مقابله به مثل

«جهان‌صنعت»- تنش‌ها در خلیج فارس و تنگه هرمز همچنان ادامه‌دار است. بعد از توقیف کشتی حامل سوخت قاچاق توسط سپاه پاسداران‌، آمریکا مدعی سرنگونی پهپاد ایرانی شد درست همانند زمانی که ایران پهپاد آمریکایی را ساقط کرد و بعد آن آمریکا مدعی شد که حمله محدود به ایران در دستور کار واشنگتن قرار گرفت اما ترامپ در لحظه آخر پشیمان شد. واکنش‌های اینچنینی و لحظه‌ای آمریکا و ادعاهایی که به دروغ در جهت تلافی مطرح می‌شود به نظر می‌رسد بیشتر جنبه جنگ روانی دارد و نشان از وادادگی آمریکا و هراس از درگیری‌های دریایی اخیر در منطقه است. این بازی رندانه اما تکراری از جانب ترامپ است که ایران در این قسم نه تنها بازی نخورد بلکه دست پیش را گرفت. آمریکا به خیال خود تصور می‌کرد که ایران را می‌تواند در یک موضع ضعف روانی قرار دهد اما سیاست‌های تهاجمی دولت ترامپ نه تنها ایران را منجر به عقب‌نشینی نکرد بلکه برعکس مقامات تهران را به واکنش متقابل واداشت.
در پی تروریست نامیدن سپاه توسط دولت آمریکا، نمایندگان ایران دست به اقدام متقابل زدند و طرحی را تصویب کردند که اقدام آمریکا علیه نیروهای سپاه را با تروریست خواندن فرماندهی مرکزی آمریکا در غرب آسیا و هر گونه سازمان یا نهادی که با آن همکاری کند، تلافی می‌کند. بعد از آن خویشتنداری ایران در برابر اروپا نیز تمام شد و تهران در اولتیماتومی ضمن هشدار به کشورهای عضو برجام از تعهدات هسته‌ای خود کاست و در نهایت ذخایر اورانیوم از مرز ۶۷/۳ درصد و از ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرد. به دنبال آن آمریکا و کشورهای مخالف با سیاست‌های ایران دست به حمله به نفتکش‌های دریایی زدند و در نهایت ایران را متهم به خرابکاری‌های فجیره کردند. مضاف بر آن حمله به منطقه سبز که در نزدیکی به سفارت آمریکا در بغداد بود بهره‌برداری سیاسی دیگری از جانب آمریکا قلمداد شد.
البته ماجرا به همین جا ختم نشد. ایران در واکنش به اقدامات اخیر آمریکا هواپیمای جاسوسی و بدون سرنشین گلوبال‌هاوک آمریکا را منهم کرد؛ رویدادی که معادلات منطقه را تغییر داد و منجر به همراهی انگلیس با آمریکا در کارزار ضدایرانی شد. این بار نوبت به بریتانیا رسید تا یک نفتکش حامل نفت ایران را به شکل غیرقانونی توقیف کند؛ اقدامی که نشان‌دهنده مسوولیت‌گریزی انگلیس در برجام و همکاری این کشور با آمریکا در تحریم‌های ضدایرانی و سوری بود. این موضوع و عدم رفع توقیف کشتی ایران باعث از بین رفتن فرصت حل بحران و مسدود شدن افق مذاکرات جاری میان دو طرف در سایه نزدیک شدن به پایان مهلت ایران به کشورهای اروپایی درباره کاهش پایبندی به سطح تعهدات خود در توافق هسته‌ای شد. دلسرد شدن ایران از اروپا عزم این کشور را برای اجرای اقداماتی تلافی‌جویانه جزم کرد. ایران بعد از توقیف نفتکش خود توسط بریتانیا هشدار برای اقدام متقابل را داده بود. رهبر انقلاب اخیرا در دیدار ائمه جمعه ضمن دزدی دریایی خواندن این اقدام دولت انگلیس، هشدار دادند که این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند.
