نبرد اراده‌ها در مسقط

گروه سیاسی-‌ دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا روز گذشته در حالی به میزبانی و میانجیگری طرف عمانی برگزار شد که دو هفته پیش هم وقتی بالاخره نخستین دور از این مذاکرات کلید خورد، این شهر مسقط پایتخت عمان بود که میزبان دیپلمات‌های ارشد ایرانی و آمریکایی بود. دیپلمات‌های مذاکره‌کننده ایرانی و آمریکایی که هفته گذشته همراه با میانجی‌های عمانی در رم گردهم آمدند و دور دوم مذاکرات را به میزبانی ایتالیا انجام دادند، نیمروز گذشته بار دیگر در مسقط با یکدیگر گفت‌وگو کردند تا عملا سومین دور از این مذاکرات نیز به انجام برسد.
هدایت دور سوم مذاکرات زیرنظر عراقچی-ویتکاف
دقایقی تا نیمروز نخستین روز هفته باقی بود که خبرگزاری‌های داخلی از آغاز سومین دور از مذاکرات ایران و آمریکا به میزبانی و میانجیگری عمانی‌ها خبر دادند؛ مذاکراتی که همچون دو دور پیشین در مسقط و رم، با تمرکز بر پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی و تحریم‌های یکجانبه ایالات‌متحده علیه ایران آغاز شد که در این دور از گفت‌وگوها نیز سیدعباس عراقچی، ریاست تیم مذاکره‌کنندگان ایران را برعهده داشت و در مقابل وزیر خارجه جمهوری اسلامی، استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور غرب آسیا بود که به‌ عنوان رییس هیات مذاکره‌کنندگان ایالات‌متحده حضور داشت. بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه سلطنت عمان نیز در این دور از مذاکرات همچون ادوار پیشین مسوولیت میانجیگری را برعهده داشت.
سیدعباس عراقچی و دیپلمات‌های ارشدی که با تمرکز بر موضوعات دیپلماتیک، فنی و کارشناسی او را همراهی می‌کردند اما حوالی عصر جمعه به وقت تهران وارد مسقط شدند و استیو ویتکاف در راس هیات مذاکره‌کنندگان ایالات‌متحده نیز صبح روز گذشته خود را به پایتخت عمان رساند. جالب آنکه ویتکاف در شرایطی پیش از عزیمت به‌سوی مسقط، در سفری فشرده به مسکو رفته بود تا با مقام‌های ارشد کرملین ازجمله ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در ارتباط با تحولات اوکراین گفت‌وگو کند که هفته گذشته نیز عراقچی پیش از حضور در محل برگزاری دور دوم این مذاکرات در پایتخت ایتالیا، در سفری دو روزه به مسکو رفته و علاوه‌بر دیدار با همتای روس خود، سرگئی لاوروف، با ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه نیز دیدار کرده بود.
ترکیب تیم‌های مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا
در شرایطی که سیدعباس عراقچی در قامت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ریاست هیات مذاکره‌کنندگان ایران را برعهده داشت، شماری از دیپلمات‌های کارکشته ایرانی چون مجید تخت‌روانچی، کاظم غریب‌آبادی، اسماعیل بقائی و البته چند نفر از کارشناسان ارشد موضوع تحریم و مسائل مربوط به رفع این تحریم‌های اقتصادی نیز او را همراهی می‌کردند. همزمان اما آنطور که برخی منابع رسانه‌ای آمریکایی به نقل از مقام‌های کاخ سفید اعلام کرده بودند، یک چهره شاخص دیگر نیز در تیم مذاکره‌کنندگان ایالات‌متحده در دور اخیر مذاکرات حضور داشت. آنطور که نشریه پولیتیکو در گزارش روز جمعه خود به نقل از یک مقام آمریکایی آورده بود، «مایکل آنتون» نیز در دور سوم مذاکرات حضور خواهد داشت تا هیات مذاکره‌کننده آمریکا را در گفت‌وگوهای فنی و کارشناسی هدایت کند. مایکل آنتون مدیر برنامه‌ریزی سیاست وزارت امورخارجه آمریکاست که در دور نخست ریاست‌جمهوری ترامپ از سال۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱، به‌ عنوان سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید ایفای نقش می‌کرد و پیش از آن نیز در دوران ریاست‌جمهوری بوش پسر در ایالات‌متحده، از کارکنان ارشد نهاد شورای امنیت ملی آمریکا بود.
رایزنی‌ها و تحرکات دیپلماتیک پیش از آغاز مذاکرات
سرانجام در حالی دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا از ساعاتی پیش از نیمروز گذشته آغاز شد که طی ساعات پیش از آن نیز مسقط شاهد رایزنی‌ها و تحرکات دیپلماتیک دیپلمات‌های ایرانی، آمریکایی و البته عمانی بود. بدین ترتیب سیدعباس عراقچی که حوالی عصر جمعه در راس هیات دیپلمات‌ها و کارشناسان ارشد ایرانی وارد مسقط شده بود، ساعتی پس از ورود به خاک عمان و یک نوبت دیگر نیز حوالی شامگاه جمعه با بدر البوسعیدی، همتای عمانی خود دیدار کرد. وزیران خارجه ایران و عمان که غروب و شامگاه جمعه پس از بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب مسقط، با یکدیگر دیدار و رایزنی کرده بودند، صبح روز شنبه و پیش از آغاز به کار رسمی مذاکرات، برای سومین‌بار با هم دیدار کردند؛ دیداری که خبرگزاری‌های ایرانی در بازتاب و پوشش خبری آن تاکید کردند که طرفین در این دیدار با هم به ‌طور «خصوصی» گفت‌وگو کرده و ساعتی پس از آن نیز از عزیمت هیات مذاکره‌کنندگان ایرانی به محل برگزاری دور سوم مذاکرات با ایالات‌متحده خبر دادند.
این در حالی بود که پیش از انتشار این اخبار، خبر، عکس و ویدئویی از یک جلسه داخلی تیم ایران نیز مخابره و اعلام شد که این جلسه شامگاه جمعه در مسقط برگزار شده است. همزمان صداوسیما نیز در گزارشی که پیش از آغاز مذاکرات روی آنتن فرستاد، از این مهم خبر داد که «فضای بده بستان آغاز شده و کارشناسان دارند به‌صورت فنی با هم مذاکره می‌کنند و می‌خواهند بدانند چه چیزی به‌دست می‌آورند و چه چیزی در ازای آن می‌پردازند. می‌توانیم از این پس لفظ «مذاکره» را استفاده کنیم و درواقع از تعبیر مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا با واسطه عمان استفاده کنیم.»
آغاز دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط
به هر تفسیر درنهایت در حالی که هنوز یکی، دو ساعتی تا نیمروز شنبه مانده بود، رسانه‌ها از آغاز دور سوم این مذاکرات خبر داده و اعلام کردند که پس از انجام مقدمات، بالاخره تیم‌های مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا به ریاست عراقچی و ویتکاف و با میانجی بدر البوسعیدی به‌ عنوان وزیر خارجه سلطنت عمان در محل برگزاری دور سوم مذاکرات حاضر شده و این دور از مذاکرات را آغاز کردند. این درحالی بود که تنها ساعتی پس از آغاز این دور از مذاکرات، اسماعیل بقائی در قامت سخنگوی دستگاه دیپلماسی و یکی از دیپلمات‌های ارشد حاضر در تیم مذاکره‌کنندگان ایران، به تبیین برخی از مهم‌ترین خطوط قرمز جمهوری اسلامی در این گفت‌وگو پرداخت. بقائی که ظاهرا به آنچه پیشتر خبرگزاری رویترز در ارتباط با این مذاکرات مدعی شده بود، واکنش نشان می‌داد، ادعاهایی را که به‌گفته او، از سوی «برخی رسانه‌های غربی» مطرح شده، تکذیب کرد و گفت که «موضوع توان دفاعی و موشکی کشور در مذاکرات غیر‌مستقیم با آمریکا مطرح نبوده و نیست.» این در حالی بود که رویترز در گزارش جدید خود به نقل از «یک مقام مطلع ایرانی» مدعی شده بود که «برنامه موشکی ایران، در مقایسه با غنی‌سازی اورانیوم مشکل بزرگ‌تری در مسیر توافق با آمریکا در مذاکرات روز شنبه خواهد بود.»
اولین جزئیات از دور سوم مذاکرات
در ادامه سخنگوی وزارت امور خارجه در توضیحاتی که درباره برخی جزئیات دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط و روند برگزاری آن در اختیار خبرنگاران قرار داد، اعلام کرد: «سومین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران- آمریکا که از حدود ساعت ۱۰صبح شروع شده، به روال دو دوره پیشین با تسهیلگری میزبان عمانی و با حضور روسای هیات‌های نمایندگی ایران و آمریکا در سالن‌های مجزا در حال انجام است.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در ادامه با اشاره به ورود طرفین به مباحث کارشناسی و فنی در دور سوم مذاکرات گفت: «هیات فنی- کارشناسی ایران به ریاست آقایان مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی، معاونان سیاسی و حقوقی- بین‌المللی وزارت خارجه نیز با ترکیب کارشناسان مجرب حوزه تحریم، ازجمله متخصصان اقتصادی-بانکی و کارشناسان مرتبط با حوزه هسته‌ای و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در محل مذاکرات حضور داشته و به وظایف خود مشغول هستند.» سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران در مواضع اصولی خود راجع به ضرورت خاتمه تحریم‌های ظالمانه و آمادگی برای اعتمادسازی در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران ثابت‌قدم است.» بقائی تصریح کرد: «به تجربه ثابت شده نیل به تفاهم مستلزم احترام به حقوق مشروع ایران وفق معاهده منع اشاعه و اطمینان‌بخشی درمورد خاتمه موثر تحریم‌هاست.»
پیگیری دور سوم مذاکرات در سومین ساعت از گفت‌وگوها
در ادامه روز گذشته در حالی که بیش از دو ساعت از انتشار نخستین اخبار درخصوص آغاز به کار رسمی مذاکرات می‌گذشت، ایلنا در گزارشی اختصاصی از محل برگزاری این گفت‌وگو در مسقط اعلام کرد که «تاکنون بیش از دو ساعت از آغاز مذاکرات گذشته و از ساعاتی پیش، هیات‌های کارشناسی ایران و آمریکا با حضور روسای دو هیات همچنان در حال بررسی‌های فنی هستند.» این خبرگزاری همچنین با استناد به اظهارات رسمی دیپلمات‌های ارشد ایرانی حاضر در این مذاکرات نوشت: «مطالبه اصلی ایران در این دور از مذاکرات رفع موثر تحریم‌هاست به‌گونه‌ای که بتوان راستی‌آزمایی کرد که اراده رفع تحریم‌ها ازسوی طرف آمریکایی وجود دارد. بر همین اساس از ایران کارشناسان رفع تحریم‌ها به مسقط آمده‌اند و از وزارت خزانه‌داری آمریکا هم افرادی در این دور از مذاکرات حاضر هستند.» ایلنا با تاکید بر اینکه «رفع‌تحریم‌ها موضوع اصلی روی میز مذاکره در دور سوم است»، خاطرنشان کرد که این «اراده» است که «نتیجه را تعیین می‌کند.» این خبرگزاری در عین حال «فضای گفت‌وگوها» را «سیال» توصیف و تاکید کرد که بر این اساس، «نه می‌توان آن را کاملا مثبت ارزیابی کرد و نه کاملا منفی.» ایلنا در عین حال با استناد به آنچه از سوی «مقام‌های وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام شده»، نوشت: «در حال حاضر نمی‌توان درباره زمان پایان این گفت‌وگوها پیش‌بینی داشت چراکه الان ایران نه عجله‌ای برای پایان دادن به مذاکرت دارد و نه عجله‌ای برای ادامه آن. درواقع آنچه روی میز قرار دارد، تعیین می‌کند که مذاکرات چقدر ادامه پیدا کند.»
