موانع تحقق گردشگری انبوه

نادر نینوایی- ایران به سبب آنکه از دیرباز در چهارراه تمدن تاریخ قرار داشته، جاذبه‌های فرهنگی و باستانی بسیاری را در خود جای داده است. از سوی دیگر جاذبه‌های طبیعی متعدد از جنگل‌های هیرکانی گرفته تا دشت کویر و جزایر خلیج‌فارس، همه و همه گویای پتانسیل‌های بالای کشور در حوزه توریسم است.
تمام این ظرفیت‌های قابل توجه اما در سال‌های اخیر به سبب برخی عوامل جانبی نتوانسته زمینه‌ساز ورود تعداد بالای گردشگر به کشور و تحقق گردشگری انبوه شود.
آنطور که یکی از اعضای جامعه تورگردانان و کارشناس حوزه گردشگری به «جهان‌صنعت» گفته، ارائه نشدن تصویر مناسب از ایران، ضعف‌های زیرساختی و فقدان آموزش‌های استاندارد در بخش گردشگری، مانع اوج‌گیری صنعت توریسم و شکل‌گیری جریان گردشگری انبوه به سوی ایران شده است.
لزوم ارائه تصویر مناسب از ایران
دکتر اسرافیل شفیع‌زاده، عضو جامعه تورگردانان در خصوص علل محقق نشدن گردشگری انبوه و جذب تعداد بالای گردشگران به کشور به «جهان‌صنعت» گفت: اگر تصویر مناسبی از ایران ارائه نشود، امکان شکل‌گیری توریسم انبوه و ورود تعداد بالای گردشگران به کشور وجود نخواهد داشت. به هر صورت کشور باید بتواند در حوزه گردشگری با کشورهایی که وضعیت مشابه با آن دارند، رقابت کند. امروز مصر، امارات‌متحده عربی، ترکیه‌، اسپانیا و یونان درآمدهای قابل‌توجهی از محل گردشگری دارند و پذیرای تعداد بالای گردشگران در کشورهایشان هستند. این کشورها در زمینه تسهیلات ارائه شده در حوزه گردشگری نیز روند موفقی داشته‌اند. در ایران اما بوروکراسی اداری پیچیده برای دریافت مجوزهای مرتبط با گردشگری، مانعی بر سر توسعه صنعت توریسم کشور محسوب می‌شود.
وی افزود: در زمینه افرادی نیز که به عنوان گردشگر وارد کشور میزبان می‌شوند، طبیعتا همه کشورها ملاحظاتی دارند اما لازم است که در زمینه روابط با سایر کشورها تنش‌زدایی شود و البته که خدمات حوزه گردشگری نیز ارتقا یابد.
ضعف‌های زیرساختی کشور
این فعال حوزه گردشگری ضمن اشاره به سایر موانع تحقق گردشگری انبوه از جمله ضعف‌های زیرساختی کشور در حوزه حمل‌ونقل خاطر‌نشان ساخت: امروز ناوگان حمل‌ونقل هوایی کشور مشکل دارد و با این وضعیت، تعداد هواپیماهای موجود حتی برای پاسخگویی به نیازهای داخلی نیز کافی نیست. مسیرهای تهران- بندرعباس، تهران- شیراز و تهران-مشهد با کمبود تعداد پرواز مواجه هستند. به نظرم با این شرایط چنانچه قرار بر این باشد که گردشگری انبوه در ایران آغاز شود، ظرفیت‌های لازم در کشور وجود ندارد. در نظر بگیرید که اگر چهار یا پنج پرواز بوئینگ به طور همزمان در یکی از فرودگاه‌هایمان به زمین بنشیند با مشکل مواجه می‌شویم. باید اذعان کرد که حتی تعداد تسمه‌های نقاله که در فرودگاه‌ها وجود دارد، پاسخگوی نیازها برای سرویس‌دهی به گردشگران، در صورت تحقق گردشگری انبوه نیست.
شفیع‌‌زاده در ادامه با اشاره به محقق نشدن اهداف چشم‌انداز ۲۰‌ساله در حوزه گردشگری خاطرنشان کرد: براساس این چشم‌انداز قرار بود سالانه ۲۰میلیون گردشگر وارد کشور شود. با وجود شعارهایی که مطرح شد اما نتیجه موردنظر حاصل نشد. امروز صنعت گردشگری ایران هنوز به آمار و شرایط دوران پیش از همه‌گیری کرونا نیز بازنگشته است. این در حالی است که بسیاری از کشورها امروز شرایط‌شان حتی نسبت به دوران پیش از همه‌گیری کرونا، ارتقا و بهبود یافته است. درآمد گردشگری کشور ترکیه بیش از ۵۰‌میلیارد دلار است و کشوری مثل اسپانیا هدف جذب ۱۰۰‌میلیون گردشگر را برای خود تعیین کرده است.
