نجات کسب‌وکارها در شرایط بحرانی

در هزاره سوم تغییر و تحول یکی از اصول اساسی در مدیریت سازمان‌ها و کسب‌و‌کارها است. امروزه کسب‌وکارهای جهان با چالش‌هایی به مراتب پیچیده‌تر و متنوع‌تر از گذشته مواجه هستند و اغلب این چالش‌ها نیاز به شیوه‌ای موثرتر برای برخورد دارند که به دقت طراحی شده و مبتنی بر پارادایم‌های معتبر علمی است. در این بین علم مدیریت با درک عمیقی که از سایر علوم دارد می‌تواند مدیران و تصمیم‌گیران را مجهز به ابزارها و دانشی کند که بتوانند ماهیت اصلی مسائل را درک و چالش‌های کسب‌و‌کار خود را برطرف کنند.
ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده فضای کسب‌وکار را برای کارآفرینان و فعالان اقتصادی بهبود بخشد، اما به ‌نظر می‌رسد سرعت اصلاحات اقتصادی و اقدامات اساسی انجام شده، پایین بوده است و کسب‌و‌کارهای بومی کمتر توانسته‌اند خود را با کسب‌و‌کارهای همتراز خود همراه کنند.
لذا کنفرانس ملی الگوهای نوین مدیریت و کسب‌و‌کار با رویکرد حمایت از کارآفرینان ملی به عنوان فرصتی برای محققان و دست‌اندرکاران حوزه سازمانی در تلاش است تا با به‌وجود آوردن بستری برای ارائه یافته‌های علمی و به اشتراک گذاشتن تجربیات گوناگون، زمینه یادگیری متعامل از سایرین را فراهم و فارغ از چارچوب‌های همایش‌های مرسوم راه را برای ارتقای سطح دانش شرکت‌کنندگان هموار کند.
«جهان‌صنعت» همزمان با برگزاری پنجمین کنفرانس ملی و دومین کنفرانس بین‌المللی الگوهای نوین مدیریت کسب‌و‌کار در شرایط ناپایدار با دکتر وحید ناصحی‌فر‌ عضو هیات علمی دانشگاه علامه و دبیر علمی کنفرانس و همچنین دکتر مهدی باغبان دبیر اجرایی کنفرانس به گفت‌وگو پرداخته است.
مدیریت بحران در کسب‌و‌کارها
دکتر وحید ناصحی‌فر‌ عضو هیات علمی دانشگاه علامه و دبیر علمی کنفرانس ضمن بیان اینکه برنامه‌ریزی برای برگزاری این کنفرانس از مدت‌ها قبل انجام شده است، بیان کرد: سعی شده سخنران‌ها افرادی باشند که از یکسو در حوزه اجرایی و از سوی دیگر، در حوزه علمی و آکادمیک تخصص و تجربه خوبی داشته باشند.
دبیر علمی کنفرانس هدف از برگزاری این کنفرانس را ارائه دانش نوین به مخاطبان، آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای مختلف برای کسب‌و‌کارها برشمرد و بیان کرد: عمده مطالب ارائه‌شده در سطح استراتژیک و تاکتیکی است. همچنین مخاطبان کنفرانس مدیران عامل، اعضای هیات مدیره، مدیران میانی و عملیاتی هستند که با افزایش دانش، بینش و مهارت‌های آنها، به شناسایی مسائل کسب‌وکار و ارائه راهکارهای کارآمد کمک خواهد کرد.
دکتر ناصحی‌فر که در این کنفرانس ارائه‌ای در خصوص مدیریت بحران خواهد داشت، توضیح مختصری درباره این مفهوم ارائه داد.
دبیر علمی کنفرانس گفت: اگر بخواهیم تعریفی از مدیریت بحران در کسب‌وکارها داشته ‌باشیم، می‌توان اینگونه بیان کرد که هر رویدادی که به بی‌اعتبار شدن کسب‌وکارها منجر شود، بحران تلقی می‌شود. باید توجه داشت که ممکن است بحران در مباحث فنی و صنعتی به معنای اختلال در کار و امور در نظر گرفته شود، اما در اینجا به مفهوم اعتبار کسب‌وکار است.
دکتر ناصحی‌فر ادامه داد: مدیریت بحران در شرایط کنونی اقتصاد ایران را می‌توان این‌گونه در نظر گرفت که چگونه کسب‌وکارها با تصمیمات مدیریتی و بازاریابی می‌توانند معضلات و مشکلات خود را پیدا و آنها را مرتفع کنند. بسیاری از راهکارهایی که ارائه می‌شود، بحث مدیریت و پاسخگویی به رسانه، مهندسی افکار عمومی و تاثیرگذاری روی مخاطبان هدف برای حفظ اعتبار و برندینگ کسب‌و‌کار است. راهکارهای فردی و تاب‌آوری مدیران و به دنبال آن تاب‌آوری سازمانی در حل مسائل و ادامه مسیر، راهکارهایی است که در مدیریت بحران مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: مباحث دیگری که در مدیریت بحران مطرح می‌شود، استراتژی بازاریابی در شرایط بحرانی است. در حقیقت با توجه به نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی هر کسب‌وکار استراتژی‌های مختلف بازاریابی برای پیشگیری، مداخله و سالم‌سازی پس از وقوع بحران مطرح می‌شود.
چالش‌های کسب‌وکارها از زبان کارآفرینان
دکتر مهدی باغبان‌ دبیر اجرایی ۵ دوره کنفرانس ملی الگوهای نوین مدیریت کسب‌وکار نیز در ابتدا با بیان اینکه این کنفرانس در دوره‌های قبلی در مراکز مختلفی همچون دانشگاه تهران و اتاق بازرگانی ایران برگزار شده است، هدف اصلی برگزاری آن را با توجه به شرایط کنونی اقتصاد ایران و فرمایشات مقام معظم رهبری، بیان چالش‌های تولید و کسب‌و‌کارها از زبان کارآفرینان و مسوولان مرتبط و ارائه الگوهای نوین مدیریت کسب‌و‌کار در دنیا عنوان کرد.
دبیر اجرایی کنفرانس مدیریت کسب‌و‌کار در ادامه افزود: بخشی از چالش‌های مهم کسب‌و‌کار همانند تصمیمات دولت و تحولات جهانی از محیط بیرون تحمیل می‌شود و برخی دیگر از فضای درون کسب‌وکارها مانند تغییر نسل شکل می‌‌گیرد.
قوی سیاه کسب‌و‌کارها
دکتر باغبان ادامه داد: بسیاری از مواقع اصطلاحا گفته می‌شود که قوی سیاهی وجود دارد و یک اتفاق باعث شکل‌گرفتن اتفاقات دیگر می‌شود؛ به عنوان مثال در جنگ اوکراین، فضا برای کسب‌وکارهای ایرانی در روسیه بسیار باز شد. فارغ از اینکه چقدر از این فرصت استفاده شد، مساله مهم این است که قادر به پیش‌بینی آینده باشیم. کرونا نمونه دیگری از چالش‌های بیرونی است که کسب‌وکارها با آن مواجه شدند.
«باغبان» از تحولات افغانستان به عنوان یکی دیگر از تحولات بیرونی کسب‌وکارها یاد کرد و گفت: با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، بیش از چهار میلیون نفر از این کشور وارد ایران شدند. این در حالی است که تنها ۴۶۳ نفر از کشور افغانستان موفق شدند به انگلستان راه پیدا کنند. فارغ از سایر مسائل تاثیرگذار، موضوع مهم این است که کاملا برای انگلستان مشخص است که چه افراد و نیروهایی با چه پتانسیلی جذب شوند، اما این موضوع برای ایران مشخص نیست. همین موضوع منجر شده که کشور از تحولات و فرصت‌هایی که ایجاد شده استفاده نکند.
فرهنگ سازمانی نسل زِد
«باغبان» بیان کرد: در خصوص چالش‌های درون کسب‌و‌کار همانند ورود نسل زِد به بازار، شرایط برای مدیران و کسب‌وکارها تغییر داده‌ است. نسل زِد، نسلی است که با شبکه‌های اجتماعی رشد کردند. در دنیا از سال ۲۰۰۰ میلادی و در ایران از سال ۱۳۷۶ نسل زِد محسوب می‌شوند که با نسل‌های قبلی تفاوت‌هایی دارند و ارزش‌های آنها با نسل‌های قبلی متفاوت است. به عنوان مثال در نسل‌های قبلی که اطلاعات را از منابعی همچون رادیو، تلویزیون و تا حدودی از اینترنت می‌گرفتند، تعهد به سازمان یک ارزش محسوب می‌شد، اما نسل زِد تمام اطلاعات را از شبکه‌های اجتماعی و از پلتفرم‌ها می‌گیرد و ارزش‌ آنها با نسل‌های قبلی متفاوت است. به عنوان مثال این نسل معتقد است که نباید عمر ماندگاری در یک سازمان داشته باشند. وی افزود: طبق آخرین تحقیقاتی که انجام شده در سازمان‌های جهانی، طول مدت حضور افراد دو سال و هفت ماه است که این رقم در ایران حدود یک سال برآورد می‌شود. بنابراین مواجهه با نسل زِد و فرهنگ سازمانی این گروه با نسل قبلی متفاوت است. شاید اکنون کمتر افرادی هستند که معتقدند باید در یک سازمان استخدام مادام‌العمر شد. این در حالی است که در نسل‌های قبلی این اشتیاق وجود داشت که به طور دائمی در یک سازمان مشغول به کار باشند.
مهارت‌های عجیب مدیریتی
«باغبان» در ادامه با بیان اینکه چالش دیگری پیش روی مدیران و کسب‌و‌کارها، مهارت‌های عجیب مدیریتی است، تاکید کرد: هر مدیر موفقی باید تعادلی را در چهار حوزه زندگی خانوادگی، دوستانه، شخصی و کاری برقرار کند و عدم‌تعادل در هر کدام از این چهار حوزه، منجر به سرایت عدم تعادل به سایر حوزه‌ها می‌شود. باید توجه داشت که تعادل به معنای تخصیص زمان یکسان نیست، بلکه حفظ تعادل در هر کدام است.
وی ادامه داد: برای برقراری این تعادل،‌ مدیران به مهارت‌هایی نیاز دارند. سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۰، ۱۰ مهارتی را ارائه کرد که بعدها به مهارت‌های زندگی معروف شد. نظم، تفکر خلاق، تفکر استراتژیک، برنامه‌ریزی، سازماندهی و‌… از جمله این مهارت‌ها بودند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که با سرعت پیدا کردن پیشرفت جهان و شکل‌گیری اطلاعات، به مهارت‌های دیگری نیز دست پیدا کنیم. در حقیقت اطلاعات زیاد می‌توان منجر به شرایط وخیم‌تری شود و مدیران را دچار روزمرگی کند.
مهارت‌های جدیدی که مدیران نیاز دارند
دکتر باغبان افزود: در این شرایط بمباران اطلاعاتی، مدیران به مهارت‌های جدیدی نیاز دارند که سعی بر این است که در این کنفرانس به مدیران آموزش داده ‌شود.
مهارت سکوت یکی از این مهارت‌هاست؛ سکوت نه به معنای صحبت نکردن بلکه به این مفهوم که اجازه داده نشود موضوعی در دنیای بیرون، تعادل و آرامش را در دنیای درون شخص خراب کند.
سوال پرسیدن مهارت دیگری است که مدیران به آن نیاز دارند. سوال پرسیدن به این معنا که چگونه سوال پرسیده شود، چه سوالاتی پرسیده شود و این سوالات چه کمکی به کسب‌وکار می‌کند.
مهارت دیگر، ملال خودساخته است؛ به این معنا که مدیر بتواند به‌طور خودساخته حوصله خودش را سر ببرد. مهارت تنهایی به معنای اینکه یاد بگیریم تنها باشیم؛ این مهارت به مدیران قدرت می‌دهد و توقع از سایر افراد را کمتر و منطقی‌تر می‌کند.
خواب سالم، مهارت مهم دیگری است که باید مدیران کسب کنند. در حقیقت یک مدیر چگونه باید خواب خود را مدیریت کند به‌گونه‌ای که جسم، ذهن و زمان خود را مدیریت کند.
توانایی مواجهه با شکست یکی از مهارت‌های دیگر مدیران موفق است. اولا باید گفته شود که نباید از شکست فرار کرد، بلکه باید از آن یاد گرفت. بهترین مواجهه با شکست، رویارویی با آن است که بتوانیم رنج‌ها را در آغوش بگیریم. واقعیت این است که زندگی واقعی همراه با درد و رنج است و باید این درد و رنج را تجربه کرد و از آنها آموزش دید.
تلاش برای پیدا کردن معنای زندگی برای خود و کارمندان، در یک دنیای شلوغ و تکرارشونده، مهارت مهم دیگر مدیران موفق است.
در پایان گفتنی است پنجمین کنفرانس ملی و دومین کنفرانس بین‌المللی الگوهای نوین مدیریت کسب‌و‌کار در شرایط ناپایدار امروز چهارشنبه ۸ شهریور ۱۴۰۲ در دانشگاه تربیت مدرس برگزار می‌شود.