18 - 12 - 2023
نزول‌خواری دانش‌بنیان
گروه اقتصادی- در سالیان اخیر در کشور، ده‌ها اپلیکیشن مختلف در کشور ایجاد شده است که کارویژه خود را بر پایه پرداخت تسهیلات خرد با نرخ‌های بهره سیال تعریف کرده‌‌اند. این لندتک‌ها که خود را نوعی شرکت دانش‌بنیان معرفی می‌کنند (و به طور آشکار از مزایای به اصطلاح دانش‌بنیان بودن هم بهره می‌برند) از بانک‌ها تسهیلات با نرخ‌های بهره 23 تا 28 درصد دریافت می‌کنند و به شکل تسهیلات خرد از 10 تا 50 میلیون تومان به شکل تسهیلات نقدی یا کارت اعتباری خرید کالا پرداخت می‌کنند. نرخ بهره اسمی و اعلامی این فین‌تک‌ها همان 23 درصد تعیین‌شده توسط بانک مرکزی است، اما آیا نرخ بهره موثر این سنخ تسهیلات، به همان میزان اعلام‌شده توسط لندتک‌هاست؟ نحوه دریافت تسهیلات توسط این شرکت‌ها و تامین مالی‌شان به چه شکل است و چگونه سود می‌کنند؟
دروغی به نام بهره اسمی
شایان تذکر است که وجه ضمانت عمده این لندتک‌ها -که گونه تازه مدشده‌ای از فین‌تک‌ها هستند- همان چک و سفته است که در عمل تفاوتی با ضامن بانکی برای دریافت تسهیلات نخواهد داشت. نرخ بهره موثر بیش از 90 درصد از این لندتک‌ها بسیار بیشتر از نرخ اعلامی است و در نتیجه می‌توان چنین گفت تنها نوآوری این شرکت‌ها، تبدیل اسکونت‌گیری یا نزول‌خواری سنتی به سنخ آنلاین و آفلاین این عمل است و همان کنش مذموم پیشین، تنها به بستر وب و در ذیل پلتفرم‌ها منتقل شده است. پیش‌تر در همین صفحه نرخ بهره موثر چند فقره از این پلتفرم‌ها به بررسی و تحلیل گذاشته شد و اکنون پس از بررسی یک مورد خاص، می‌توان به یک تعارض منافع صوری میان لندتک‌ها و بانک‌ها پی برد. به عبارت دیگر بسیاری از این پلتفرم‌ها متعلق به خود بانک‌ها هستند و از نزد خودشان منابع مالی خاصی ندارند و تنها به این شکل است که نرخ بهره پرداخت تسهیلات خرد را برای بانک‌ها مثبت می‌سازند. آن هم نرخ بهره‌ای که تنها در ایران و در بازار پرداخت می‌شود و حتی بسیاری از گرفتاری‌های پیرامونی مربوط به لندتک‌ها را نیز در خود ندارد.
یکی از همین پلتفرم‌هایی که ادعا دارد با نرخ سود مصوب بانک مرکزی (23 درصد) تا سقف 20 میلیون تومان تسهیلات خرد بدون نیاز به چک و ضامن با دوره بازپرداخت یک‌ساله پرداخت می‌کند، پلتفرم نسبتا مشهور لندو است. مطابق با آنچه که در وبگاه همین شرکت آمده است، شما در ابتدای تقاضا برای تسهیلات، باید مبلغی معادل 3 میلیون و 100 هزار تومان بابت کارمزد و هزینه عملیات اجرایی دریافت این تسهیلات پرداخت کنید. یعنی درواقع خالص دریافتی تسهیلات توسط افراد معادل 16 میلیون و 900 هزار تومان خواهد بود، اما افراد باید سود 20 میلیون تومان تسهیلات اسمی غیردریافتی را پرداخت کنند که آن هم ماهانه 1 میلیون و 882 هزار تومان خواهد بود. یعنی باید بابت 9/16 میلیون تومان تسهیلات دریافتی، معادل 5 میلیون و 684 پرداخت کنید. این نکته مساله بسیار مهمی در بازپرداخت سود و اصل تسهیلات دریافتی است که بسیاری از افراد به آن توجه و التفات کافی ندارند. به عبارت دیگر با توجه به اصل میزان سود بازپرداختی برای تسهیلات پرداختی این لندتک، نرخ بهره این تسهیلات نه 23 درصد اعلامی، بلکه 58 درصد بهره موثر است. یعنی موسساتی از این دست، تسهیلات را با هر شیوه‌ای، با نرخ 23 الی 28 درصدی دریافت می‌کنند (که بخش قابل توجهی از تسهیلات خرد بانک‌ها را دربر می‌گیرد) و همان تسهیلات را با نرخ بهره‌ای تا 5/2 برابر به مردم محتاج می‌پردازد!
