مهاجرت گاز نگران‌کننده است

گروه انرژی- هرچند فاز ۱۱ پارس جنوبی بنا به گفته دولتمردان به ثمر نشسته و بهره‌برداری از آن آغاز شده است، با این حال گزارش‌ها نشان می‌دهد با وجود ورود گاز این فاز به مجموعه تولید گاز کشور، همچنان صنعت گاز ایران با معضل بزرگ مهاجرت گاز در پارس جنوبی روبه‌رو است.
علی کاردر مدیر‌عامل اسبق شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایلنا از پشت پرده اتفاق‌هایی که در جریان انتقال سکوی فاز ۱۲ به فاز ۱۱ و شرایط کنونی تولید گاز از میدان مشترک گازی پارس جنوبی افتاده، جزییاتی را مطرح کرده است.
این مدیر سابق صنعت نفت در ارزیابی اجرایی شدن پروژه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی از ابتدا تا اکنون گفته است: «‌فاز ۱۱ هم مثل بقیه فازهای پارس‌جنوبی در مرز مشترک واقع شده و در اولویت تولید قرار داشته است، در دوره اول وزارت آقای زنگنه تمام فازها تعیین‌تکلیف شده و تا فاز ۹ به سوی توسعه رفته بود که دولت تغییر کرد. در دولت‌های نهم و دهم سی‌ان‌پی‌سی به عنوان پیمانکار فاز ۱۱ انتخاب شد که البته به دلیل تحریم پروژه را ترک کرد. بنابراین فاز ۱۱ در آن مقطع هم به توسعه نرسید. البته ناگفته نماند همزمان فازهای دیگری بودند که در مدار توسعه قرار گرفتند، در دوره دوم وزارت آقای زنگنه تمامی فازها در سطوح مختلف تحت توسعه قرار گرفتند و استراتژی اولویت‌بندی تدوین شد و توسعه و بهره‌برداری از همه فازها غیر از فاز ۱۴ به میزان خیلی زیادی سرعت گرفت. زمانی که برجام به امضا رسید تصمیم بر این شد که فاز ۱۱ هم در دستور کار توسعه قرار گیرد و نکته مهم در کلیه فازهای پارس‌جنوبی و از جمله فاز ۱۱ سکوی فشارافزایی بوده است، زیرا چاه‌ها دچار افت تولید شده بودند و رفته‌رفته مخزن توان خود را از دست می‌دهد، یعنی به زودی امکان برداشت به میزان کنونی را نخواهیم داشت. بنابراین جزو ضروریات و نیازهای اولیه برای تمامی فازهای میدان گازی پارس‌جنوبی استقرار سکوی فشارافزایی بوده است.
ما در آن زمان طبق برآوردها به این نتیجه رسیده بودیم که شرکت توتال تکنولوژی احداث سکوی فشارافزایی را در اختیار دارد و کنار توسعه فاز ۱۱ می‌تواند کار احداث این سکو را نیز اجرایی کند، در هر حال فاز ۱۱ باید در تیپ استاندارد توسعه پیدا می‌کرد، اما مهم‌ترین مساله این بود که توتال سکوی فشارافزایی را نیز مستقر کند. ما از ابتدای اجرای پروژه در پارس‌جنوبی تیپ استاندارد توسعه را نیز بلد نبودیم. آن زمان هم توتال فاز‌های ۲ و ۳ را توسعه داد و ما نیز به طور موازی فاز یک را توسعه دادیم و کلی اطلاعات در مورد نحوه توسعه و اجرای کار مثل احداث سازه‌های دریایی را یاد گرفتیم و اکنون ایران در اجرای تیپ استاندارد کار بسیار موفق است. در مورد فاز ۱۱ قرار بود یک کار استاندارد اجرا شود، یعنی اقدامات مربوط به احداث چاه و تولید و برداشت و انتقال به خشکی انجام و در کنار آن فشارافزایی فاز اجرایی شود و ما یاد بگیریم و برای تمام فازها اجرایی کنیم.»
