ممنوعیت سوآپ گاز به ترکیه

«جهان صنعت»- «افزایش حجم صادرات گاز دومین سناریوی توسعه‌ای صنعت نفت ایران پس از تعیین تکلیف توسعه میادین مشترک نفت و گاز است»، این بخشی از اظهارات چند روز قبل «علی کاردر» مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و معاون اول «بیژن زنگنه» در وزارت نفت است. بدون تعارف با وجود عملکرد درخشان وزارت نفت در افزایش ظرفیت تولید گاز و بهره‌برداری از فازهای جدید پارس‌جنوبی در طول فعالیت دولت یازدهم اما در حوزه تجارت این حامل انرژی پاک ایران عملا حرفی برای گفتن ندارد.
در شرایط فعلی در کنار صادرات سالانه حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه که گهگاه با حاشیه‌های داوری ترکها دست و پنجه نرم می‌کند، دو قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان و جمهوری آذربایجان عملا ایران قرارداد قابل توجهی در حوزه توسعه تجارت و افزایش حجم صادرات گاز در دست اجرا ندارد. با این وجود در نخستین روزهای آغاز به کار فعالیت دولت دوازدهم مرحله اول صادرات گاز ایران به عراق با عرضه روزانه چهار تا هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود به زودی دومین مسیر صادرات گاز به این رقیب سنتی ایران در اوپک این بار از بصره آغاز شود. هند، پاکستان، عمان، افغانستان در کنار قرارداد جنجالی کرسنت از دیگر گزینه‌های دور و نزدیک ایران برای ورود به بازار منطقه‌ای گاز است. در این بین هر چند ترکمنستان به عنوان مهم‌ترین رقیب سنتی توسعه تجارت گاز ایران بر روی خط لوله «تاپی» حساب کرده و «عشق‌آباد» در ادامه رویاهای بزرگ خود در توسعه تجارت گاز منطقه، بر روی بازار گاز شبه‌قاره هند حساب ویژه‌ای باز کرده است‌ اما به نظر می‌رسد این کشور همسایه از مسیر تاپی تهدیدی برای گاز ایران نباشد. همزمان با مرور این تحولات، گازهای ترش ایران برای ورود به بازارهای منطقه‌ای با رقیب‌ سرسختی به نام LNG باید پنجه در پنجه کند جایی که از یک سو قطر و در سوی دیگر شیل گس‌های آمریکایی در لباس قراردادهای تک‌محموله LNG عرصه را برای گازهای ترش پارس‌جنوبی می‌توانند تنگ کنند. همزمان با مرور مهم‌ترین تحولات تجارت گاز ایران «جهان صنعت» گفت‌وگوی بدون حاشیه‌ای با ‌حمید‌رضا عراقی،‌ معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران ترتیب داده که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
به عنوان پرسش نخست، همزمان با سفر ‌رجب طیب اردوغان‌ رییس‌جمهور‌ ترکیه به تهران، ‌حسن روحانی‌ از آمادگی ایران برای افزایش صادرات گاز به ترکیه خبر داده است. آیا در شرایط فعلی ایران آمادگی افزایش صادرات گاز به ترکیه را دارد؟
در شرایط فعلی با در نظر گرفتن زیرساخت و ظرفیت‌های موجود شبکه انتقال ایران از توان افزایش دو میلیارد مترمکعبی صادرات گاز (برای یک دوره یکساله) برخوردار است. این درحالی است که با بهره‌برداری از خط لوله نهم سراسری به هر میزانی که با ترکیه توافق کنیم امکان تحویل گاز به این کشور همسایه وجود دارد.
یعنی در مذاکرات تهران گفت‌وگویی درباره افزایش صادرات گاز به ترکیه انجام نشده است؟
شرکت ملی گاز ایران گفت‌وگوی جدی برای افزایش صادرات گاز به ترکیه نداشته است اما شرکت‌های بخش خصوصی گفت‌وگوهایی برای صادرات گاز به این کشور انجام داده‌اند. شرکت‌های خصوصی گفت‌وگوهایی برای صادرات یا سوآپ گاز به ترکیه داشته اما شرکت ملی گاز ایران با سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه مخالف است.
علت مخالفت ایران با سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه چیست؟
ترکیه بازار سنتی گاز ایران است و قصد نداریم گاز کشور رقیب را به بازار سنتی خود که بازار خودمان است یعنی ترکیه سوآپ کنیم بنابراین با سوآپ گاز ترکمنستان از مسیر ایران به ترکیه مخالف هستیم اما سوآپ گاز ترکمن‌ها به ارمنستان و جمهوری آذربایجان بلامانع است.
وزیر نفت هفته گذشته گفت‌وگویی با ‌کارن کاراپتیان‌، نخست‌وزیر ارمنستان با محوریت سوآپ گاز ترکمنستان به این کشور انجام داده است. آیا واقعا عزم ایران برای سوآپ گاز ترکمنستان به ارمنستان جدی است؟
گفت‌وگوهایی بین دو طرف انجام شده و حتی شخصا هم مذاکراتی با مقامات ارمنی برای افزایش حجم صادرات یا سوآپ گاز به این کشور انجام داده‌ایم. از سوی دیگر ارمنستان به ایران برای سوآپ گاز به گرجستان هم چراغ سبز نشان داده است و ایران از هر پروژه‌ای که برای اقتصاد ایران مقرون به صرفه باشد، حمایت می‌کند. درباره افزایش حجم صادرات گاز طبیعی به ارمنستان هم‌اکنون به ازای هر مترمکعب گاز طبیعی حدود سه کیلو‌وات ساعت برق تهاتر می‌شود که در صورت توافق امکان افزایش پنج تا شش میلیون مترمکعبی صادرات گاز به ارمنستان وجود دارد.
قرارداد صادرات گاز به پاکستان در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
بعد از نامه‌ای که وزیر نفت برای ‌شاهد خاقان عباسی‌، وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان برای تعیین تکلیف قرارداد صادرات گاز به پاکستان نوشت، اخیرا بار دیگر وزیر نفت نامه‌ای به مقامات پاکستانی نوشته که از جزییات آن اطلاع ندارم.
صادرات گاز به عراق از مسیر بصره کی آغاز می‌شود؟
هم‌اکنون از مسیر بغداد به طور متوسط روزانه حدود ۱۰ میلیون مترمکعب گاز به این کشور صادر می‌شود که به زودی مشعل صادرات گاز در مرز شلمچه را هم روشن می‌کنیم. از مسیر بصره هم آمادگی صادرات روزانه هفت میلیون مترمکعب گاز وجود دارد ضمن آنکه هم‌اکنون تاسیسات و پایانه صادراتی هم در بصره توسط شرکت ملی گاز احداث شده و مشکلی برای آغاز صدور گاز نداریم.به عنوان پرسش پایانی، بالاخره موضع ایران در قبال بدعهدی گازی ترکمن‌ها چیست و آیا قصد کشاندن پرونده واردات گاز از این کشور در داوری بین‌المللی را دارید؟
بر اساس مفاد قرارداد دو‌جانبه، شش ماه پیش از رجوع به داوری دو کشور حدود شش ماه فرصت دارند تا برای حل اختلافات و دستیابی به توافق گفت‌وگو کنند که هم‌اکنون این فرصت شش ماهه به پایان نرسیده است. بر این اساس هفته گذشته هم گفت‌وگوهایی با مقامات ترکمنستان در عشق‌آباد انجام شده و امیدواریم با توجه به روند گفت‌وگوها پیش از به پایان رسیدن فرصت شش ماهه به توافق مشترک دست یابیم.