نامه اعتراضی انجمن باستان‌شناسی درخصوص کارگروه تعیین وزیر

انجمن علمی باستان‌شناسی در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور منتخب و سیدرضا صالحی‌امیری، معاون فرهنگی رییس‌جمهور انتقاداتی جدی را به ترکیب اعضای کارگروه انتخاب وزیر میراث فرهنگی وارد آورده است. متن کامل این نامه جهت آگاه‌سازی دوستداران فرهنگ و باستان‌شناسی ایران بی‌کم و کاست در پی می‌آید.
«انجمن علمی باستان‌‌شناسی ایران بیش از یک‌دهه است که به عنوان یک نهاد مدنی در جهت اعتلاء باستان‌‌شناسی ایران بدون وابستگی جناحی فعالیت می‌‌کند. این انجمن علاوه بر فعالیت علمی، در برابر زیاده‌‌خواهی‌ها و اقدامات ناصواب در حوزه میراث فرهنگی کنش‌گری نموده و با پشتوانه نخبگان دانشگاهیِ باستان‌شناسی، در برابر مشکلات و خطاها ایستادگی کرده و از طریق نامه‌نگاری، صدور بیانیه و سایر اقداماتِ مدنی، مسوولیت خود را در قبال مردم عزیز ایران و میراث کهن آن به شکل بایسته ایفا نموده است. ایستادگی در برابر طرح مجلس با عنوان «استفاده بهینه از اشیاء باستانی‌ و گنج‌ها» و مسکوت شدن کامل آن، مقابله با زیاده‌خواهی مدیران شهری در بافت‌های تاریخی، فراهم نمودن شرایط اشتغال دانش‌آموختگان باستان‌شناسی در وزارت آموزش‌و‌پرورش، اعتراض به حضور رییس یا وزیران غیرمتخصص و معاونان آن در تشکیلات میراث فرهنگی کشور و بسیاری اقدامات دیگر، بخشی از فعالیت‌های این انجمن در کنار فعالیت علمی آن است. با این اعتقاد و براساس فراخوان حضرتعالی برای تشکیل کارگروه‌های انتخاب وزرا، موجی از امید و شادمانی نسبت به انتخاب وزیری مدبر و متخصص در میان کنش‌گران میراث فرهنگی به وجود آمد. بنابراین پس از فراخوان دولت منتخب، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران بدون درنگ، دو نامه یکی با شماره ب/417 مورخ 21/4/ 1403 خطاب به حضرتعالی و دیگری با شماره ب/415 مورخ 21/4/1403 خطاب به آقای دکتر سیدرضا صالحی‌امیری معاون محترم فرهنگی ستاد حضرتعالی با موضوع پیشنهاد نمایندگانی برای تصدی مسوولیت این وزارتخانه ارسال نمود. پس از رسانه‌ای شدن لیست اعضای کارگروهِ انتخاب وزیر میراث فرهنگی و فقدانِ یک نهاد علمی رسمی در آن لیست نظیر انجمن علمی باستان‌شناسی و در پیِ عدم مشورت با این نهاد در انتخاب نخبگان دانشگاهی و نیز بررسی سوابق اجرایی و علمی اعضاء کارگروه میراث فرهنگی، این انجمن نسبت به ترکیب ناهمگونِ کارگروه و حضور غیرمتخصصان در آن هشدارهای لازم را اعلام نمود. اما با وجود قول‌‌ها و برنامه‌ریزی‌ِ جلساتی برای بررسی موضوع، متاسفانه تاکنون اقدام موجه و عملی در اصلاح ترکیب اعضاء کارگروه میراث فرهنگی انجام نگرفته است. بنابراین بر آن شدیم با بیان این کاستی‌‌ها، با در نظر گرفتن دغدغه‌‌های کنش‌گران میراث فرهنگی، آنچه حق و عدالت است را به نمایندگی از جمع بزرگی از فرهیختگان میراث فرهنگی و باستان‌‌شناسی کشور با شما در میان بگذاریم؛ چراکه به بیان حضرتعالی «نظر کارشناسی» حجّت است.
