مقابله با تحریم

گروه اقتصادی- شدت اثر تحریم‌های آمریکا که با بسته شدن مبادی وارداتی دارو و تجهیزات پزشکی به ایران همراه شده، راه‌اندازی کانال ویژه مالی سوییس با ایران را به دنبال داشته است. دولت سوییس راه‌اندازی این کانال مالی را نقطه عطف مهمی در مبادله دارو و کالاهای کشاورزی به ایران دانسته و بانک‌ها و شرکت‌های سوییسی را برای فعالیت در این کانال تجاری انتخاب کرده است. رییس بانک مرکزی اما در واکنش به نمایش داروی وارداتی می‌گوید: «واردات دارو و ملزومات پزشکی ما در ۱۰ ماه گذشته بیش از چهار میلیارد دلار بوده که دو هزار برابر حجم واردات انجام شده از کانال مالی سوییس است.»
نخستین محموله واردات دارو از طریق کانال مالی سوییس با ایران، دهم بهمن‌ماه سال‌جاری و به صورت آزمایشی وارد کشورمان شد. آن‌طور که در گزارش‌ها آمده، این محموله به‌طور عمده شامل داروهای سرطان و داروهای ضروری برای جراحی پیوند اعضا بوده که ارزش آنها به ۳/۲ میلیون یورو می‌رسد.
اختلال در واردات دارو
کانال مالی سوییس با ایران در شرایطی راه‌اندازی شده که تحریم‌های آمریکا حتی مانع از دسترسی دولت ایران به دارو و تجهیزات پزشکی شده و ناتوانی دولت در تامین داروهای موردنیاز بیماران و ملزومات موردنیاز پزشکان با نگرانی‌های بسیاری از سوی مقامات داخلی همراه شده است. به گفته عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی «در یک سال و نیم گذشته آمریکا حداکثر تلاش خود را برای جلوگیری و اختلال در واردات دارو برای بیماران کشورمان انجام داده است. با تلاش‌های انجام شده توسط بانک مرکزی و سایر دستگاه‌ها با این تحریم‌ها مقابله شده و داروهای مورد نیاز مردم تاکنون تامین شده و این روند در آینده نیز ادامه خواهد یافت.»
آن‌طور که مقامات کشوری می‌گویند، با وجود تحریم‌های آمریکا داروهای موردنیاز بیماران تامین شده و کمبودی از نظر دارو در کشور احساس نمی‌شود. آن‌طور که وزیر بهداشت نیز اخیرا گفته «دارو به اندازه کافی در داخل کشور وجود دارد و کمبود حادی احساس نمی‌شود.»
اما گروهی از مردم معتقدند که با شدت گرفتن تحریم‌ها، دسترسی به برخی داروهای خاص به سختی ممکن شده است، موضوعی که نشان می‌دهد با وجود ادعای مسوولان دولتی برخی داروها در کشور نایاب شده‌اند. این موضوع حتی به شکل‌گیری بازار سیاه برای خرید و فروش دارو همراه شده و دسترسی مردم به برخی داروها را در بازارهای موازی ممکن کرده است.
تحریم واردات داروی بیماران خاص
رییس سازمان برنامه‌و‌بودجه نیز صحت این ادعا را تایید کرده و می‌گوید، «دومین سال یک تحریم سخت و بی‌سابقه را پشت‌سر می‌گذاریم؛ طی دو سال اخیر نه‌تنها برای غذا بلکه برای دارو هم اجازه نمی‌دهند که کشور ما نفت صادر کند، بلکه در تامین دارو به‌خصوص برای بیماران خاص نیز ما را تحریم کرده‌اند.»
تحریم‌های دولت آمریکا علیه ایران در حالی با ایجاد موانع گسترده بر سر راه واردات دارو و اقلام بشردوستانه همراه شده که قوانین تحریمی، اجازه بستن مبادی واردات کالاها و اقلام دارویی، کشاورزی و مواد غذایی را به این کشور نمی‌دهد. مطابق قوانین بین‌المللی نیز تحریم اقلام بشردوستانه در زمان جنگ جرم تلقی می‌شود.
اما سخت شدن دسترسی به دارو در کشور بعد از تحریم‌ها نشان می‌دهد که این کشور قوانین بین‌المللی را زیرپا گذاشته و محدودیت‌های زیادی برای دسترسی دولت به اقلام بشردوستانه اعمال کرده است. با این حال دولت آمریکا از راه‌اندازی کانال مالی سوییس با ایران استقبال کرده و وزارت دارایی آمریکا به بانک‌های سوییس بابت انتقالات مالی به ایران اطمینان‌خاطر داده است.
تناقض شکل گرفته مقامات داخلی را به واکنش واداشته است، به طوری که رییس بانک مرکزی در اولین واکنش خود به راه‌اندازی کانال مالی سوییس با ایران گفته بود «صرف انجام مکانیسم فنی مبادله بدون امکان انتقال منابع کافی نیست و اگر آمریکایی‌ها واقعا مدعی همراهی برای تامین دارو و کالاهای کشاورزی هستند باید مکانیسم بانکی برای انتقال و تامین منابع خرید کالاهای اساسی را فراهم سازند.»
تضمین واردات دارو به کشور
آنچه در این بین جای پرسش اساسی دارد این است که آیا راه‌اندازی کانال مالی سوییس برای ارسال دارو و تجهیزات پزشکی به ایران اقدامی نمایشی است؟ آن هم در شرایطی که بسیاری از بیماران دسترسی خود به داروهای خاص را از دست داده‌اند و در انتظار برای بهبود روابط ایران با جهان به سر می‌برند؟ بدیهی است به هر میزان حلقه روابط ایران با جهان تنگ‌تر شود، دسترسی به اقلام و کالای موردنیاز داخلی سخت‌تر می‌شود؛ موضوعی که مستقیما معیشت جامعه مردمی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
آن‌طور که رییس بخش اقتصادی روابط دوجانبه وزارت اقتصاد سوییس اعلام کرده، سازوکار جدید مالی می‌تواند انتقال دارو به ایران را تضمین کند و با اینستکس متفاوت است. آن‌طور که وی گفته «اینستکس به عنوان یک شرکت از سوی کشورهای اروپایی ثبت شده اما ما از ابتدا با مقامات آمریکا، وزارت خزانه‌داری و دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی در تماس بودیم. ریز اطلاعات شرکت‌هایی را که در این سازوکار همکاری می‌کنند با آمریکا به اشتراک می‌گذاریم، معاملات را به طور دقیق ارزیابی می‌کنیم و برخی از این اطلاعات را با آمریکا به اشتراک می‌گذاریم.»
کانال مالی حیاتی
به نظر می‌رسد واکنش تند مقامات داخلی به این سازوکار مالی ریشه در نظارت‌های دولت آمریکا برای انتقال اقلام بشردوستانه از سوی سوییس به ایران دارد. آن‌طور که همتی نیز اعلام کرده «نفس اعلام صدور مجوز توسط آمریکا برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی نشان می‌دهد که با وجود ادعای آمریکا مبنی بر تحریم نبودن دارو و اقلام بشردوستانه، این اقلام عملا توسط آمریکا تحریم شده وگرنه نیازی به مجوز نداشت.»
اما با وجود کارشکنی‌های دولت آمریکا، راه‌اندازی این کانال مالی در شرایط ویژه کنونی بسیار مهم و حیاتی است؛ موضوعی که می‌تواند از یک نمایش داروی وارداتی فراتر رود و با به خطر افتادن جان و زندگی مردم همراه شود.