ملایر؛ نماد تمدن پیش از تاریخ

نادر نینوایی- شهرستان ملایر استان همدان را باید بحق یکی از نمادهای تمدن پیش از تاریخ ایران دانست. باوجود جاذبه‌های تاریخی جالب‌توجه و دیدنی‌های طبیعت‌گردی که ملایر را تبدیل به بهشتی کوچک کرده است اما جاذبه‌های گردشگری این شهر بسیار کم معرفی شده و چندان برای مردم ایران شناخته‌شده نیستند.
این در حالی است که قدمت ارگ باستانی نوشیجان(ملایر) به دوره مادها و حتی براساس برخی برآوردها به دوران پیش از تاریخ می‌رسد. منطقه حفاظت‌شده لشگر ملایر نیز به عنوان یک منطقه بکر و خاص جاذبه‌ای متفاوت را برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی فراهم کرده و در کنار تمام این موارد قرار گرفتن شهر زیرزمینی سامن در عمق بین ۳ تا ۶متری زمین در اطراف ملایر هم فرصت بازدید از شهری زیرزمینی و باستانی را به دوستداران تاریخ داده است.
یخچال میرفتاح، خانه- موزه لطفعلیان و آتشکده نوشیجان، از دیگر آثار تماشایی ملایر هستند که نباید فرصت بازدید از آنها را نیز از دست داد.
شهر زیرزمینی سامن
یکی از جاذبه‌های تاریخی ملایر که می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی شگفت‌آور باشد شهر زیرزمینی سامن است که در جنوب‌غربی شهرستان ملایر قرار گرفته است. جالب آنکه این شهر زیرزمینی در اواسط دهه‌۱۳۸۰ به شکلی اتفاقی کشف شده است. به عقیده باستان‌شناسان، قدمت هسته اولیه شهر سامن به دوره اشکانی می‌رسد اما پس از آن و در طول تاریخ نیز به وسعت این شهر زیرزمینی افزوده شده است. شهر زیرزمینی سامن به سبب اهمیت و جایگاه تاریخی بالایی که دارد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تاکنون در این شهر زیرزمینی ۲۵اتاق و چندین سالن و راهرو کشف شده است.
اسکلت‌های یافت‌شده در برخی اتاق‌ها مربوط به دوره اشکانی است و هدایایی نیز در کنار اجساد قرار داده شده است. جالب آنکه تمام این شهر زیرزمینی به شیوه دست‌کند و با تلاش و ابزار ساده انسانی و با کنده‌کاری هنرمندانه پیشینیان ساخته شده است.
گفتنی است در گذشته‌های دور ورودی و خروجی این شهر در شرایط اضطراری به کمک درپوشی سنگی مسدود می‌شده است.
ارگ باستانی نوشیجان
جنس ارگ نوشیجان از خشت بوده و گفته می‌شود این بنا یکی از قدیمی‌ترین نیایشگاه‌های خشتی در جهان است. ارگ نوشیجان بر تپه‌ای بلند واقع شده و همین محل قرار‌گیری باعث می‌شود از فاصله بسیار دور نیز به چشم آمده و خودنمایی کند.
قدمت ارگ نوشیجان به هزاره اول میلادی می‌رسد و برخی از آثار به‌دست آمده از آن مربوط به عصر مادهاست. اصالت این اثر تاریخی به خوبی حفظ شده و این اثر دست‌نخورده باقی مانده است. ارگ نوشیجان در مسیر ملایر به نهاوند قرار گرفته است. قرارگیری آلاچیق و کمپینگ‌هایی برای رفاه گردشگران، امکان بازدید از آن را
تسهیل می‌کند.
