میزبانی حافظ از گوته

دو سده پیش بود که شاعر آلمانی یوهان ولفگانگ گوته، دیوان غربی- شرقی‌اش را بر اثر شیفتگی به حافظ شیراز نگاشت و پیوندی ناگسستنی با این علاقه قلبی بین دو تمدن شرق و غرب ایجاد شد.‌ در سالگرد انتشار این اثر سترگ ادبی، هفته فرهنگی آلمان در شیراز، زادگاه حافظ برگزار می‌شود.
هفته فرهنگی آلمان‌ امروز آغاز می‌شود و تا سیزدهم این ماه ادامه خواهد داشت که در این مراسم فرهنگی چهره‌های شاخص ادبیات و هنر آلمان و ایران حضور دارند و از پیوند قلبی دو شاعر، از پس سال‌ها و قرن‌ها سخن می‌گویند. از آنچه شاعر و اندیشمند‌ آلمانی را در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی با رند و شاعر شیرازی در قرون هشتم هجری پیوند داد، سخن خواهند گفت و در شبی با موسیقی کلاسیک به نوای گروه کلنکه وایمار گوش خواهند سپرد.
این برنامه را سفارت آلمان در ایران به میزبانی شهر شیراز و با همکاری شهرداری شیراز برگزار می‌کند و در آن، چهره‌هایی همچون فلوریان گراف هنکل فان دانر سمارک برنده اسکار، دوریس دوری نویسنده، پروفسور آنکه بسه متخصص سرشناس دیوان غربی‌- شرقی و اشتفان وایدنر نویسنده، مترجم و اسلام‌شناس حضور خواهند داشت.
حیدر اسکندرپور شهردار شیراز دیروز در یکصدوهشتمین نشست شورای اسلامی شهر شیراز با اشاره به مشکلاتی که اکنون در حوزه سیاست خارجی کشورهای مختلف وجود دارد، گفت: در وضعیت کنونی که کشورهای زیادی در روابط بین‌الملل دچار چالش‌های جدی هستند، بسیاری از کلان شهرهای دنیا سیاست تقویت دوستی بین شهرها در قالب خواهرخواندگی را در پیش گرفته‌اند.
وی‌ با بیان اینکه آلمان یکی از کشورهایی است که ظرفیت‌های فرهنگی مشترک چشمگیری با ایران دارد، اظهار داشت: با توجه به اینکه جمهوری فدرال آلمان به عنوان کشوری که در حوزه فرهنگی، پیشینه تاریخی عمیقی با کشور ما دارد، همین امر فرصت بسیار خوبی برای تقویت ارتباط بین کلانشهرها و حل مسائل مختلف از جمله در حوزه سیاست خارجی و به طور خاص در مورد برجام فراهم کرده است.
اسکندرپور ادامه داد: نکته بسیار مهمی که برای ما اهمیت ویژه دارد، میزان بهره‌گیری از فرصت‌های فرهنگی شهر شیراز در این مناسبت‌هاست که متاسفانه تا‌کنون کمتر مورد توجه جدی قرار گرفته است.
وی‌ حافظ و سعدی را دو ظرفیت بین‌المللی و بسیار ارزشمند در شهر شیراز توصیف و بیان کرد: واقعیت امر این است که از این ظرفیت‌های عظیم فرهنگی و آوازه‌ این شاعران بزرگ در صحنه بین‌المللی کمتر استفاده کرده‌ایم.
اسکندرپور همچنین با نام بردن از «گوته» شاعر، نویسنده، هنرمند، محقق، انسان‌شناس و فیلسوف آلمانی به عنوان یک ظرفیت متناظر در کشور آلمان، اظهار داشت: به سبب شیفتگی غیرقابل وصف این شاعر آلمانی نسبت به حافظ و اشعار و دیوان غربی- شرقی او در ارتباط با حافظ، خوشبختانه شناخت قابل توجهی در کشور آلمان نسبت به حافظ شیرازی وجود دارد.
وی ادامه داد: تلاش ما این است که با استفاده از این حوزه‌ مشترک بین دو کشور ایران و آلمان، دیگر فرصت‌های مشترک بین این دو کشور را از طریق شیراز به نمایش بگذاریم.
به گفته شهردار شیراز، به مناسبت دویستمین سالگرد انتشار «دیوان غربی- شرقی» اثر ‌یوهان ولفگانگ فون گوته‌، این شهرداری هفته فرهنگی آلمان در شیراز را از نهم تا سیزدهم آبان‌ماه ۹۸ در این شهر برگزار می‌کند.