چرا تولید افت می‌کند؟
کاردر می‌گوید: «‌اجرا و احداث سکوی فشارافزایی پروژه‌ای بسیار سنگین و سرمایه‌بر است، یعنی ۳۰ تا ۳۵ میلیارد دلار منابع مالی نیاز دارد، اما یک ضرورت است و این سکوها باید در اکثر فازهای پارس‌جنوبی مستقر شوند، در غیر این صورت بخش عمده تولید پارس‌جنوبی را از دست می‌دهیم و تولید و برداشت افت می‌کند. با این وجود قراردادی که با توتال و سی‌ان‌پی‌سی داشتیم متاسفانه با اعمال تحریم از سوی ترامپ توتال از پروژه خارج شد. ما بنا داشتیم کار را با شرکت چینی جلو ببریم. اما آنها نیز اعلام کردند تکنولوژی و دانش احداث سکوی فشارافزایی را در اختیار ندارند و در نظر داشتند در کنار توتال به این دانش دسترسی پیدا کنند، بنابراین آنها نیز با فاصله کمی از پروژه خارج شدند و تصمیم گرفتیم توسعه میدان را با پتروپارس منهای استقرار سکوی فشارافزایی جلو ببریم. توتال طراحی را انجام داده بود، پتنت‌های اسناد و پکیج‌های مناقصه را تهیه کرد، نقشه ساخت را داد و دکل حفاری برای کار آماده بود، وقتی این شرکت فرانسوی از پروژه خارج شد پتروپارس همین نقشه را بدون سکوی فشارافزایی اجرا کرد، به عبارت دیگر اقدامات اساسی و تکنیکی انجام شده و مشکلی نیست، اما نکته مهم این است که توتال کار احداث سکوی فشارافزایی که قرار بود برای ما انجام دهد را در قطر اجرا می‌کند و بنا بر این است که در سال ۲۰۲۴ وارد مدار بهره‌برداری قرار گیرد و این به شدت به لحاظ امنیت تامین انرژی برای ما مساله‌ساز است، زیرا با اجرای آن گاز بخش ایران هم مهاجرت کرده و سهم این کشور بالا می‌رود. البته فعلا به دلیل چاه‌هایی که حفاری شده مهاجرت صورت نگرفته و بیشتر مهاجرت داخل فازهای ایران است، اما بعد از بهره‌برداری از سکوهای فشارافزایی قطر این خطر ما را تهدید می‌کند، بنابراین درمورد فشارافزایی نباید تامل کنیم و باید به سرعت این موضوع را حل کنیم.»
به گفته وی، سکوی فشارافزایی از نظر سازه دریایی بسیار بزرگتر از سکوهایی است تاکنون احداث کرده‌ایم و در واقع باید یک نیمچه پالایشگاه احداث و اجرا شود. ما برای اجرای پروژه در حد استاندارد تولید نیازی به توتال و یا دیگر شرکت‌های بین‌المللی نداریم، بلکه موضوع بر سر سکوی فشارافزایی است که از ضروریات است و باید به عنوان اولین پروژه کشور در دستور کار قرار گیرد، چون گاز مساله مهم کشور است و اگر نباشد تولید میدان به طور قطع افت می‌کند، بنابراین باید روی ۴ فاز فشارافزایی انجام دهیم تا تولید را در حجم کنونی حفظ کنیم. اکنون کار استاندارد در فاز ۱۱ انجام شده یعنی سکو مستقر شده و گاز همانند همه فازهای پارس‌جنوبی به سمت خشکی انتقال داده می‌شود. کار متفاوت این فاز نیز این بود که سکوی فاز ۱۲ به فاز ۱۱ انتقال داده شد که البته مدتی سکو آسیب دید و تعمیراتی روی آن انجام شد ولی در هر حال فاز ۱۱ به یک فاز استاندارد مثل بقیه فازها تبدیل شد و فقط موضوع اصلی نه تنها در فاز ۱۱ بلکه در تمام فازهای پارس جنوبی سکوی فشارافزایی برای جلوگیری از افت تولید است.
