نحوه نفوذ چین در رسانه‌های روسیه

«جهان‌صنعت»- گروه بین‌الملل- نمایش جملات و تکه‌کلام‌های مورد علاقه شی جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین در کانال تلویزیونی روسیه ۲۴، تنها یک نمونه تولید محتواهای چینی است که در رسانه‌های روسیه پخش می‌شود.
سفر رسمی شی جین‌پینگ به روسیه در ماه مارس به دلیل جنگ روسیه با اوکراین، انزوای بین‌المللی این کشور و اهمیت روزافزون چین در امور بین‌المللی توجه بسیاری را به خود جلب کرد. در کانال روسیه ۲۴ که یک کانال خبری دولتی روسی است، بازدید شی از مسکو همزمان شد با شروع فصل دوم برنامه تلویزیونی «‌جملات کلاسیک مورد علاقه شی جین‌پینگ». این برنامه که مشترکا توسط گروه رسانه‌ای چینی CMG و دپارتمان تبلیغات حزب کمونیست چین تهیه شده، هر چند در ظاهر ماجرا نمونه‌ای از تبلیغات سنتی و نسبتا کسل‌کننده چینی است که به نظر می‌رسد تاثیر اجتماعی محدودی داشته باشد، اما وقتی از منظر کلان‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرد، می‌تواند نمونه‌ای از حضور روز‌افزون رسانه‌های چینی در سطح جهانی و تلاش این کشور برای تغییر گفتمان بین‌المللی خود باشد.
در همین رابطه سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که چینی‌ها چگونه به عرصه رسانه‌ای روسیه نفوذ کرده‌اند و تعامل روس‌ها با رسانه‌های چینی از منظر آنها با چه توجیهی انجام می‌شود؟
لازم به ذکر است، دقیقا مانند بسیاری از کشورهای دیگر، رسانه‌های بزرگ چین مانند شینهوا، پیپلز دیلی و CGTN (بخش برون‌مرزی)، وب‌سایت‌ها و حساب‌های روس‌زبان در پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی بین‌المللی و روسی دارند. از ماه گذشته، حساب شینهوا در VK که یک سرویس شبکه اجتماعی مستقر در سن‌پترزبورگ است، ۱/۱ میلیون بازدید‌کننده داشته که این موضوع در مقایسه با تاس به عنوان آژانس خبری مشهور روسیه که کمتر از ۱ میلیون بازدید‌کننده داشته، بسیار قابل توجه است. شینهوا مرتبا اخبار مربوط به فرهنگ چین، روابط خارجی و دستاوردهای داخلی این کشور را منتشر می‌کند. با این حال به گفته برخی از ناظران، رسانه‌های برون‌مرزی چین نسبت به همتایان داخلی خود از خلاقیت و کیفیت کمتری برخوردارند.
محتوای چینی در رسانه‌های روسی
طبق گزارشی که اخیرا نشریه دیپلمات در این خصوص منتشر کرده است، شرکت‌های رسانه‌ای حزبی و دولتی چینی با همتایان روسی خود از دیرباز همکاری و تبادل محتوای رسانه‌ای داشته‌اند. به عنوان مثال همکاری رسانه‌ای دوجانبه به دوران اتحاد چین و شوروی بازمی‌گردد، زمانی که در سال ۱۹۵۶ خبرگزاری‌های شینهوا و تاس اولین قرارداد خود را امضا کردند. با این حال نهادینه‌سازی مشارکت رسانه‌ای میان دو کشور از اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی آغاز شد؛ جایی که رادیو بین‌المللی چین در سال ۲۰۱۲ یک ماهنامه به نام نفس چین را در همکاری با Rossiskaya Gazeta به عنوان روزنامه رسمی دولت آغاز کرد. این رادیو همچنین دو سال بعد نیز یک قرارداد همکاری با شبکه خبری بین‌المللی دولتی روسیه به امضا رساند.
