ناگفته‌های عمارت عین‌الدوله

نادر نینوایی- عمارت عین‌الدوله یکی از باشکوه‌ترین عمارت‌های تاریخی است که از تهران قدیم به یادگار مانده است؛ عمارتی دوطبقه که چندین ستون بلند گرداگرد آن را فراگرفته و گچبری‌های سقف و دیوارهای آن نشان از اوج هنرمندی معماران ایرانی عهد قاجار دارد.
این خانه بزرگ تاریخی و باغ اطرافش اما شاید بیش‌از آنکه به خاطر معماری فاخرش شناخته شود به سبب جایگاه تاریخی آن در یادها مانده است؛ عمارت عین‌الدوله همان جایی است که چرچیل، استالین و روزولت در اثنای جنگ جهانی دور هم جمع شده و پس از تصمیم‌گیری برای جنگ با نازی‌ها، عکسی به یادگار گرفته‌اند. امروز این عمارت باشکوه تبدیل به بخشی از تاریخ ایران شده و یکی از معروف‌ترین نگارخانه‌های ایران به نام نگارخانه برگ را در خود جای داده است و محلی برای برگزاری نمایشگاه‌های هنری و به نمایش گذاشتن آثار هنری نقاشی و عکاسی است. با این تفاسیر با بازدید از عمارت عین‌الدوله می‌توانید هم نظاره‌گر شاهکاری در هنر و معماری بوده، هم خاطرات تاریخ معاصر ایران را با خود مرور کرده و هم فرصت تماشای آثار هنری را داشته باشید.
عمارتی به وسعت تاریخ
اینطور روایت شده که عمارت عین‌الدوله به دستور شخصی به نام عبدالمجید میرزا ملقب به عین‌الدوله و در زمان مظفرالدین‌شاه و نوه فتحعلی‌شاه، ساخته شده است. عین‌الدوله صدراعظم دربار بوده و برای ساخت خانه‌ای که باید نمودی از جلال و شکوه صدراعظم باشد، چیزی کم نگذاشته و استادکاران هنرهای سنتی ایرانی را به کار گرفته و اثری باشکوه و فاخر برای خود بنا نهاده است. عین‌الدوله مخالف شدید مشروطیت بوده و در تاریخ از او به نام فردی مرتجع، فخرفروش و زورگو یاد شده است.
این صدراعظم در واقع کاخی تاریخی را در خارج از حصار ناصری و در قسمت شمال‌شرق تهران که هم‌اکنون بخشی از شهرداری منطقه‌۴ تهران است، ساخت و تا پیش از تاسیس حکومت پهلوی در این عمارت زندگی می‌کرد.
مهم‌ترین رخداد تاریخی که در عمارت عین‌الدوله واقع‌ شده حضور استالین، چرچیل و روزولت هنگام اجلاس سران سه کشور آمریکا، انگلیس و شوروی در جنگ جهانی‌دوم بوده است و هنوز هم می‌توان عکس این چهره‌های سیاسی- تاریخی را در حالی که در ایوان عمارت عین‌الدوله روی صندلی‌هایشان لمیده و در حین گفت‌وگو هستند، دید.
ماجرا از این قرار بوده که در پاییز سال ۱۳۲۲ هجری شمسی مصادف با ۱۹۴۳میلادی، کنفرانس تهران در میان بحبوبه جنگ جهانی‌دوم برگزار شد. سران سه ابرقدرت در تهران حضور یافتند تا درباره جهان در حین و پس از جنگ جهانی صحبت کرده و شاید از همین زمان نقشه جهان را دستخوش تغییر کنند. به این ترتیب می‌توان گفت احتمالا کلید شکست نیروهای آلمان نازی به رهبری هیتلر در این کنفرانس زده شده است.
