ناترازی دردسرساز

گروه انرژی- یک هفته بعد از تصمیم دولت برای افزایش قیمت LPG (کپسول گاز مایع) زنگنه، سخنگوی کمیسیون تلفیق برنامه هفتم از لغو مصوبه افزایش قیمت گاز مایع خبر داد.
محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات اعلام کرد: ‌مصوبه افزایش چندبرابری قیمت گاز مایع غیریارانه‌ای به اندازه قیمت فوب خلیج‌فارس لغو شد. هر کپسول گاز مایع یارانه‌ای بدون تغییر قیمت، ۲۷۹۰۰ تومان به مردم عرضه شود.
اوایل آذرماه دولت طی مصوبه‌ای اعلام کرده بود که از اول آذرماه نرخ دو فرآورده نفتی گاز مایع و نفت سفید مازاد بر سهمیه متقاضیان، معادل قیمت تحویل روی کشتی (فوب) خلیج‌فارس عرضه خواهد شد.
این عدد برای LPG برابر با ٢٢ هزار تومان برای هر کیلوگرم تعیین شد، حال آنکه قیمت سهمیه‌ای آن ٢٣٠ تومان بوده است. به دنبال این تصمیم دولت اعتراض‌ها بالا گرفت، زیرا افزایش چندبرابری قیمت یک سیلندر گاز مایع از ۶۰ هزار تومان به ۴۰۰ هزار تومان باعث نگرانی‌ها در مناطقی شد که دسترسی به گاز شهری ندارند.
همزمان مقامات شرکت ملی گاز اعلام کردند که این تغییر نرخ براساس اجرای بند «ب» تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ با هدف توزیع بهینه و مدیریت مصرف از ابتدای آذرماه عملیاتی شده است.
بیشترین اعتراض به افزایش قیمت کپسول گاز مایع در استان‌های فارس، سیستان‌و‌بلوچستان، خوزستان و بوشهر بود. این در حالی است که بوشهر بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز در ایران است، اما مردم این استان همچنان برای تامین انرژی از کپسول گاز مایع استفاده می‌کنند.
حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان در مجلس در این رابطه گفت که تصمیم ناگهانی در‌خصوص گران‌کردن گاز مایع بدون درنظرگرفتن زیرساخت‌های این استان انجام شده است.
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد با وجودی که ایران بزرگ‌ترین لوله‌کشی گاز را در سراسر دنیا دارد، با این حال هنوز حدود سه میلیون نفراز جمعیت ایران به لوله‌کشی گاز دسترسی ندارند.
توقف مصوبه دولت
به دنبال سردشدن هوا و افزایش تقاضا برای سوخت مایع، مجلس تصمیم گرفت که جلوی اجرای این مصوبه دولت را بگیرد. عبدالرضا مصری نایب رییس مجلس شورای اسلامی گفت: با پیگیری کمیسیون انرژی و دستور رییس‌جمهوری گاز مایع در سامانه با قیمت قبلی و در خارج از سامانه تنها ۱۰ درصد گران‌تر توزیع می‌شود.
علیرضا سلیمی در تذکری شفاهی در جلسه علنی روز گذشته مجلس گفت که «افزایش یکباره قیمت گاز مایع مردم را نگران کرده است و به قشر ضعیف جامعه فشار وارد می‌کند. آزاد‌سازی قیمت تنها راه جلوگیری از قاچاق به شمار نمی‌رود. خانواده‌های نیازمند و افرادی که کسب آنها وابسته به خرید کپسول گاز مایع است اکنون آشفته هستند.»
به دنبال توقف اجرای این مصوبه، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در خصوص وضعیت توزیع گاز مایع در کشور اعلام کرد: حدود ۴ سال پیش سامانه سدف با هدف توزیع کپسول گاز مایع و نفت سفید برای خانوارهایی که به شبکه سراسری گاز متصل نیستند ایجاد شد تا با پایش این خانوارها، سوخت یارانه‌ای به دست مصرف‌کننده واقعی برسد و از مسیر اصلی منحرف نشود.