این مدل نزول‌خواری در روز روشن با مجوز بانک مرکزی و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در شرایطی است که دولت همچنان بر سرکوب نرخ بهره تاکید دارد و بانک‌ها نیز به علت بهره حقیقی شدیدا منفی به دلیل شرایط تورمی، بیش از 8 الی 9 ماه در طول سال از پرداخت تسهیلات خودداری می‌کنند و جز تسهیلات تکلیفی، اقدام به بازپرداخت هیچ تسهیلات دیگری به متقاضیان نمی‌کنند. به‌رغم واکنش‌های شدید نهادهای فقهی و حوزوی به ربوی بودن معاملات مختلف و بهره و دیرکرد بانک‌ها، آیا سکوت روحانیت در این زمینه جایز است؟
تفاوت آشکار قسطی‌فروشی در ایران و جهان
در شرایطی که تسهیلات فروش اقساطی در بسیاری از ممالک دنیا، تا 24 ماه فاقد بهره است، در ایران بانک‌ها با تاسیس یا تامین مالی لندتک‌ها، اقدام به افزایش سرسام‌آور هزینه دریافت تسهیلات خرد می‌کنند. فروشگاه‌های موبایل و تجهیزات و اکسسوری‌های دیجیتال در جهان، اعم از سامسونگ و اپل و مک‌بوک و…، همگی فروش اقساطی با بهره صفر درصد و با بازپرداخت 12 الی 36 ماهه دارند. برند بزرگ آمازون به عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه دیجیتالی جهان، تنها به صرف پرداخت هزینه خرید از طریق آمازون‌کارت، هم خفیف قابل توجهی در قیمت فروش محصول پرداخت می‌کند و هم به شکل اقساطی و بهره صفر درصد اقدام به تعیین زمان برای تادیه اقساط مرتبط با افراد متقاضی می‌کند. امکاناتی نظیر کارت بیمه نیز در ممالک پیشرفته دنیا، در شرایطی که فرد به دلایل مشخص نظیر اخراج از محل کار، بیماری یا موضوعات مشخص دیگری امکان پرداخت قیمت کالاهای مشمول فروش اقساطی را نداشته باشد، تا سقف 10 هزار دلار را برای خرید کالا و خدمات اقساطی تقبل می‌کنند. در سراسر دنیا، ابزارهای مرتبط با فروش اقساطی، چون برای اقشار با سطوح درآمدی پایین تعریف شده است، به شکلی به کار گرفته می‌شوند که به معیشت افراد فرودست که امکان خرید مستقیم کالا را ندارند، کمک شود و بسیاری از ابزارهای تسهیلاتی و فروش اقساطی نیز حول همین لندتک‌ها و فین‌تک‌ها برای کمک به تحریک تقاضا در اقشار فرودست ترویج می‌شوند، اما لندتک‌ها در ایران می‌کوشند با تعیین نرخ‌های بهره سرسام‌آور که حتی از نرخ تورم نیز بسیار بالاتر است، همین افراد بی‌بضاعت را نیز سرکیسه کنند! آیا باید این شرکت‌ها را دانش‌بنیان نامید تا بتوانند با استفاده از همین عنوان، در صف نخستین ترجیحات رانتی اعم از پرداخت تسهیلات کم‌بهره با دوره‌های بازپرداخت طولانی قرار بگیرند و از معافیت‌های مالیاتی طولانی مدت بهره‌مند شوند؟ معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و بانک مرکزی به عنوان نهادهای متولی و ناظر باید در قبال این پنهانکاری تسهیلاتی که نوعی عملیات بانکی نیز به شمار می‌آید، ورود کنند و نظارت کافی به خرج دهند تا مشکلات این صنعت نوپای رانتیر به گونه‌ای مرتفع شود که بانک‌ها دیگر تشویق به کانالیزه کردن منابع خود (که همانان سپرده‌های مردم است)، برای پرداخت تسهیلات به این لندتک‌ها نشوند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد