نرخ جرایم رانندگی بازدارنده نیست!

بالاخره بعد از کش‌وقوس‌های فراوان، نرخ جرایم رانندگی سال 1403 بر اساس مصوبه جدید هیات دولت اعلام شد و قرار است از ابتدای تیرماه سال‌جاری در دستور کار قرار گیرد. اما چند نکته مهم دراین‌باره وجود دارد؛ اول اینکه بر اساس ماده 28 رسیدگی به تخلفات، پلیس باید هرساله اقدام به افزایش مبلغ جرایم کند که البته بنا بر گفته رییس پلیس راهور فراجا به دلایل مختلف در شش سال گذشته این اتفاق رخ نداده و به همین خاطر جرایم اثر بازدارندگی خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر با توجه به آمارهای رسمی که از سوی پلیس اعلام می‌شود بیش از 80درصد از تخلفات حادثه‌ساز تصادفاتی هستند که منجر به فوت و جرح می‌شوند و این مساله می‌تواند هزینه‌های جانبی هنگفتی به کشور تحمیل کند. طی ماه‌های گذشته که پلیس به‌طور ضمنی از افزایش جرایم رانندگی خبر داد و بنابر اخبار منتشرشده برخی جرایم تا هفت برابر افزایش پیدا کردند، بسیاری از افراد نرخ اعلام‌شده جرایم را بیش از توان مالی اکثر افراد جامعه برآورد کردند. از سوی دیگر برخی کارشناسان حوزه ترافیک بر این باورند که تنها افزایش نرخ جرایم رانندگی نمی‌تواند عامل بازدارنده باشد چراکه جریمه‌ها باید موعد پرداخت داشته باشند و تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد میزان بازدارندگی آنها افزایش پیدا نخواهد کرد.
خسرو یزدانی کارشناس ترافیک در این‌باره به تجارت‌نیوز گفت: «مساله فقط افزایش نرخ جریمه‌ها نیست. در حال حاضر بسیاری از افراد تا سال‌ها جریمه‌های خود را پرداخت نمی‌کنند. این مساله باعث می‌شود تخلفاتی مانند عبور از چراغ قرمز، تجاوز از سرعت مجاز، سبقت غیرمجاز و… با افزایش نرخ جریمه‌ها هم کاهش چشمگیری پیدا نکند چراکه فرد می‌داند کسی او را برای پرداخت جریمه مجاب نمی‌کند.»
وی افزود: «در واقع افراد در دو صورت مجاب به پرداخت جریمه می‌شوند؛ یا زمانی که اتومبیل‌شان به هر دلیلی توقیف می‌شود یا می‌خواهند خودرو خود را بفروشند. در غیر این دو صورت پرداخت جریمه به صورت روتین انجام نمی‌گیرد.»
یزدانی با اشاره به این مطلب که هر شهر باید از یک نظم ترافیکی تبعیت کند، اظهارکرد: «نباید انتظار داشته باشیم که تنها افزایش نرخ جریمه‌ها ما را به این نظمی که مدنظرمان است برساند. در بسیاری موارد جریمه هم بازدارنده نیست. در واقع باید بیش از هر چیز روی فرهنگ رانندگی در کشورمان کار کنیم.»
این کارشناس ترافیک گفت: «متاسفانه ایران یکی از بی‌قانون‌ترین کشورها در زمینه رانندگی است. این به معنی نبود قانون نیست به معنی بی‌توجهی افراد به قوانین راهنمایی و رانندگی است. شاید افزایش جریمه‌ها تا حدی بتواند مانع از بروز این بی‌قانونی شود اما مسلما کار فرهنگی نیز سهم عمده‌ای در برقراری قانون خواهد داشت.»
بیشترین و کمترین نرخ جریمه‌های 1403
بر اساس جدولی که از سوی هیات دولت ابلاغ شده، بالاترین نرخ جریمه مربوط به افزایش نامتعارف ارتفاع خودروهاست. 18میلیون تومان مبلغ جریمه‌ای است که برای این تخلف در نظر گرفته شده و در حال حاضر جریمه نبستن کمربند به 150هزار تومان رسیده است. بعد از این دو مورد رانندگی در حالت مستی یا استفاده از مواد روانگردان در جایگاه دوم از نظر میزان افزایش نرخ جریمه با مبلغ یک میلیون و 500هزار تومان قرار دارد.
نرخ جریمه‌ها باید با درآمد افراد همخوانی داشته باشد
موضوع دیگری که از نظر کارشناسان حوزه ترافیک باید مدنظر قرار گیرد میزان درآمد افراد برای تعیین نرخ جریمه است. خسرو یزدانی در ادامه گفت: «متاسفانه از آنجا که قدرت پرداخت مردم در تعیین جریمه‌های رانندگی لحاظ نمی‌شود، بیشتر افراد بر این باورند که جریمه‌های رانندگی یکی از راه‌های کسب درآمد برای دولت‌هاست.»
وی افزود: «بارها از مردمی که از سوی پلیس جریمه شده‌اند شنیده‌ایم که خزانه خالی شده و حالا می‌خواهند با پول جریمه آن را پر کنند. به همین دلیل دولت باید در مورد چگونگی هزینه‌کرد این جرایم برای مردم شفاف‌سازی کند. ضمن اینکه باز هم تاکید می‌کنم تنها افزایش نرخ جرایم رانندگی نمی‌تواند عامل مهم بازدارنده در تخلفات رانندگی باشد.»