در واقع نگرانی اصلی شفاف‌سازی از قاچاق آن سوخت بود که در سمت دیگر مرز با قیمتی تا ۶۰ برابر بیشتر به فروش می‌رسد و سامانه سدف با شناسایی تقاضای واقعی از این انحراف جلوگیری می‌کرد. با این حال در این مدت اگرچه برای توزیع نفت سفید سامانه سدف فعال بود، اما گاز مایع هنوز جای خود را در این سامانه پیدا نکرده بود و همین موضوع باعث می‌شد اگرچه وزارت نفت بیش از نیاز واقعی گاز مایع تحویل شرکت‌های توزیع می‌داد، اما در بزنگاه‌هایی کپسول گاز در مناطقی که به گاز شهری دسترسی نداشتند نایاب و حتی کمیاب می‌شد و قیمت آن که با یارانه دولت حدود ۲۸ هزار تومان بود، بالای ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسید.
حالا در راستای اجرای بند ب تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ و آیین‌نامه اجرایی هیات وزیران توزیع گاز مایع برای مصرف‌کنندگانی که از گاز شهری بی‌بهره هستند، همانند گذشته مشمول دریافت گاز مایع یارانه‌ای بوده و بدون تغییر و با نرخ مصوب یارانه‌ای انجام خواهد شد. به شرط آنکه در سامانه سدف ثبت‌نام کرده و درخواست خود را از این طریق اعلام کنند.
این در حالی است که حدود ۹۵ درصد از متقاضیان دریافت گاز مایع مشمول قیمت یارانه‌ای هستند و ۵ درصد باقیمانده که عمدتا گاز مایع را برای مصارف غیر‌ضروری یا به عنوان سوخت دوم استفاده می‌کنند با تصمیم دولت، این سوخت را به قیمت ۱۰ درصد بیشتر از نرخ گاز مایع یارانه‌ای دریافت خواهند کرد. با ثبت‌نام در سامانه سدف ماهیانه ۴ کپسول گاز مایع به نرخ هر کپسول ۲۷۹۰۰ تومان به هر خانوار اختصاص داده می‌شود.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی موظف است تنها در پالایشگاه، گاز مایع را به صورت عمده تحویل شرکت‌های موزع یا توزیع‌کننده‌ها بدهد که این شرکت‌ها زیر نظر وزارت صمت و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولید‌کننده این سوخت را به شکل کپسول به خانوارهایی که به شبکه سراسری گاز متصل نیستند می‌رسانند. در بودجه ۱۴۰۲، مجلس در ذیل تبصره ۱۴ دولت را موظف کرده که توزیع گاز مایع فقط از طریق سامانه سدف انجام شود و آیین‌نامه آن را هم وزارت اقتصاد در دولت مصوب کرده است.
لازم به ذکر است که روزانه ۳۴۰۰ تن گاز مایع در سامانه سدف توزیع می‌شود. برای اطمینان از توزیع درست البته نیاز است تا شرکت‌های توزیع‌کننده توسط وزارت صمت کنترل بیشتری شوند، زیرا قیمت‌گذاری و نظارت بر عملکرد شرکت‌های توزیع‌کننده گاز مایع برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت (سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان) است. با این حال شرکت‌های توزیع‌کننده معتقدند قیمت کپسول گاز با قیمت ۲۷۹۰۰ تومان به‌صرفه نیست و درخواست تعدیل قیمت‌ها را دارند.
با این حال، محدودیتی برای عرضه گاز مایع یارانه‌ای در کشور چه به صورت یارانه‌ای و چه با نرخ دوم وجود ندارد، بلکه به منظور جلوگیری از انحراف سوخت به سمت قاچاق مصارف غیر‌ضروری با قیمت ۱۰ درصد بیشتر از نرخ گاز مایع یارانه‌ای عرضه می‌شود و توزیع گاز مایع برای سایر متقاضیان که مشمول دریافت گاز مایع یارانه‌ای نیستند با نرخ ۱۰ درصد بیشتر از نرخ یارانه‌ای گاز مایع انجام خواهد شد.