حالا بعد از توقیف نفتکش ایرانی، نوبت به ایران می‌رسد که در اقدامی، پاسخی به آمریکا و انگلیس بدهد. کشتی انگلیسی استینا ایمپرو هرچند به علت عدم رعایت قوانین بین‌المللی در انتخاب مسیر ورود به تنگه هرمز و به خطر انداختن امنیت تردد کشتیرانی و همچنین برخی تخلفات دیگر متوقف و به سمت آب‌های ایران هدایت شده است.
طبق گفته مقامات‌، نفتکش انگلیسی برخلاف قوانین بین‌المللی از مسیر خروجی وارد تنگه هرمز شد و با خاموش کردن سیستم A.I.S کشتی که اقدامی خطرناک محسوب می‌شود به هیچ یک از اخطارهای ارائه شده توجه نکرد. لذا به دلیل تخلفات متعدد این شناور، سازمان بنادر و دریانوردی جمهوری اسلامی ایران بر اساس وظایف قانونی خود طی درخواستی از نیروی دریایی سپاه خواستار توقیف و هدایت این شناور به اسکله سازمان بنادر و کشتیرانی شد که این درخواست با حضور و اقدام به موقع شناورهای سپاه انجام شد. اما از ۲۳ نفر خدمه این شناور ملیت ۱۸ نفر هندی و پنج نفر از سایر کشورها هستند. ضمن اینکه باید تاکید کرد که نفتکش محموله‌ای را به همراه نداشته است. البته یک روز پس از توقیف نفتکش‌های انگلیسی توسط نیروی دریایی سپاه، دولت انگلیس به کشتی‌های این کشور توصیه کرده که موقتا از تنگه هرمز تردد نکنند.
همراهی فرانسه، آلمان و سازمان ملل با انگلیس
در این میان کشور فرانسه نیز با انگلیس ابراز همبستگی می‌کند. وزارت خارجه فرانسه با اشاره به توقیف نفتکش انگلیسی در خلیج فارس‌، از افزایش تنش‌ها در این منطقه ابراز نگرانی می‌کند. فرانسه ضمن ابراز همبستگی کامل با بریتانیا از ایران خواست نفتکش توقیف‌شده را سریعا آزاد کند.
واکنش دبیر کل سازمان ملل نیز نسبت به توقیف نفتکش انگلیسی قابل توجه است. آنتونیو گوترش نگرانی خود را از رویدادهای اخیر در تنگه هرمز ابراز داشت و بر ضرورت احترام به نیازهای دریانوردی در تنگه هرمز تاکید کرد. وی از تمامی طرف‌ها خواست از خود خویشتنداری نشان داده و از اقداماتی که به تشدید تنش‌ها منجر می‌شود خودداری کنند.
همچنین مقام‌‌های آلمان طی موضعی مداخله‌جویانه از ایران خواستند که فورا نفتکش بریتانیا را آزاد کند.
اما مسکو اعلام کرد که واشنگتن از وضعیت فعلی تنگه هرمز به‌عنوان بهانه‌ای برای حضور نظامی در منطقه استفاده می‌کند. کنستانتین کوساشف، رییس شورای فدراسیون بین‌المللی کمیته خارجی روسیه گفت که ایالات متحده از وضعیت پرتنش تنگه هرمز به سود خود استفاده می‌کند تا حضور نظامی‌اش در منطقه را تحکیم بخشد.
احضار کاردار سفارت ایران توسط انگلیس
اما وزارت خارجه انگلیس پس از اقدام ایران در توقیف نفتکش انگلیسی، کاردار سفارت ایران در لندن را احضار کرده است. جرمی ‌هانت، وزیر خارجه بریتانیا نیز مدعی شده است که اگر ایران نفتکش توقیف‌شده‌ای که با پرچم بریتانیا حرکت می‌کند را آزاد نکند، با «عواقب جدی» روبه‌رو خواهد شد. ‌هانت گفت که این کشتی تحت محاصره چهار قایق و یک هلیکوپتر درآمد.