با پایان دوره قاجارها و آغاز سلطنت پهلوی، عمارت عین‌الدوله تبدیل به سکونتگاه دائمی خانواده هروی شد. در سالیان بعد اما بصیرالدوله عمارت عین‌الدوله را خریداری کرده و مالک آن می‌شود. این باغ و عمارت زیبای آن بعد از بصیرالدوله به عنوان میراث به پسرش دکتر نصرت‌الله هروی رسید. در نهایت نیز این عمارت فاخر تاریخی از سوی دختر بصیرالدوله به شهرداری تهران واگذار شد.
معماری تلفیقی عمارت
در زمان قاجارها و در شرایطی که اروپا در دوران مدرنیته به‌سر می‌برد، ساخت‌و‌سازها در اکثر عمارت‌های ایرانی، از غرب متاثر شدند و ساخت آنها با تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی انجام می‌شد و عمارت عین‌الدوله نیز از این قاعده مستثنا نبوده است.
عمارت عین‌الدوله در میان باغی زیبا قرار گرفته و سازه دوطبقه آن با سقف بلند و ستون‌های باشکوه، چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. درهای چوبی مزین به شیشه‌هایی رنگی و نرده‌های فرفورژه شبیه به نیلوفر آبی، نمای زیبایی به ایوان‌های عمارت بخشیده و رنگ و بویی متفاوت به آن داده است.
گچبری‌های سر در عمارت نیز در عین پیچیدگی طرح‌های منظم، دقیق و خیره‌کننده را به نمایش گذاشته‌اند.
در کنار ورودی عمارت مجسمه خیام قرار گرفته است که زیبایی‌های خاص خودش را دارد. دربخش سمت راست ورودی نیز تندیس گاوی برعکس که روی دوشاخ است، قرار گرفته. در ایوان این خانه باشکوه نیز می‌توان سردیس‌های مشاهیر ایرانی را به نظاره نشست.
شاه‌نشین عمارت در طبقه همکف آن، قرار داشته است و بعدها که در زمان تملک بصیرالدوله، خانه نوسازی می‌شود، در طبقه همکف دو اتاق به‌شکل دوگوشواره قرینه ساخته می‌شود.
این اتاق‌ها تزئینات جالب‌توجهی دارند و هنرهای سنتی مثل نقاشی دیواری، گچبری، آینه‌کاری و قاب‌بندی آنها را آراسته است. برای ساخت دروپنجره‌های عمارت از هنر گره‌چینی استفاده شده و شیشه‌های رنگی در میان آنها جای گرفته است.
باید اذعان داشت که در میان بخش‌های مختلف ساختمان این ستون‌ها هستند که کاملا دست‌نخورده باقی مانده و هویت تاریخی و اصیل خود را حفظ کرد‌ه‌اند. شایان ذکر است طبقه دوم عمارت نیز با برخورداری از بالکنی بزرگ که ابعاد آن از یک زمین والیبال بزرگ‌تر است، بسیار چشم‌نواز بوده و نمودی از زندگی تجملی صدراعظم دربار قاجاری را به نمایش می‌گذارد.
محل قرارگیری عمارت و شرایط بازدید
عمارت عین‌الدوله در منطقه پاسداران تهران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی و در پلاک۱۷ قرار گرفته و ایستگاه متروی حسین‌آباد نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این بنای تاریخی است. بازدید ازعمارت عین‌الدوله رایگان است و نیاز به پرداخت ورودی ندارد اما توجه داشته باشید که صرفا می‌توانید از باغ و نمای بیرونی عمارت بازدید کنید و به‌طور معمول اجازه ورود به داخل بنا داده نمی‌شود. ساعت بازدید از باغ نیز از ساعت 8 تا 16 تعیین شده است.
محوطه زیبای اطراف بنا و نمای باشکوه این اثر تاریخی، همواره دوستداران معماری و عکاسی را به سوی خود جلب می‌کند. اگر شما هم از جمله علاقه‌مندان به عکاسی از آثار فاخر تاریخی و معماری هستید یا صرفا دوست دارید عکس‌های سلفی زیبا با پس‌زمینه اثری تاریخی و باغی زیبا داشته باشید، نباید فرصت بازدید از عمارت عین‌الدوله را از دست بدهید.