توانند پلتفرم‌هایی بسازند که نه فقط برای بازار داخلی، بلکه برای کاربران منطقه، فارسی‌زبان‌ها‌ و حتی مخاطبان جهانی کاربرد داشته باشد.»
چه چیزی مانع ما است؟
نیکزاد ادامه داد: «نه فناوری مانع ما است، نه نبوغ. آنچه اغلب ما را عقب نگه داشته، در دو واژه خلاصه می‌شود: شک و سکوت. ما به توانایی خود در رقابت جهانی شک داریم. در ارائه راه‌حل‌های جهانی از خاک ایران سکوت می‌کنیم. وقتی می‌توانیم سازنده باشیم، به تماشاگر بودن رضایت می‌دهیم اما این سکوت دیگر شایسته ما نیست. ابزارها آماده‌اند، میدان باز است و زمان ما فرا رسیده است. پلتفرم‌های جهانی به‌ دنبال صداهایی تازه و صادق هستند؛ کسانی که به جای تقلید، چیزی اصیل می‌سازند، کسانی که ایده‌هایشان بوی زندگی، تجربه و واقعیت می‌دهد. می‌توانیم یکی از این صداها باشیم اما به شرطی که شفافیت، صداقت و تعهد به کیفیت را سرلوحه کارمان قرار دهیم. پروژه‌هایی که نیت روشن دارند، مستند عمل می‌کنند و هویت حرفه‌ای خود را بدون تردید به نمایش می‌گذارند، بیش از آنچه تصور می‌شود مورد استقبال قرار می‌گیرند. اکوسیستم جهانی رمزارز، بلاکچین و هوش مصنوعی، نسبت به اسکم و فریب، آنتی‌بادی قوی دارند. هیچ استراتژی‌ای خطرناک‌تر از تلاش برای سود سریع و بی‌پشتوانه نیست. آنچه امروز اعتماد می‌آفریند، صرفا کد خوب یا رابط کاربری زیبا نیست بلکه منش حرفه‌ای، سند معتبر، تیم شفاف و رفتار اخلاق‌مدارانه است. اگر می‌خواهیم جهانی شویم، ابتدا باید باور کنیم که باورپذیر بودن مهم‌تر از پرزنتیشن و وعده است.»
کسب‌وکارهایی با هدف جهانی طراحی کنیم
نیکزاد گفت: «دوره منتقد صرف بودن به ‌پایان رسیده است. به ‌عنوان سازندگان نسل تازه، باید روی صحنه بیاییم و چیزی را به نمایش بگذاریم که شایسته جهانی شدن است. این نه ادعا، بلکه دعوت به کنش است. نباید محصولی بسازیم که تنها در جغرافیای خودمان معنا دارد. باید از روز اول، ساختاری طراحی کنیم که بتواند به بازارهای منطقه‌ای و جهانی وصل شود. ابزارهای هوش مصنوعی به ما اجازه می‌دهند این طراحی را از همان ابتدا با زبان جهان انجام دهیم، با داده، تحلیل، چابکی. ‌GitHub، Midjourney، OpenAI، IPFS، Ethereum، Polygon، Farcaster، و ده‌ها ابزار دیگر نه اسباب بازی‌اند و نه دستاورد دیگران. اینها ابزارهای ما هستند؛ ابزارهایی که اگر درست و مسوولانه استفاده شوند، می‌توانند پایه کسب‌وکارهایی باشند که به اقتصاد فردای جهان شکل می‌دهند. می‌توانیم پروژه‌ای از ایران باشیم که جهانی عمل می‌کند. دیگر نیاز نیست آدرس‌مان را پنهان کنیم یا خودمان را به ‌جای کشور دیگر جا بزنیم. صداقت، قدرت دارد و در جهانی که به ‌دنبال کیفیت و معناست، اصالت ایرانی می‌تواند برتری باشد، نه نقطه ‌ضعف.
او در پایان گفت: «اکنون که هزینه ساخت محصول دیجیتال با‌کیفیت در بسیاری از موارد به کمتر از هزینه یک سفر داخلی رسیده، چرا تنها مصرف‌کننده بمانیم؟ هر خط کد، هر مدل GPT، هر تصویر Midjourney و هر تحلیل داده‌ای که به دست ما خلق شود، می‌تواند سرآغاز یک کسب‌وکار باشد‌، اگر جسارت شروع داشته باشیم. در پایان، این یک بیانیه ساده است به زبان آینده. آینده از آن کسانی‌ است که در زمان درست، با ابزار درست و نیت درست، حرکت می‌کند. ابزارها در دستان ما است. نیت روشن است. فقط حرکت مانده است.»