بنا بر برآورد باستان‌شناسان قدمت تپه و ارگ نوشیجان به چیزی حدود ۲۸۰۰سال قبل می‌رسد. این دژ ۴۰متری به لحاظ معماری یکی از نخستین الگوهای معماری ایرانی به حساب می‌آید. معماری به کار رفته در تالار ارگ نوشیجان بعدها و در دوره هخامنشی تبدیل به الگویی برای تالار آپادانا شده است. باستان‌شناسان بر این عقیده‌اند که ارگ نوشیجان کارکردهای نظامی، سیاسی و مذهبی داشته است.
موزه تماشایی ملایر
اگر از آن دسته از افراد باشید که بازدید از موزه برایتان جذاب است و از این بازدید احساس آرامش می‌کنید، حتما باید از موزه ملایر نیز دیدن کنید. این موزه در یک خانه تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار یعنی در خانه لطفعلیان واقع شده است. بنای آجری خانه با ستون‌های متعدد و دروپنجره‌های ارسی‌کاری‌شده، زیبایی‌های خاص خودش را دارد و سقف طبقه همکف نیز با طاق‌های آجری آراسته شده و جلوه‌ای دوچندان به این خانه تاریخی بخشیده است. موزه ملایر ده‌ها شیء تاریخی مفرغی با قدمت بیش از ۳‌هزار سال را در خود جای داده است. همچنین با بازدید از موزه ملایر این امکان را خواهید داشت که با ادوات کشاورزی، پیکره‌های سفالی و ظروف دوره‌های مختلف به‌خوبی آشنا شوید. در بخش‌هایی از موزه نیز اشیاء و لوازم زندگی روزمره مردم در طول اعصار مختلف به نمایش در آمده است که فرصت آشنایی بیشتر و درک سبک زندگی و کم‌وکیف زندگی گذشتگان را برای ما فراهم می‌کند.
منطقه حفاظت‌شده لشگر
چنانچه از جمله علاقه‌مندان به جاذبه‌های طبیعی هستید و دوست دارید از طبیعتی بکر بازدید کنید، حتما باید جهت بازدید از منطقه حفاظت‌شده لشگر برنامه‌ریزی کنید. این منطقه در بخش جنوب‌شرقی شهرستان ملایر قرار گرفته است و چیزی حدود ۱۶هکتار وسعت دارد. چشمه‌های دائمی و فصلی بسیاری در منطقه حفاظت‌شده لشگر وجود دارد و این منطقه را از جمله ذخایر گیاهی استان همدان برمی‌شمارند. در این منطقه بیش از ۲۶۰گونه گیاهی شناسایی شده‌اند که ۲۸گونه بومی ایران هستند. گیاهان دارویی بسیار از جمله کنگر، ریواس، کاسنی، بارهنگ و پونه در این منطقه وجود دارند. همچنین وجود درختچه‌های انجیر، بادام کوهی، زالزالک، سماق و زرشک بر جاذبه‌های طبیعی این منطقه افزوده است. در این منطقه حفاظت‌شده حیوانات متفاوتی از جمله ۱۸گونه پستاندار نیز زیست می‌کنند. از جمله پستانداران منطقه حفاظت‌شده لشگر می‌توان به گرگ، گورکن، کفتار، خرگوش، کل و بز اشاره داشت. همچنین پرندگانی نظیر کبک، عقاب طلایی و تیهو در این منطقه به چشم می‌خورد. اگرچه برای بازدید از این جاذبه طبیعی نیاز به پرداخت هزینه ورودی ندارید اما لازم است بدانید اجازه اتراق در منطقه حفاظت‌شده را نداشته و نباید به محیط‌زیست و جانواران آن آسیب بزنید.
بازار سنتی ملایر
در سفر به ملایر فرصت بازدید از بازار این شهر را از دست ندهید. این بازار که در بافت تاریخی شهر واقع شده در گذشته با نام بازار شیخ‌الملوک شناخته می‌شده و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد. در این بازار می‌توانید ضمن تماشای معماری ویژه و زیبای یک بازار سنتی، فرصت تهیه صنایع‌دستی و سوغاتی‌های ملایر را هم داشته باشید و میل‌تان به خرید کردن را هم تا حدودی سیراب کنید.