نجات صنعت نفت در تعامل با دنیا

هستی عبادی- سده1400 برای ایران با بحران انرژی آغاز شده است؛ هرچند پیش از شروع این سده پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد که هر سال که بگذرد به‌دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و پیرشدن نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و حتی خطوط انتقال تقاضا از مصرف پیشی می‌گیرد اما دولت‌ها آنقدر گرفتار روزمرّگی‌ها شدند که نه‌تنها برای سرمایه‌گذاری اقدام جدی نکردند، بلکه موانع هم برای آنکه بخش خصوصی بخواهد بخشی از این بار را بر دوش بکشد از سر راه برنداشتند.
این روزها شرایط ناترازی انرژی روزبه‌روز بدتر می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که حضور بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری منتفی است زیرا موانع و چالش‌های این مسیر به قدری زیاد شده که دیگر کمتر کسی حاضر است پولی را در این بخش از صنعت کشور سرمایه‌گذاری کند. هرچند اکثر چالش‌ها و مشکلات فعلی صنعت نفت و گاز با سرمایه‌گذاری حل می‌شود ولی خود مساله سرمایه‌گذاری نیاز به فکر اساسی و راهکار جدی دارد که دولت باید هرچه سریع‌تر در این مسیر قدم بردارد.
کارشناسان توصیه می‌کنند که برای عبور از این دوره بحرانی لازم است هم سرعت حرکت تندتر شود و هم اگر موانع قانونی وجود دارد، به سرعت برداشته شود. مهم‌تر آنکه در مسیر توزیع انرژی، صدها‌ مترمکعب گاز و شاید میلیون‌ها لیتر بنزین با روش‌های غیربهینه هدر می‌رود که فقط شعارهای قشنگی برای جلوگیری از این اتلاف منابع است و در عمل هیچ!
از کشورهای موفق الگوبرداری کنید
حسن مرادی، کارشناس انرژی درباره مشکلاتی که صنعت نفت و گاز با آن مواجه است به «جهان‌صنعت» گفت: صنعت نفت موتور توسعه است؛ کشورهایی مثل ایران که از دیرباز در این صنعت گام برداشته‌اند و غالب درآمدشان از نفت است، بخشی از این درآمد را صرف توسعه بخش‌های دیگر کرده و در واقع سایر بخش‌ها را با خود توسعه داده‌اند. حتی امروز که کشورها به سمت انرژی‌های نو و سایر درآمدها مثل توریسم، خدمات و فنآوری می‌روند، همچنان صنعت نفت و گاز جایگاه ویژه خود را در اقتصاد جهانی دارد. دولت برای اینکه کمتر بار شماتت جامعه را به دوش بکشد باید دست به کار شود و با تدابیر ویژه‌ای به جذب سرمایه‌گذاری خارجی بپردازد. بالطبع این تنها تصمیم دولت نیست بلکه باید از سوی بخش بالاستی دولت چنین تصمیمی گرفته شود. امروز کشور نیاز دارد تا با کشورهای دیگر مراوده داشته باشد و تضامین گسترده و قابل عمل و اعتمادی را به کشورها بدهد تا آنها راغب شوند و سرمایه‌گذاری کنند. عده‌ای که در گذشته در برخی دولت‌ها کارنامه خوبی نداشتند و موجب کدورت بین ما و کشورهای دیگر شدند به جد مقصرند؛ مثل همین قرارداد کرسنت که باید اقداماتی صورت می‌گرفت ولی ما از روی کج‌سلیقگی نتوانستیم آن را ساماندهی کنیم و به جایی رسیدیم که مردم بیشتر آسیب می‌بینند. متاسفانه آنها که دستی در آتش دارند به درآمد به نسبت مکفی و مستوفی رسیدند و مردم عادی کوچه و بازار به شدت از وضع اقتصادی موجود آسیب دیده‌اند. مرادی با تاکید براینکه سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز نیاز امروز صنعت نفت ایران است، تصریح کرد: ما در گاز و بخش LPG با مشکل مواجه هستیم که در سال‌های اخیر مورد بی‌توجهی قرار گرفت. امروز پالایشگاه‌ها اقدام به تولید گاز LPG کرده‌اند، به این دلیل که این گاز می‌تواند در کپسول‌های کوچک گنجانده شده، از نظر ترکیبات هم گاز موافق محیط‌زیست است و قابلیت فروش دارد. گاز CNG هم بخش دیگری است که نیاز به سرمایه‌گذاری دارد چراکه بخشی از این گاز سوخت خودروهاست که می‌توانیم استفاده آن را در خودرو‌ها بیشتر کنیم تا از واردات بنزین و پیکی مصرف آن نجات پیدا کنیم.
مرادی با تاکید بر اینکه توسعه صنعت LNG مورد غفلت قرار گرفته، یادآور شد: قرار بود فرانسوی‌ها یک پلن و سیستم قوی تبدیل گاز CNG به گاز LNG را در کشور ایجاد کنند که متاسفانه آنها بعد از برجام دبه کردند و ادامه ندادند. در‌حالی‌که صنعت LNG امروز یک صنعت سودآور در دنیاست. همین همسایه ما قطر از این صنعت سالانه میلیاردها دلار سود می‌برد، درحالی‌که ما نمی‌توانیم گاز را از میدان مشترک‌مان استخراج کنیم و با افت فشار روبه‌رو هستیم.