کمیته اضطراری دولت بریتانیا برای دومین بار روز جمعه برای بحث درباره این تحولات تشکیل جلسه داده است. وزارتخانه‌های خارجه و دفاع بریتانیا اعلام کرده‌اند که در پی «اطلاعات فوری» درباره نفتکش توقیف‌شده هستند.‌ هانت گفت: «ما کاملا واضح می‌گوییم که اگر این وضعیت فورا حل نشود، پیامدهای جدی خواهد داشت.» وی افزود: «ما به گزینه‌های نظامی نگاه نمی‌کنیم بلکه در حال بررسی راهی دیپلماتیک برای حل این موضوع هستیم هرچند خیلی روشن می‌گوییم که باید حل شود.»
با وجود این اظهارات ایران معتقد است که اقدام نیروی دریایی سپاه پاسداران در توقیف نفتکش انگلیسی‌ها منطبق با قوانین بین‌المللی است چرا که این کشتی از پاسخ به پیام‌های بین‌المللی اداره کل بنادر ایران اجتناب کرده و می‌خواست بدون پاسخ از تنگه هرمز عبور کند که قایق‌های سپاه آن را توقیف کردند. معاهده‌ای قبل از پیروزی انقلاب در سازمان ملل تصویب شده که بر اساس آن، حفاظت از تنگه هرمز بر عهده ایران گذاشته شد و در این معاهده آمده اگر ایران تشخیص داد کشتی، نفتکش و یا هر وسیله دریایی که عبورش به ضرر منافع ایران باشد، می‌تواند از ورود آن جلوگیری کند.
محمدجواد ظریف در حساب توئیتر درباره اقدام ایران نوشت: برخلاف دزدی دریایی در تنگه جبل‌الطارق، اقدام ما در خلیج فارس بر اساس اجرای قوانین بین‌المللی کشتیرانی دریایی است. وی ادامه داد: همان‌طور که در نیویورک گفتم، این ایران است که امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس را تامین می‌کند. انگلیس شراکت با آمریکا در تروریسم اقتصادی را متوقف کند.
ظریف در توئیتی دیگر تاکید کرد که مردم و دولت ایران در مقابل مردم آمریکا نیستند. تنها چیزی که می‌خواهیم این است که کسی در امور داخلی ما دخالت نکند. اما محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به توقیف کشتی انگلیسی توسط سپاه واکنش نشان داد و در توئیتی نوشت: ما به دنبال جنگ نیستیم، ولی در مقابله به مثل کوتاه نخواهیم آمد، چه صدام باشد چه ترامپ چه ملکه.
با وجود لحن متضاد مقامات ایران در رابطه با اقدام اخیر به نظر می‌رسد تهران بیشتر به دنبال اقدامی تلافی‌جویانه بوده و سپاه پاسداران در جهت هشدار به انگلیس برای توقیف نفتکش ایرانی در جبل الطارق‌، نفتکش استینا ایمپرو را به بندرعباس منتقل کرده است. که البته طبق هشدارهای قبلی انتظار چنین اقدامی از جانب ایران می‌رفت. با این وجود باید تاکید داشت که انگلیس عضو شورای امنیت است و این می‌تواند خطری برای تهران محسوب شود اما فعلا مقامات ایران خویشتنداری در باب اتفاقات اخیر را صلاح نمی‌بیننند و حتی موجب جری شدن طرف مقابل قلمداد می‌کنند.
البته باید تاکید کرد که دستگاه دیپلماسی ما بعد از توقف نفتکش ایران توسط انگلیس وارد صحنه شد و سعی کرد با گفت‌وگو موضوع را حل کند اما بریتانیا نه تنها کشتی را رفع توقیف نکرد بلکه این فرصت را برای خود تمدید کرد. به نظر می‌رسد با وجود اتفاقات اخیر تنش میان ایران و آمریکا بالا بگیرد و انگلیس و عربی حوزه خلیج فارس نیز همراه با واشنگتن به اتخاذ سیاست خصمانه علیه ایران روی بیاورند و برای ایران شاخ و شانه بکشند.