منطق برجام؛ مبنای ورود ایران به مذاکرات
ایسنا نیز در گزارشی که دقایقی پیش از انتشار خبر اتمام دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا روی خروجی خود فرستاد، با اشاره به برخی نکات مهمی که در گزارش ایلنا مورد تاکید قرار گرفته، از «هدف مشخص ایران از مذاکرات با آمریکا» خبر داد. این خبرگزاری دولتی در این رابطه نوشت: «ایران بارها اعلام کرده اهداف مشخص و معینی از مذاکرات با آمریکا دارد و درباره آن جدی است. ایران می‌گوید مبنای ورود به روند مذاکرات همان منطق برجام است یعنی اعتمادسازی در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود در قبال رفع تحریم‌های ظالمانه.» نکته‌ای که ازقضا اسماعیل بقائی در قامت سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز بر آن انگشت تاکید گذاشت و اعلام کرد که «تهران مصمم به صیانت از حقوق قانونی و مشروع ملت ایران برای استفاده از انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح‌آمیز و درعین‌حال آماده برداشتن گام‌های معقول جهت اطمینان‌بخشی نسبت‌به ماهیت کاملا صلح‌آمیز برنامه‌ هسته‌ای خود است.» او در توئیتی که پیش از برگزاری دور سوم گفت‌وگوها منتشر کرد، نوشته بود: «خاتمه دادن به تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی علیه مردم ایران، به‌صورت عینی و سریع، برای ما یک اولویت است. نکته مهم در این گفت‌وگوها، جدی‌بودن طرف ایرانی است و اینکه می‌گوید هدف آن نیز کاملا مشخص است.»
تاکید تهران بر «جدیت» دور سوم مذاکرات
همزمان با انتشار این گزارش ایلنا، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در توئیتی که از طریق حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) همرسان کرد، به تشریح حال و هوای حاکم بر این دور از مذاکرات پرداخت و نوشت: «مذاکرات غیرمستقیم ایران- آمریکا در فضایی جدی ادامه دارد و طرفین مواضع و دیدگاه‌های خود را راجع به هر دو حوزه خاتمه مؤثر تحریم‌ها و اعتمادسازی راجع به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران / صیانت از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، از طریق طرف عمانی تبادل می‌کنند.»
و سرانجام پایان دور سوم مذاکرات
سرانجام در حالی که ساعت 17عصر به وقت تهران و در شرایطی که چند ساعتی از آغاز این مذاکرات در مسقط می‌گذشت، منابع خبری از پایان سومین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا خبر دادند. مذاکراتی که به‌نحوی «نخستین دور از گفت‌وگوهای کارشناسی ایران و آمریکا» بود و بنابر آنچه خبرنگاران حاضر در محل مذاکرات از حال و هوای این دور از گفت‌وگو در مسقط مخابره کردند، «دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا» که در واقع «آغاز گفت‌وگوهای جدی و فنی طرفین نیز بود» و «بیش از 4 ساعت نیز به طول انجامید»، به مذاکراتی تبدیل شد که «بنابر ماهیت پیچیده و دشوار آن، نیاز به بررسی‌های دقیق کارشناسی و فنی دارد.» این درحالی بود که ایسنا در گزارشی با تاکید بر اینکه ورود طرفین به بحث‌های فنی و «آغاز مذاکرات مذاکرات کارشناسی، پیچیدگی‌های خود را بیش از پیش نمایان کرد»، عامل تعیین‌کننده در دستیابی طرفین به توافق را «اراده» و «جدیت» آنان عنوان کرد. اراده‌ای که به تعبیر این خبرگزاری دولتی، «طرفین برای گذشتن از دشواری‌ها و پیچیدگی‌ها و رسیدن به یک توافقی که منافع هر دو کشور را تامین کند، باید از خود نشان دهند.» ایسنا همچنین نوشت: «به نظر می‌رسد درصورتی‌که طرف مقابل، ورودی سازنده به مذاکرات داشته باشد، می‌توان انتظار داشت که به تدریج چارچوب‌های یک توافق حاصل شود.»