ماجرای فاز ۱۱؛ از زنگنه تا اوجی
ایلنا به نقل از یک منبع آگاه نوشت: «‌قرارداد فاز ۱۱ به عنوان یک فاز مستقل در سال ۹۶ با شرکت توتال و سی‌ان‌پی‌سی منعقد شد، آن زمان این فاز یک فاز مستقل بود یعنی قرار بود تمام تاسیسات از جمله هر دو سکو را خود پیمانکار بسازد، ۱۲ حلقه چاه حفر شود و دو خط لوله مستقل داشته باشد تا پروژه تکمیل شود و گاز تولیدی به خشکی برسد. قرار بود یک خط لوله به فاز ۱۲ و دیگری به فازهای ۶، ۷ و ۸ متصل شود، اما با خروج ترامپ از برجام توتال و سی‌ان‌پی‌سی از قرارداد خارج شدند و بنا بر این شد که پروژه را پتروپارس به تنهایی جلو ببرد و اکنون صفر تا صد پروژه دست پیمانکار ایرانی است.این منبع آگاه تصریح کرد: در دولت آقای روحانی تصمیم بر این شد که سکوی فاز ۱۲ C که برای برداشت یک میلیارد فوت مکعب ساخته شده بود، اما تولید کمی داشت به فاز ۱۱ منتقل شود، اکنون فاز
۱۲ C یک‌پنجم یعنی ۲۰۰ میلیون مترمکعب تولید دارد و آن هم هم رو به افول است و به زودی قطع می‌شود بنابراین برای اینکه در زمان و هزینه صرفه‌جویی شود تصمیم گرفتیم سکوی
۱۲ C که در منطقه خشک و حاشیه‌ای و روی گسل واقع شده و هر کاری هم کنیم امکان تولید ندارد را در موقعیت ۱۱ B نصب کنیم، زیرا عملا به این نتیجه رسیده بودیم که استقرار تاسیسات در این فاز به صلاح نیست و باتوجه به اینکه این سکوها در هیچ جای دنیا مشابه ندارد و در دنیا یونیک است باید خودمان تصمیم می‌گرفتیم و تصمیم گرفتیم، سکویی را که در یک فاز بهره‌وری نداشت منتقل کنیم؛ این ایده در دولت آقای روحانی مطرح و اقدامات ابتدایی مهندسی انجام شد، همین ایده در دولت سیزدهم اجرا شد به عبارت دیگر کارهای مقدماتی در دولت گذشته انجام شد و در دولت سیزدهم به اجرا رسید. از سال ۹۳ تاکنون یعنی طی مدت ۹ سال گذشته از فاز ۱۲ همین میزان اندک یک‌پنجم را تولید کرده‌ایم و اکنون تولید از این فاز صرفه اقتصادی ندارد، یعنی از ۳ بلوک فاز ۱۲ یک بلوک (۱۲ C) غیرتولیدی شده است، مگر اینکه در آینده بخواهیم چاه احداث کنیم.
به گفته وی، در هر حال این پروژه مشکلات عدیده‌ای داشت از جمله اینکه شناور اوشنیک در آب‌های روسیه توقیف بود، ضمن اینکه انتقال یک سکو از یک فاز به فاز دیگر کار یونیکی بوده و در تمام دنیا بی‌نظیر بود، بنابراین کار با سختی فراوان انجام شد. در حال حاضر سکوی ۱۱ A نیز در مرحله مناقصه است و قرار است از سکوی فاز ۱۱ A دوازده حلقه چاه و ۲۸ میلیون مترمکعب تولید داشته باشیم و از ۱۱ A هم دوازده حلقه چاه ۲۸ میلیون مترمکعب در روز تولید و برداشت داشته باشیم. اکنون از ۱۱ B، سه حلقه چاه وارد مدار شده و ۲۵۰ میلیون فوت‌ مکعب که معادل یک‌چهارم ظرفیت سکو است، تولید می‌شود و هر ۳ ماه یک بار یک چاه دیگر وارد مدار و به ظرفیت تولید اضافه می‌شود.