وی افزود: باید دید که آیا وزیر محترم برای افق آینده برنامه‌ای را ارائه داده و آیا مشخص است که ایران باید در دهه‌های آینده چه اقداماتی را در حوزه گردشگری به انجام رساند. باید دید برای ارتقای کیفیت در حوزه خدمات، افزایش اقامتگاه‌ها و هتل‌ها چه کار عمده‌ای صورت گرفته و آیا امکانات متناسب با روند سرمایه‌گذاری در سایر کشورها وجو دارد یا به این مسائل توجه لازم نشده است.
اهمیت ارتقای آموزش‌های گردشگری
این تورگردان ضمن اشاره به اهمیت توجه به حوزه آموزش گردشگری یادآور شد: باید ببینیم که در حوزه ارائه آموزش‌های گردشگری چه اقداماتی را انجام دادیم. به هر روی باید دروس ارائه شده در دانشگاه در حوزه گردشگری استاندارد‌سازی شود و آموزش‌های ارائه شده قابل مقایسه با سایر کشورها و معیارهای جهانی باشد.
وی در ادامه ضمن اشاره به نقاط مثبت گردشگری کشور گفت: با وجود تمام نقدهایی که مطرح شد باید پذیرفت یک‌سری پتانسیل‌های مثبتی در کشور وجود دارد که در کشورهای دیگر نمی‌توان نظیر آن را دید. یکی از وجوه متمایز جامعه ایرانی به عنوان نقطه عطف سیاستگذاری‌های حوزه گردشگری، مهمان‌نوازی مردم و جامعه ایرانی است. بارها در محافل بین‌المللی شنیده‌ایم که مردم ایران در زمینه مهمان‌نوازی بی‌نظیر هستند و به نظرم باید از این ظرفیت و قابلیت کشور به درستی استفاده شود.
شفیع‌زاده افزود: همچنین ایران به لحاظ نیروی انسانی فعال در حوزه گردشگری نیز مزیت‌هایی دارد. امروز برخی خطوط هوایی ایران در مقایسه با بسیاری از خطوط هوایی بین‌المللی در اروپا و آسیا، وضعیت مطلوبی دارند یعنی کارکنان برخی خطوط هوایی ایرانی به هیچ عنوان از کارکنان خطوط هوایی ترک و حتی امارات‌متحده عربی کمتر نیستند. ضعف خطوط هوایی ایرانی بیشتر در زمینه کترینگ و کیفیت غذاست اما رفتار کارکنان برخی خطوط هوایی ایرانی به مراتب بهتر از نمونه‌های خارجی است. همچنین برخورد کارکنان هتل‌های ایران نیز بسیار مطلوب بوده و در سطح جهانی نیز حسن رفتار آنها کم نظیر است. بسیاری از نیروهای انسانی شاغل در حوزه اقامتگاه‌های ایران که عمدتا هم نیروی جوان محسوب می‌شوند، عملکرد بسیار مطلوبی دارند بنابراین به نظرم از نظر نیروی انسانی مستعد و آماده، شرایط لازم برای راهبری صنعت گردشگری در کشور وجود دارد.
وی افزود: همچنین ایران از جاذبه‌های گردشگری متعدد و متنوعی نیز برخوردار است. در جای جای کشور میراث تمدنی وجود دارد. افزون بر این تنوع اقلیم، فرهنگ و آب‌وهوا در کشور مشهود است. گستردگی کشور نیز یکی دیگر از وجوه مثبت ایران برای توسعه در زمینه اکوتوریسم محسوب می‌شود. در زمینه گردشگری سلامت و درمانی، گردشگری ماجراجویانه و بسیاری دیگر از انواع توریسم هم در ایران پتانسیل‌های قابل‌توجهی وجود دارد. از سوی دیگر برخورداری کشور از اماکن مذهبی متعدد می‌تواند زمینه‌ساز جذب گردشگران مذهبی به کشور باشد. لازمه استفاده از این پتانسیل‌ها اما تغییر نگاه جهان به ایران است و باید بتوانیم این نگاه را تغییر دهیم.