اسکندرپور گفت: به همین مناسبت برنامه‌های مختلفی از جمله نمایشگاه آثار گوته، رونمایی از ترجمه اخیر دیوان غربی- شرقی، نمایش فیلم گوته و اجرای نمایش گفت‌و‌گوی خیالی حافظ و گوته برپا خواهد شد.
او افزود: کنسرت موسیقی کلاسیک، نمایش فیلم برنده اسکار، شعر و داستان‌خوانی، نمایشگاه عکس یافته‌های باستان‌شناسان آلمانی و آشنایی فرهنگ‌وران و ادبای آلمانی با آثار تاریخی و فرهنگی شیراز از دیگر برنامه‌های این رویداد بزرگ فرهنگی است.
اسکندرپور اضافه کرد: امیدواریم برگزاری این برنامه در شیراز بتواند فرصتی را فراهم کند تا ضمن شناسایی صحیح ظرفیت‌های دو کشور، قابلیت‌های بین‌المللی شهر شیراز نیز مورد توجه قرار گیرد.
آنچه اهمیت برگزاری این رویداد فرهنگی را صد چندان می‌کند، آمیختگی فرهنگ غرب و شرق به واسطه شناختی است که گوته از حافظ به دست آورد.
این شاعر نماد دوران کلاسیک در آلمان است و دیوان غربی- شرقی او، سندی بر اعتقاد او مبنی بر پیوند ناگسستنی این دو تمدن است. گوته در کودکی به واسطه کتاب‌هایی همچون هزار و یک شب و قصص تورات و نیز دسترسی به سفرنامه‌های فراوان با شرق آشنا بود و در دوره‌ای می‌زیست که شرق‌شناسی به‌عنوان علمی نوبنیاد مدنظر دانشمندان عصر بود. از دیگر سو، درک حضور ناپلئون و حتی دیدار با او، این اندیشه را در گوته پدید آورده بود که آشفتگی‌های ناشی از لشکرکشی به اروپا روح هنرمند و فرهنگ‌دوست او را آزار می‌دهد.
او در بحبوحه همین سال‌ها و خونریزی‌ها در سال ۱۸۱۴ متن کامل دیوان حافظ را به ترجمه ژوزف ‌هامر فون پورگشتال که دیپلمات و سفیر اتریش در ترکیه بود، به دست آورد و با آنکه این نسخه ترجمه‌ای شتابزده از دیوان حافظ به‌شمار می‌رفت، به دلیل علاقه قلبی و نیز آشنایی گوته با فرهنگ شرق بر دل او نشست.
بدین‌طریق شاعر آلمانی از آشوب زمانه خود به تسلی‌بخشی‌های شاعر عزلت‌گزین شیراز پناه برد و او را بزرگ‌ترین شاعر همه دوران یافت. گوته در اندک‌زمانی سه مجموعه خطاب به حافظ سرود و از همین رهگذر به ادبیات فارسی دلباخته شد و با ارتباط با فرهنگ‌وران و ادیبان، در کمتر از دو سال ۱۲ دفتر از دیوان شرقی را نوشت. اصلی‌ترین سرچشمه الهام او در دیوان غربی- شرقی، حافظ است و دومین آن، زنی جوان و سخنور با نام ماریانه ویلمر که در اشعارش با نام زلیخا درباره او از عشقی افلاطونی یاد می‌کند. با این حال، زمانه‌ای که گوته در آن می‌زیست، چندان درگیر کشورگشایی‌ها و سلطه سیاست و اقتصاد بود که این اثر بزرگ را نادیده گرفت و به آن روی خوشی نشان نداد.
نسخه نهایی دیوان غربی- شرقی گوته در سال ۱۸۱۹ (۲۰۰ سال پیش) منتشر شد. این کتاب کامل‌ترین اثر گوته به‌شمار می‌رود که با محوریت اندیشه‌ای جهان‌وطنی و برمبنای پیوند میان ملت‌ها نگاشته شده است. سه دفتر مغنی‌نامه، حافظ‌نامه و عشق‌نامه او نیز در قالب سه‌گانه‌ای تحت تاثیر پرقدرت حافظ است.پیوند عاطفی دور از تعصب و تنگ‌نظری گوته با حافظ و رابطه الهامی این دو شاعر بدون در نظر گرفتن فاصله زمانی‌شان از یکدیگر، سبب‌ساز ساخت یادمان گوته و حافظ در شهر وایمار آلمان، جایگاهی که گوته در آن دفن است، شد.
پیش از این و در دوره چهارم شورای شهر شیراز موضوع خواهر‌خواندگی دو شهر شیراز و وایمار به دلیل پیوندهای ناگسستنی دو چهره نامدار ادبی مطرح شده بود که به نتیجه نرسید.