او با اشاره به لزوم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو مثل انرژی خورشیدی و بادی گفت: کشور ما به لحاظ جغرافیایی پتانسیل بسیار بالایی یعنی برای تولیدانرژی خورشیدی دارد. از سویی بیش از 100‌میلیون دلار سرمایه ایرانیان مقیم خارج را داریم که اگر آنها به ما کمک کنند و فضا و شرایط برای جذب آنها فراهم شود، می‌توانیم با سرمایه‌های ایرانیان مقیم خارج یک بخشی از این کمبود‌ها را پوشش دهیم و سرمایه‌گذاری خوبی در بخش نفت و گاز داشته باشیم.
این کارشناس انرژی با اشاره به مساله سوآپ تاکید کرد: سوآپ هم می‌تواند قابلیت سرمایه‌گذاری داشته باشد، ما با دریافت یک‌درصد بالایی گاز از کشور روسیه می‌توانیم این گاز را یا فراوری کرده یا در اختیار کشورهای دیگر قرار دهیم و سود نسبی از این راه به دست آوریم. دولت هم باید از اندیشمندان و صاحبان فکر بخواهد برای متحول کردن بخش نفت و گاز راه‌های جذب سرمایه را ارائه دهند؛ مثلا باید عوامل و موانعی که پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار دارد بیان شود و دولت یک ستاد قوی رفع این موانع را ایجاد کند. در این ستاد از افراد موجود در وزارتخانه‌ها استفاده شود تا با بررسی ریشه کندی و سستی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای رفع آن قدم‌هایی بردارند. تا ما بتوانیم از رقبای خود عقب نیفتیم. بالاخره رسیدن به موضع و جایگاه آنها دارای اهمیت است. ما با الگو گرفتن از کشورهایی مثل مالزی، اندونزی، سنگاپور و… که الان به کشورهای سرمایه‌گذار تبدیل شدند می‌توانیم بفهمیم که آنها در زمانی که پذیرش سرمایه داشتند چه بستری را برای جذب سرمایه خارجی فراهم کردند که امروز به این جایگاه رسیدند.
تفکر درآمدی برد- برد
هدایت‌الله خادمی، رییس انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران و نماینده سابق مجلس نیز در همین باره به «جهان‌صنعت» گفت: با وجود اینکه میادین بسیاری از جمله میادین مشترک، نفتی، گازی در کشور داریم ولی کشوری که می‌خواهد توسعه پیدا کند باید به موضوع افزایش مصرف انرژی و تولید آن دقت داشته باشد. توجه به این مساله هم با سرمایه‌گذاری امکان‌پذیر است. تا سال 1389 و 1390 سالانه حدود 20‌میلیارد برای توسعه میادین نفتی سرمایه‌گذاری می‌شد گرچه بعدا روند کاهشی را پیش گرفت و به سالی 6‌میلیارد هم رسید اما امروز تقریبا به حدود 6-5 سالی رسیده است که رقم‌های بسیار پایینی است. وی افزود: به‌دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، میادین مشترک‌مان با کشورهای همسایه رها شده‌اند و همسایه‌ها هم از این فرصت استفاده کرده و منابع ما را می‌برند. از آن طرف وقتی سرمایه‌گذاری انجام نشود کار و فعالیت هم انجام نمی‌شود، توسعه صورت نمی‌گیرد و شرکت‌های بالادستی مثل شرکت‌های حفاری و خدمات فنی در یک بلاتکلیفی قرار می‌گیرند؛ ضمن اینکه نگهداری خود این شرکت‌ها هزینه‌بر است، چون پروژه‌های توسعه‌ای وجود ندارند، بازار کار کم شده و ضررده می‌شوند و نمی‌توانند درآمد لازم برای بازسازی و به‌روزرسانی تجهیزاتشان را به دست بیاورند. وی ادامه داد: نتیجه چنین وضعیتی، فرسوده شدن دستگاه‌ها و تجهیزات و سکوهای نفتی است که آسیب‌های اساسی خواهند دید. در واقع عدم سرمایه‌گذاری فقط به بخش توسعه‌ای ضرر نمی‌زند بلکه به چیزهایی که قبلا هم وجود داشته آسیب می‌رساند و مستهلک می‌شوند و در نهایت همین ظرفیت‌های قبلی را هم از دست می‌دهند.
خادمی با بیان اینکه برای عبور از شرایط امروز صنعت نفت نیاز به استفاده از افراد قوی و متخصص است، گفت: وقتی تیم متخصص باشد، انگیزه لازم برای توسعه هم ایجاد می‌شود. اگر دولت واقعا بخواهد که ناترازی‌هایی مثل بخش برق، گاز و سایر بخش‌های انرژی را حل کند، باید یک هماهنگی بین وزارتخانه‌ها ایجاد شود. دولت ابتدا باید اقدامات توسعه‌ای را شروع کرده و در مقابل هم به تامین منابع مالی آنها بپردازد اما از آنجایی که فعلا امکان تامین مالی توسط شرکت‌های خارجی وجود ندارد که امیدواریم شرایط تغییر کند، می‌تواند از شرکت‌های داخلی که منابع مالی زیادی دارند مثل ستاد اجرایی و بنیاد مستضعفان و… استفاده کند. این شرکت‌ها می‌توانند کنسرسیوم تشکیل دهند. قبلا هم این شرکت‌ها ورود کردند مثل فاز 14 پارس جنوبی. الان هم می‌توان چنین مسیر درآمدی برای ایجاد تامین مالی پروژه‌های نفتی ایجاد کرد. این سرمایه‌گذاری برد- برد خواهد بود.