ناترازی نیروی انسانی

کار در حوزه صنعت برای نسل «زد» جذابیتی ندارد

سارا اصغری- در کنار ناترازی انرژی که بخش صنعت را در کشور فلج کرده است، به‌نظر کارشناسان این حوزه، آنچه تولیدکنندگان را در سال‌جاری در تنگنای بیشتر قرار خواهد داد، بحران کمبود نیروی انسانی است؛ تناقضی که در بازار کار ایران جای تامل دارد، از یک‌سو در حوزه اقتصاد با معضل بیکاری به‌ویژه جوانان روبه‌رو هستیم، از سوی دیگر، واحدهای صنعتی از نبود نیروی کارگر ساده و هم نیروی کار متخصص در رنج هستند، مشکلی که در حال تبدیل شدن به پاشنه‌آشیل برای حوزه صنعت شده است.
براساس گزارش سایت مرکز آمار ایران، آمار اشتغال در ایران که از سال1390 تا 1402 به ثبت رسیده، نشان می‌دهد بخش خدمات بیشترین سهم را از اشتغال در بین بخش‌های مختلف داشته است و در رتبه بعدی حوزه صنعت قرار دارد اما طی سال‌های گذشته این‌گونه به نظر می‌رسد که جوانان دیگر تمایلی برای ورود به بخش صنعت ندارند و این نگرانی را برای صنعتگران ایجاد کرده است که با این ناترازی نیروی انسانی، ره به کجا خواهند برد.
در زمینه عدم تمایل جوانان به کار کردن در بخش‌ صنعت، کارشناسان دلایل متفاوتی را عنوان کرده‌اند که در این راستا می‌توان به حقوق و دستمزد پایین در بخش صنعت و تغییر دیدگاه‌های نسل جدید به حوزه کار اشاره کرد.
درباره کمبود نیروی انسانی در حوزه صنعت، حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: در زمینه مشکلات متعدد مربوط به حوزه کار تاکنون هیچ کار تحقیقاتی منسجمی انجام نشده است تا به استناد به آن صحبت کرد و آنچه بعضا مطرح می‌شود، براساس سلایق و نظرات برخی افراد و کارشناسان است. در زمینه کاهش نیروی کار در حوزه صنعت نیز کار تحقیقاتی منسجم و دقیقی تاکنون در کشور انجام نشده است اما از شواهد چنین برمی‌آید که تمایلی برای کار کردن در این حوزه وجود ندارد؛ بدون شک یکی از مولفه‌هایی که روی عدم تمایل نیروی انسانی در زمینه بازار کار به‌ویژه در حوزه صنعت تاثیرگذار به‌شمار می‌رود، پایین بودن سطح دستمزد کارگری است. حاج‌اسماعیلی با اشاره به این موضوع که دستمزد نیروی کارگر در کشور به حدی پایین است که نیروی انسانی تمایلی به کار در این حوزه ندارد، تصریح کرد: در چنین شرایطی افرادی که در سطح پایین‌تر تحصیلی و اجتماعی قرار دارند به‌سمت مشاغل دلالی و کاذب پیش می‌روند و افرادی که در سطح تحصیلات بالاتری قرار دارند، اقدام به مهاجرت می‌کنند. البته پایین بودن دستمزد و حقوق کارگری تنها گریبان حقوق‌بگیران بخش صنعت و خصوصی را نگرفته است و کارکنان دولتی نیز دچار چنین معضلی شده‌اند.
بحران دستمزد، عامل گریزان نیروی کار از حوزه صنعت
حاج‌اسماعیلی در ادامه با تاکید بر این موضوع که در کشور دچار بحران دستمزد شده‌ایم، تصریح کرد: با وجود بحران دستمزد در کشور طبیعی است که نیروی کار از بخش صنعت گریزان خواهد شد و در آستانه سال‌1404 به‌نظر می‌رسد که با بحران شدید نیروی کار متخصص در حوزه صنعت روبه‌رو خواهیم شد. این بحران در کوتاه‌مدت امکان جبران ندارد بنابراین به‌نظر می‌رسد که مدیران حوزه صنعت بیش از پیش نگران کمبود نیروی انسانی هستند که البته این موضوع پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی زیادی به همراه خواهد داشت که نباید از این پیامدها غافل ماند. هرچند جای هیچ شکی وجود ندارد که این شرایط نتیجه سوءمدیریتی است که طی دهه‌های گذشته گرفتار آن شده‌ایم.
این کارشناس بازار کار در ادامه خاطرنشان کرد: البته بارها طی سالیان گذشته در راستای اصلاح دستمزد کارگری به دولتمردان هشدار داده‌ بودیم اما در این راستا شاهد هیچ‌گونه اصلاحی نبوده‌ و نیستیم و دولت هیچ اعتنایی به این هشدارها نکرده است. در بخش‌خصوصی نیز شاهد هستیم که حقوق‌های متفاوتی پرداخت می‌شود اما حقوق کارگر ساده در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد، این در حالی است که خط فقر برای یک خانواده چهارنفره 35‌میلیون تومان اعلام شده است، در‌حالی‌که پایه حقوق کارمندی 12‌میلیون تومان و پایه حقوق کارگری نیز حدود همین مبلغ اعلام شده است. ملاحظه می‌کنید که فاصله مصوبات دولت با خط فقر شکاف عظیمی ایجاد کرده است، در چنین شرایطی طبیعی است که این موضوع به عنوان یک عامل روی تمایل افراد در کار کردن در بخش صنعت تاثیرگذار باشد.
اتباع خارجی و بازار کار
حاج‌اسماعیلی با اشاره به حضور اتباع خارجی در کشور در حوزه کار عنوان کرد: مهاجران افغان به‌دلایل مختلف و به‌صورت غیرقانونی در کشور مشغول به کار هستند و با توجه به سطح دستمزد پایینی که این کارگران با آن کار می‌کنند، کارگر ایرانی دیگر رغبتی برای بازار کار از خود نشان نمی‌دهد و به‌سمت کارهای کاذب پیش می‌رود و نیروی متخصص‌تر و نخبه نیز مهاجرت کرده و رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهند؛ این عوامل باعث می‌شود که توسعه بازار کار در کشور صورت نگیرد.
ویژگی‌های نسل جدید
این کارشناس بازار کار در پاسخ به این پرسش که آیا ویژگی‌های نسل جدید که به نسل «زد» معروف هستند، سبب می‌شود که تمایلی به کارهای یدی در حوزه صنعت نداشته باشند، گفت: در دنیای کنونی مشاغل جدیدی براساس فناوری و پلتفرم‌های جدید در حوزه صنعت شکل گرفته‌اند که این مشاغل بیشتر برای جوانان جذابیت دارد؛ این در حالی است که بخش صنعت کشور ما در حوزه کار به‌‌صورت سنتی عمل می‌کند، از این‌رو این رویکرد برای جوانان و نسل جدید چندان جاذبه‌ای ندارد. مشاغل بدون جاذبه، سطح دستمزد پایین و ساعت طولانی کار، سبب خروج نیروی کار از حوزه صنعت شده است و در صورت ادامه این روند، این بخش را با چالش جدی برای صنعتگران و کارفرمایان روبه‌رو خواهد کرد.