نبرد برق و گاز

اگربخت با کشورمان یار باشد و زمستان ملایمی در پیش داشته باشیم، در خوش‌بینانه‌ترین حالت برق قطع نمی‌شود. اما این احتمال هم زیاد است که سرمای سنگینی در کمین باشد، مصرف گاز بالا برود و در پس این اتفاق فشار به نیروگاه‌های برق که گاز مصرف می‌کنند، دو چندان شود. نتیجه چه خواهد شد؟ قطع برق.
این خلاصه پیش‌بینی پنج ماه پیش‌رو است. پیامد تولید نکردن به موقع گاز در کشوری که بر بستر دومین منابع گازی دنیا نشسته است، حالا خود را نمایان کرده است. این روزها محورخبرهای دنیا کمبود انرژی است. اروپا و چین با کمبود گاز دست‌وپنجه نرم می‌کنند و آمریکا از افزایش قیمت نفت در هراس است.
انگار یک قرارداد نانوشته وجود دارد که در بزنگاهی که می‌شود برای کشور درآمد مطمئنی ایجاد کرد، امکانش فراهم نیست. بدترین حالت ممکن هم می‌شود شرایطی که حالا روبه‌رو داریم؛ کمبود برق و گاز باهم!
آن‌طور که محسن طرزطلب مدیرعامل شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی ایران چند وقت پیش گفت: «تامین نشدن گاز و سوخت مایع کافی برای نیروگاه‌ها در زمستان و مصرف مازوت و آلایندگی‌های مرتبط با آن، بخش تولید برق را با نگرانی‌های شدیدی روبه‌رو کرده است. نگرانی جدی ما برای تامین سوخت زمستانه نیروگاه‌های حرارتی کشور است؛ مشکلی که به طور محسوس در سال گذشته به دلیل تامین نشدن گاز و سوخت مایع مورد نیاز نیروگاه‌ها با آن مواجه بوده‌ایم و این نگرانی وجود دارد که در زمستان امسال هم نتوانیم برق کشور را به صورت کامل تامین کنیم. در تابستان امسال به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده ناچار به قطع برق صنایع و مشترکان خانگی و تجاری شده‌ایم که اگر این امر در زمستان امسال هم بخواهد ادامه داشته باشد به شدت برای صنعت برق دلهره‌آور خواهد بود؛ بدین منظور در تلاشیم با مدیریت مساله تامین سوخت نیروگاه‌ها بتوانیم از این مشکل عبور کنیم.»
عباس علی‌آبادی مدیر عامل گروه مپنا نیز هشدار داده بود که قطع برق در پاییز و زمستان امسال، قطعی است اگر صرفه‌جویی نکنیم.
مصطفی رجبی‌مشهدی سخنگوی سابق صنعت برق هم خاموشی‌های زمستان را محتمل دانست: «بر اساس برآوردهای ما در فصل زمستان حدود ۲۳۰ میلیون مترمکعب سوخت معادل به منظور تولید برق نیاز داریم اما چیزی که در فصل زمستان تحویل می‌گیریم، کمتر از ۱۰۰ میلیون مترمکعب است، بنابراین پدیده قطعی برق فصل زمستان ناشی از کمبود سوخت بحث بسیار جدی است. بیشتر از ۸۰ درصد ظرفیت نیروگاهی کشور به گاز طبیعی متکی شده باشد، طبیعی است کاهش گاز طبیعی تحویلی به نیروگاه می‌تواند صنعت برق کشور را با چالش اساسی مواجه کند. بر این اساس در شرایطی که وابستگی صنعت برق کشور به گاز طبیعی از طریق تولید برق از سایر منابع نظیر انرژی اتمی و سوخت‌های تجدید‌پذیر کاهش یابد، بنابراین دست صنعت برق به منظور مدیریت مساله کمبود گاز بازتر خواهد شد.»
مازوت و دیگر هیچ
تصویر یاد شده از وضعیت تولید و مصرف برق کشور را مدیران دولتی ارائه کردند. هرچند مقامات دولت جدید به دنبال راهکار هستند، اما خبرهای بعدی نشان می‌دهد که بین مازوت و گاز باید تصمیم بگیرند.
زمستان که از راه می‌رسد، موضوع وارونگی هوا، شهرهای بزرگ را تهدید می‌کند. ناصر اسکندری معاون راهبری تولید شرکت مادر تخصصی برق حرارتی در این رابطه می‌گوید: «در دو ماه گذشته دو سوخت جایگزین برای عبور از پیک زمستانه پیگیری شد. یک سوخت گازوییل است که تاکنون ۶۷ درصد مخازن تکمیل شده و همچنان روند سوخت‌رسانی ادامه دارد و دیگری سوخت مازت است. در حال حاضر تنها ۱۶ نیروگاه ما در کشور امکان استفاده از سوخت مازوت را دارند. از این تعداد چهار نیروگاه به دلایل گزارشات زیست‌محیطی پلمب شده است و حتی در ایامی که مشکل وارونگی و آلودگی هوا هم وجود ندارد، نمی‌توانیم آنها را در مدار قرار دهیم.»
در همین رابطه مجتبی توانگر رییس کمیته اقتصاد انرژی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای با هشدار به وزیر نیرو نسبت به کمبود برق تولیدی در کشور نوشت: «طبق صدر اصل (۴۴) قانون اساسی مسوولیت نهایی تامین نیروی برق کشور به عهده وزارت نیرو واگذار شده است. متاسفانه، به نظر می‌رسد وزارت نیرو بنا به دلایلی اعم از عدم کفایت سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه‌های جدید، تاخیر در اجرای برنامه‌های تعمیرات نیروگاه‌های حرارتی، افت قابل ملاحظه نزولات جوی در سال آبی گذشته و…، موفق به تامین انرژی برق مورد نیاز کشور نشد. در نتیجه این وضعیت، کشور با افت درآمد ملی، کاهش رفاه عمومی و خسارت به بنگاه‌های تولیدی مواجه شذ.
بدیهی است، تداوم این شرایط در سال آینده آثار و تبعات به مراتب زیان‌بارتری به وجود خواهد آورد، زیرا در سال جاری، حداکثر نیاز مصرف اصلاح‌شده در پیک روز، به بیش از ۶۷ هزار مگاوات بالغ شد. این در حالی است که حداکثر قدرت تامین شده در لحظه پیک سال ۱۴۰۰، با ریسک بالا به حدود ۱/۵۵ هزار مگاوات رسید. بنابراین کشور در لحظه پیک امسال با کمبود بی‌سابقه ۹/۱۱ هزارمگاوات مواجه شد. همچنین مشاهده می‌شود که حدود ۷/۱۷ درصد از مصرف مشترکین تامین نشده است.
در صورتی که روند رشد اوج بار مصرفی همچون سال‌های اخیر تقریبا پنج درصد در نظر گرفته شود، پیک مصرف سال ۱۴۰۱ به رقم ۳/۷۰ هزارمگاوات بالغ خواهد شد. بنابراین در صورت تداوم وضع موجود در تامین حداکثر توان، کمبود برق در زمان اوج مصرف سال ۱۴۰۱ به رقم ۲/۱۵ هزارمگاوات معادل ۶/۲۱ درصد از مصرف مشترکین در زمان پیک خواهد شد. بی‌شک برای جبران این میزان کمبود برق در کشور، احتیاج به برنامه‌ریزی دقیق و قابل اجرا با پیگیری مستمر در بازه زمانی موجود تا خردادماه سال ۱۴۰۱ احساس می‌شود.»
وزارتخانه بدهکار
حسین حسین‌زاده عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره احتمال بروز خاموشی‌های آتی به ایلنا گفته است: «علت اصلی خاموشی‌ها در چهار دهه گذشته عدم توازن در اقتصاد برق بوده که منجر به مشکلات در حوزه تامین برق شده است.
وزارت نیرو بدهی بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومانی به پیمانکاران دارد که ساخت نیروگاه و اقتصاد برق را با چالش مواجه کرده است. در حال حاضر مجلس برای رفع مشکل در حال تدوین طرحی به نام مانع‌زدایی برق است که تمامی جوانب را دربر می‌گیرد، اکنون یک کیلووات ساعت برق ۳۰۰ تومان هزینه دارد که روی قبوض مشترکین ۱۰۰ تومان درج می‌شود و ۲۰۰ تومان باقیمانده باید از محل هدفمندی داده شود که این موضوع منجر به بدهی انباشته وزارت نیرو شده است.»
حسین‌زاده معتقد است که چون ۳۸ درصد از برق تولیدی توسط صنایع به مصرف می‌رسد، بنابراین باید به طور گسترده در این حوزه ورود کنیم. قراردادهایی نیز با صنایع برای احداث نیروگاه منعقد شده تا زمان اوج بار و پیک مصرف ضمن تامین برق مورد نیاز خود مازاد را نیز به شبکه تحویل دهند.وی با اشاره به برنامه‌های در دستور کار برای حل بحران برق و همچنین تسهیل در امر ساخت نیروگاه یادآور شد: مجلس هم تا دو ماه آینده طرح مانع‌زدایی برق را در نظر دارد، تمامی موارد دیده شده از جمله واردات قطعات نیروگاه‌ها که گمرک را موظف کرده تسهیل‌گری کند، همچنین اعطای تسهیلات مدنظر قرار گرفته و به این ترتیب با کمک مجلس و دولت در سال‌های آینده آسیب کمتری از قطعی برق خواهیم داشت.وی با بیان اینکه طبق تعهد و قرارداد صنایع ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه احداث خواهند کرد و بخشی از مشکلات کسری برطرف خواهد شد، گفت: نکته بعدی جهت عبور از کمبود برق توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر است، همچنان که امروز دنیا در حال حذف سوخت‌های فسیلی است، به طوری که تا ۲۰۴۰ کل اروپا و آمریکا یک قطره بنزین مصرف نمی‌کنند، بر همین اساس شرکت تسلا به سرعت در حال پیشرفت است، ما نیز علاوه بر الزام به استفاده از گاز به عنوان سوخت در نیروگاه‌ها، هم به لحاظ تامین بیشتر برق و هم به لحاظ کاهش آلایندگی باید استفاده از انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار قرار دهیم.