این کارشناس ترافیک توضیح داد: «در حال حاضر مساله معیشت مردم باید در این مورد هم مدنظر قرار بگیرد. وقتی اکثر افراد جامعه با مشکلات اقتصادی بسیاری مواجهند و از سوی دیگر تورم به‌طور غیرمعمولی در حال افزایش است برای تعیین چنین نرخ‌هایی بی‌توجهی به وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم می‌تواند عاملی برای بی‌اعتنایی به قوانین باشد.»
نرخ جرایم رانندگی در برخی کشورهای همسایه
مهم‌ترین مساله‌ای که در بحث برخورد با متخلفان رانندگی در کشورهای همسایه باید مدنظر قرار گیرد استفاده از مجازات‌های مکمل در کنار جریمه‌های نقدی است. از سوی دیگر جریمه‌هایی که تعیین می‌شود متناسب با کف دریافتی افراد است. در واقع نسبت درآمد و تورم در تعیین نرخ جریمه‌ها تاثیر بسزایی دارد. به همین دلیل است که در کشور ما نمی‌توان مدعی شد نرخ جریمه‌ها نسبت به کشورهای دیگر پایین است و قدرت بازدارندگی ندارد. در واقع این نرخ باید با میزان درآمد افراد کشور سنجیده شود.
امارات متحده عربی
در کشور امارات متحده عربی اگر فردی در حالت مستی رانندگی کند علاوه بر اینکه بین 20 تا 30هزار درهم جریمه می‌شود برای گذراندن سه ماه حبس راهی زندان و خودرو او نیز به مدت 60 روز توقیف می‌شود. وقتی این عوامل در کنار هم قرار بگیرند قطعا تاثیر بازدارندگی بیشتری خواهند داشت. ضمن اینکه رانندگان برای هر تخلفی که مرتکب می‌شوند یک امتیاز سیاه در پرونده‌شان ثبت می‌شود که میزان این امتیاز هم بستگی به نوع تخلف دارد. مثلا تخلف از سرعت مجاز بیش از 60کیلومتر علاوه بر جریمه نقدی و توقیف 30 روزه اتومبیل، 12 امتیاز سیاه هم برای راننده ثبت می‌کند.
ترکیه
در کشور ترکیه جریمه رانندگی در حالت مستی چندین حالت دارد. بابت اولین تخلف ۶۴۴۰ لیره، بابت دومین بار 8هزار و ۷۵ لیره و بابت سومین بار ۱۲هزار و ۹۷۸ لیره جریمه برای فرد در نظر گرفته می‌شود. همچنین تخلف از سرعت مجاز تا ۳۰درصد سرعت مجاز، هزار و ۵۰۷ لیره و تخلف از سرعت مجاز، بیش از ۳۰ تا ۵۰ درصد 3هزار و ۱۳۶ لیره جریمه در پی خواهد داشت. تخلف از سرعت مجاز بیش از ۵۰درصد، فرد خاطی را متوجه جریمه ۶هزار و ۴۴۰ لیره‌ای خواهد کرد. عبور از چراغ قرمز هزار و ۵۰۷ لیره و بی‌توجهی به خط عابر پیاده 3هزار و ۱۳۶ لیره جریمه دارد.
عربستان
این کشور جرایم راهنمایی و رانندگی را به چهار دسته عمده تقسیم کرده است؛ دسته اول جرایمی که از همه سنگین‌تر هستند، بین ۵۰۰ تا ۹۰۰ریال جریمه فرد و حتی توقیف وسیله نقلیه را در پی خواهند داشت. رانندگی در حالت مستی، عبور از چراغ قرمز و تخلف از سرعت مجاز بیش از ۲۵کیلومتر جزو این دسته محسوب می‌شوند. دسته دوم جرایم بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ ریال هستند و مجددا امکان توقیف وسیله نقلیه را دارند. تخلف از سرعت مجاز کمتر از ۲۵کیلومتر جزو این دسته به شمار می‌رود. به این ترتیب دسته‌های سوم و چهارم جرایم کوچک‌تر و مجازات‌های کمتر را پوشش می‌دهند.
عمان
رانندگی در حالت مستی در عمان برای اولین‌بار هزار ریال عمان (۲۶۰۰دلار) و برای دومین بار ۲هزار ریال عمان (۵۲۰۰دلار) جریمه در پی خواهد داشت. مشخص است که این جریمه بسیار سنگین است زیرا در مقایسه با تخلف از سرعت مجاز تا ۲۰کیلومتر که تنها ۱۰ریال عمان جریمه دارد، مبلغ بسیار بیشتری از فرد دریافت می‌شود. تخلف از سرعت مجاز از ۲۱تا ۳۰ کیلومتر در ساعت نیز ۱۵ ریال عمان و ۲ امتیاز منفی در پی خواهد داشت. رد کردن چراغ قرمز یکی از بدترین تخلفات رانندگی است که یک راننده می‌تواند در عمان مرتکب شود چراکه علاوه بر جریمه ۵۰۰ ریالی، می‌تواند او را تا یک‌سال در زندان حبس کند! بی‌توجهی به خط عابر پیاده نیز ۱۵ تا ۳۰ ریال عمان جریمه خواهد داشت.