همان‌گونه که آگاهی دارند وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برآمده از تشکیلاتی است که بنیان آن از سال 1304 با عنوان انجمن آثار ملّی گذاشته شد و حتی در سال‌های پس از 1343 با تشکیل وزارت فرهنگ و هنر، همچنان پایه‌های آن بر باستان‌شناسی و فعالیت‌های باستان‌شناسان استوار بود. با ایجاد مدیریت‌های ذیل وزارت فرهنگ و هنر همچون مرکز باستان‌شناسی ایران، دفتر آثار تاریخی، اداره کل موزه‌ها، موزه ایران باستان، اداره کل بناهای تاریخی و سازمان حفاظت از آثار باستانی، همچنان باستان‌شناسی و باستان‌شناسان پایه‌های اصلی این وزارتخانه بودند و مرکز باستان‌شناسی ایران با همکاری معاونت حفظ و احیاء و سپس مردم‌‌شناسی، سال‌‌ها به عنوان متولی میراث فرهنگی نسبت به حفظ و صیانت از مواریث فرهنگی کشور اهتمام ورزیدند و در کنار آن، حوزه‌های گردشگری و صنایع‌دستی نیز از آن منتفع شدند. در این مسیر، با تلاش‌های بزرگانِ باستان‌شناسی مانند دکتر عزت‌الله نگـهبان و فیروز باقـرزاده و با حضور افرادی چون باقر آیت‌ا…‌زاده شیرازی دوره‌های درخشان مدیریت میراث فرهنگی کشور رقم زده شد. به عکـس، دوره افول میراث فرهنـگی در مقاطعی رقم خورد که مدیران بدون تخصص و سوابق میراثی بر صدر میراث فرهنگی کشور تکیه زده‌اند؛ دوران ریاست اسفندیار رحیم‌مشایی و حمید بقایی بر سازمان میراث فرهنگی در دولت دهم و اعقاب آنها در دولت‌های بعد، به دلیل عدم‌تخصص و مشاوره نادرست مدیران نامیراثی با بحران‌های جدّی درحوزه میراث فرهنگی همراه بود. چنانکه در سفرهای رؤسای جمهور کشور به ایتالیا یا امارات، با استفاده از نمادهای نادرستِ میراث فرهنگی در محل استقرار آنها‌ درصدد کوچک شمردن فرهنگ ایرانی برآمدند، اما کسی از همراهان متوجه آن نشد! یا در مقابله با بحران هویت فرهنگی در مناطق مرزی به ویژه در بحث خلیج‌فارس یا فرهنگ‌‌های شمال‌غرب نه‌تنها اقدامی نشد که در تخریب مواریث فرهنگی به بهانه توسعه صنعت نفت و گاز و پتروشیمی همّت مضاعف شد! همچنین می‌‌توان به بحران ناآگاهی از ضوابط حفظ عرصه و حریم آثار ثبتی جهانی و ملّی، بحران مجموعه نقش‌جهان و موارد بی‌شمار دیگر اشاره کرد. عدم توجه بنیادی به مساله مرمت، چالش گنج‌‌یابی، حجم گسترده تخریب مواریث تاریخی و فرهنگی و نیز عدم برنامه‌ریزی دقیق برای گردشگران داخلی و خارجی و ساخت هتل‌‌ها و مجموعه‌های گردشگری به شکل غیرحرفه‌‌ای در حریم آثار تاریخی و با مشورت با نامتخصصان این حوزه، علی‌رغم هشدار و مقاومت کارشناسان بدنه داخلی این دستگاه خود موضوع دیگری است.
ما باور داریم باستان‌‌شناسی به عنوان موتور محرک اصلی تشکیلات میراث فرهنگی با کمک متخصصان معماری، مرمت، مردم‌شناسی و دیگر رشته‌‌های مرتبط قادر به نجات حوزه‌های فرهنگی، اقتصاد گردشگری و صنایع‌دستی است و باید به جایگاه گذشته خود بازگردد.
در غیراین‌صورت، ایجاد سازمان باستان‌‌شناسی کشور ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای جبران اشتباهات گذشته است. تنها دو مثال از حضور باستان‌‌شناسان یکی در تفحص شهدای گمنام و ثبت و ضبط درستِ روایت ایثارگری آنان پس از گذشت چنددهه از جنگ و دیگری حضور فعال باستان‌‌شناسان در حوزه باستان‌شناسی شهری و صنعتی علاوه بر شناساندن درست هویت فرهنگی به نسل جدید، باعث جلوگیری از بحران‌‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شده و اشتغالزایی و درآمد ریالی و ارزی را برای کشور به دنبال خواهد داشت.
بر این اساس، با توجه به اینکه ماهیت و بنیان تشکیلات میراث فرهنگی کشور بر باستان‌شناسی استوار است و فعالیت‌های باستان‌شناسان، مواد و زمینه‌های لازم را برای فعالیت‌های گردشگری، حفاظت و مرمت، صنایع‌دستی، بومگردی و سایر حوزه‌های ذیل میراث فرهنگی فراهم می‌کند، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران بر این موضوع تاکید دارد که نزدیک‌ترین متخصصان به حوزه میراث فرهنگی، باستان‌شناسان و همکاران متعهد آنان در حوزه گردشگری و صنایع‌دستی هستند و چنان‌‌که رییس‌جمهور محترم، بر مواضع قبلی خود مبنی بر بهره‌گیری از متخصصان و کارشناسان تاکید دارند، واگذاری مسوولیت وزارت میراث فرهنگی به باستان‌شناسان، رییس‌جمهور محترم را به اهداف خود نزدیک‌تر و وعده‌های ایشان را عملی می‌سازد و مشارکت مردم را به عنوان متولیان این میراث ارزشمند به دنبال خواهد آورد.
انجمن علمی باستان‌شناسی ایران از حضرت‌عالی درخواست می‌کند ضمن بررسی مجدد اعضاء کارگروه میراث فرهنگی و تغییر در افراد غیرمتخصص و غیرکارشناس یا متخصصانی که کارنامه قابل دفاعی ندارند، نسبت به ترمیم این کارگروه با مشارکت افراد متخصص این حوزه در کنار نمایندگان جریان‌‌های سیاسی، بستر و شرایطِ ارتقاء جایگاه میراث فرهنگی کشور را فراهم نماید و کِشتی به گِل نشسته و بحران‌زده میراث فرهنگی کشور را به سرمنزل مقصود برسانند. این انجمن به عنوان تنها نهاد دانشگاهی و آکادمیک باستان‌شناسی کشور ذیل کمیسیون انجمن‌های وزارت علوم و به عنوان نماینده خانواده بزرگ باستان‌شناسی ایران آمادگی همکاری صمیمانه خود را با رییس‌جمهور منتخب و کارگروه میراث فرهنگی مطابق نامه ارسال شده قبلی اعلام می‌کند و در ادامه مسیر نیز با حمایت و همراهی با هیات دولت، نقش و رسالت مهم و کلان خود را در ارتقاء جایگاه باستان‌شناسی و میراث فرهنگی کشور ایفا خواهد نمود.»