در این راستا وقتی در سال ۲۰۱۸ و با ادغام چند شبکه و رسانه دولتی چین، شرکت رسانه‌ای دولتی CMG راه‌اندازی شد، این شرکت در یکی از اقدامات اصلی خود با شبکه‌های دولتی روسیه برای تبادل و پخش برنامه‌ها به توافق رسید. در واقع توسعه ارتباطات رسانه‌ای میان چین و روسیه مورد حمایت رهبران ارشد دو کشور قرار داشت و چند سال قبل بود که با موافقت شی و پوتین مجمع رسانه‌ای چین و روسیه راه‌اندازی شد.
به همین دلیل است که اکنون شاهد هستیم Rossiskaya Gazeta به یکی از رسانه‌های اصلی تبلیغات چین در روسیه تبدیل شده است. در واقع تشخیص تولید محتوای چینی در این رسانه کاملا مشهود است؛ چرا که اولا برچسب مخصوص به خود را دارند و ثانیا در موضوعاتی مانند انتقاد از ایالات‌متحده آمریکا به دلیل استانداردهای دوگانه حقوق بشری و مسائل سیاسی و اقتصادی چین مانور می‌دهد. همچنین لازم به ذکر است که دو کشور در زمینه رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی نیز همکاری دارند که مطالب چینی اغلب در سایت‌های Rossiskaya Gazeta و خبرگزاری دولتی ریانووستی بازنشر می‌شوند.
در مورد برنامه‌های تلویزیونی نیز به غیر برنامه گفته‌های کلاسیک مورد علاقه شی جین‌پینگ، دو مستند از شبکه‌های اصلی روسیه پخش می‌شوند که هر دو پروژه توسط شرکت رسانه‌ای دولتی CMG چین تهیه شده است.
نخستین مستند برنامه روسیه و چین؛ قلب اوراسیا است و برنامه بعدی نیز در خصوص مبارزه مشترک چین و شوروی با آلمان نازی و ژاپن به همراه گفته‌هایی از شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین پخش می‌شود.
البته در این میان برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به رتبه‌بندی این برنامه‌ها از سوی شرکت‌های رسانه‌ای روسی، به نظر می‌رسد که تاثیر اجتماعی آنها حداقلی بوده است.
آیا روس‌ها نگران هستند؟
با این حال رسانه‌های دولتی روسیه مشارکت فعال با چینی‌ها را مثبت ارزیابی می‌کنند، اما برخی از کارشناسان و رسانه‌های تقریبا مستقل روسی چنین شرایطی را تهدید‌آمیز تلقی می‌کنند. به عنوان مثال وب‌سایت مدوزا که از منتقدان دولت روسیه است، نحوه حضور رسانه‌های چینی را تهاجمی توصیف کرده و می‌گوید: سوال اصلی این است که تبادل اطلاعات میان دو کشور تا چه میزان برابر است؟
علاوه بر این شواهد نشان می‌دهد که برنامه‌ها و پست‌های اینترنتی چینی‌ها در روسیه به واسطه رویکرد حمایتی آشکار از حزب کمونیست چین و دانش ضعیفی که از فضای روسیه دارند، از سوی مخاطبان روسی در شبکه‌های اجتماعی مورد تمسخر قرار می‌گیرد.
اما در این میان دو مساله مهم در خصوص همکاری‌های رسانه‌ای میان چین و روسیه است که به گفته کارشناسان از اهمیت زیادی برخوردار است. نخست اینکه روابط نزدیک سیاسی و شباهت‌هایی که میان سیستم‌های رسانه‌ای دو کشور وجود دارد، به چینی‌ها این امکان را داده که پیام و محتوای دلخواه خود را نه از طریق مذاکره، اعطای امتیازات و مشوق‌های مالی، بلکه به راحتی منتقل کنند.
از سوی دیگر در شرایط کنونی به خاطر وضعیت ژئوپلیتیکی جنگ و انزوای جهانی روسیه، سیاست‌های رسانه‌ای بسیار محدود‌کننده‌ای در این کشور وجود دارد که به چینی‌ها اجازه می‌دهد بازنمای مثبت از خود را در رسانه‌های روسی تسهیل کنند.
زیرا امروز به نفع روسیه است که از انتقاد و مسائل حساسیت‌برانگیز خودداری کرده و چین را به عنوان کشوری باثبات، بی‌عیب و نقص و شریکی وفادار به مسکو در رسانه‌های خود بازنمایی کند.