نکته مهم آن است که توزیع فرآورده گاز مایع توسط عاملان و نمایندگی‌ها فقط از طریق سامانه سدف با زیرساخت الکترونیکی و استفاده از کارت بانکی امکان‌پذیر خواهد بود. موضوعی که در دو ماه گذشته همواره به خانوارهایی که به شبکه سراسری گاز نیستند اطلاع‌رسانی شده است تا در زمان مناسب در سامانه سدف برای دریافت گاز مایع با قیمت یارانه‌ای ثبت‌نام کنند.
همچنین برای سایر موارد استفاده از گاز مایع، نرخ ۱۰ درصد بیشتر از نرخ یارانه گاز مایع در سامانه سدف بارگذاری می‌شود. سامانه پاسخگویی به شکایات وزارت صمت در خصوص گران‌فروشی و نظارت بر توزیع و سوالات مربوط به نرخ مصوب ۱۲۴ است و هر کدام از افراد که در این زمینه تخلفی مشاهده کردند می‌توانند از این طریق اطلاع دهند.
سومین زمستان ناترازی
کمبود گاز امسال وارد سومین سال ناترازی می‌شود. معضلی که سال گذشته موجب قطع گاز صنایع شد و تامین گاز خانگی برای برخی استان‌ها از جمله خراسان شمالی را هم با مشکل روبه‌رو کرد. آن‌طور که جواد اوجی وزیر نفت گفته امسال هم با ناترازی گاز روبه‌رو هستیم.
سال گذشته میزان کمبود گاز در فصل پرمصرف ۲۵۰ میلیون مترمکعب اعلام شده بود که این رقم امسال بنا به گفته برخی منابع به ۳۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یافته است.
عرفان افاضلی دبیر کل فدراسیون صنعت نفت به ایلنا گفته است که ناترازی گاز که پارسال ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب در روز بود امسال به ۳۰۰ میلیون متر‌مکعب در روز می‌رسد و تا پایان ۱۴۱۰ به ۵۰۰ تا ۵۵۰ میلیون متر‌مکعب در روز خواهد رسید.
افاضلی گفت: طبق آمار در سال ۲۰۲۱ رقم تولید گاز طبیعی در کشور ۲۷ میلیارد متر‌مکعب بوده که ۴/۶ درصد تولید کل گاز طبیعی در جهان است، در همین سال رقم مصرف گاز ۲۴۱ میلیارد متر‌مکعب بوده است، یعنی ما به لحاظ تولید سومین کشور بعد از روسیه و آمریکا و به لحاظ مصرف در مقام چهارم جهان هستیم.
وی با اشاره به دلایل ناترازی گاز با وجود دارا بودن مخازن عظیم گازی گفت: یکی از دلایل ناترازی عدم تحقق ظرفیت‌های پیش‌بینی‌شده برای تولید گاز طبیعی خصوصا از مخزن پارس‌جنوبی است. گفته می‌شود باید تولید را افزایش دهیم، اما برنامه‌هایی که برای بهره‌برداری از پارس‌جنوبی پیش‌بینی شده بود به صورت کامل و صددرصدی تحقق نیافته است، عامل دیگر ناترازی مربوط به عدم تنوع در سبد مصرف انرژی در کشور است، یعنی اینکه ۷۵ درصد (سه‌چهارم) سبد انرژی کشور به گاز اختصاص دارد و ۹۸ درصد مناطق کشور گازرسانی شده‌اند، در صورتی که می‌توانستیم علاوه بر گاز از سایر فرآورده‌ها و انرژی تجدیدپذیر هم بهره‌مند شویم، حال آنکه سهم انرژی تجدیدپذیر در پرتفوی سبد انرژی کشور کمتر از
یک درصد است.