نسخه آرژانتینی عبور از بحران

محمدرضا ستاری- به جای صحبت درباره مدل رشد چینی، جهان به زودی از رشد به سبک آرژانتینی صحبت خواهد کرد. خاویر میلی، رییس‌جمهور آرژانتین است که چند روز پیش در یک برنامه تلویزیونی با افتخار بر روی آن تاکید می‌کرد. علاوه بر این وزیر اقتصاد او نیز به تازگی برنامه ۲۰‌میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول (IMF)، کاهش کنترل‌های سرمایه‌ای و انتقال به نرخ ارز انعطاف‌پذیرتر را تشریح کرده بود. با این حال، همه در آرژانتین این پیروزی را جشن نمی‌گیرند. زیرا در هفته گذشته بلافاصله پس از انتشار خبر توافق با صندوق بین‌المللی پول، یک اعتصاب عمومی از پیش برنامه‌ریزی شده علیه کاهش هزینه‌های دولت، کشور را فلج کرد؛ به طوری که فرودگاه خورخه نوبری در بوئنوس‌آیرس، خالی ماند، رفت و آمد متروها کمتر شده و زباله‌ها از سطح شهر جمع‌آوری نشد. دلیل چنین اعتصابی این است که بسیاری از آرژانتینی‌ها از توافق با صندوق‌ بین‌المللی پول نگران هستند؛ زیرا 22 توافق قبلی آرژانتین با این نهاد مالی عمدتا به فاجعه اقتصادی ختم شده است.
کارنامه میلی؛ اعتبار میلی
با این حال عملکرد خاویر میلی تاکنون نشان داده که می‌شود به متفاوت بودن همکاری جدید دولتش با صندوق بین‌المللی پول خوش‌بین بود؛ زیرا او در دسامبر ۲۰۲۳، با میراثی از هزینه‌های دولتی بی‌حدومرز، تورم افسارگسیخته و پیچیدگی وضعیت سرمایه‌گذاری و نرخ ارز مواجه بود اما بلافاصله توانست، همزمان با کاهش هزینه‌ها، تورم افسارگسیخته را نیز تا حد زیادی کنترل کند. به همین دلیل است که اکنون بعد از گذشت کمتر از دو سال، آرژانتین از رکود عمیق به وضعیت رشد قوی اقتصادی رسیده است. به طوری که نرخ فقر که در اوایل ۲۰۲۴ به ۵۳‌درصد رسیده بود، اکنون به ۳۸‌درصد کاهش یافته است.
حالا او ضعف اصلی برنامه اصلاحی خود یعنی کنترل سرمایه و ارزشگذاری بیش از حد پزو را هدف گرفته است. به طوری که به گفته تحلیلگران، میلی هرگز به این اندازه به تبدیل آرژانتین به یک اقتصاد عادی نزدیک نبوده است.
دورنمای چالش‌برانگیز
با این حال به گفته کارشناسان، آشفتگی‌های جهانی اقتصاد، اصلاحات او را تهدید می‌کند. به عنوان مثال او تاکنون کنترل سرمایه را حفظ کرده و نرخ ارز را نیز هر چند به صورت شکننده، تثبیت کرده است. یعنی ماهانه حدود 2‌درصد از ارزش پزو در مقابل دلار را کاهش داده است. این موضوع هر چند تورم را کاهش داده اما سرمایه‌گذاران خارجی را دلسرد و صادرات را نسبت به کالاهای داخلی گران‌تر کرده است.
در همین راستا بود که بانک مرکزی آرژانتین از اواسط اسفندماه گذشته، حدود 5/‏2‌میلیارد دلار برای حمایت از نرخ ارز هزینه کرده و تا هفته پیش ذخایر ارزی آن حدود ۷‌میلیارد دلار کسری داشت. در چنین شرایطی توافق میلی با صندوق بین‌المللی پول با ترزیق 15‌میلیارد دلار، به دولت وی کمک می‌کند تا نظام نرخ ارز انعطاف‌پذیرتری را حفظ کند. ذخایر ارزی همچنین با 1/‏6‌میلیارد دلار وام از بانک‌های خارجی و خط مبادله ۵‌میلیارد دلاری با چین تقویت می‌شود. به همین دلیل نرخ رسمی ارز اکنون بین ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ پزو به دلار شناور خواهد بود و اگر قیمت بر روی ۱۴۰۰ پزو تثبیت شود، دولت میلی می‌‌تواند ارزش پول ملی را تقویت کند.
در همین رابطه به گفته کارشناسان، این استراتژی جسورانه و در عین حال پرریسک است. زیرا چند روز قبل ارزش پزو با 12‌درصد سقوط به 1230 پزو به دلار رسید. با این حال، طبق گزارشی که مجله اکونومیست منتشر کرده، شرکت مشاوره‌ای کپیتال اکونومیکس معتقد است این نرخ همچنان پزو را بیش از حد ارزشگذاری می‌کند. همچنین طبق گزارش این مجله، دولت کنترل‌های سرمایه‌ای را کاهش داده تا خروج پول از آرژانتین آسان‌تر شود. این اقدام جذب سرمایه خارجی را تسهیل می‌کند، اما خطر خروج ناگهانی سرمایه را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، برخی محدودیت‌های کلیدی از جمله کنترل بر سود سهام خارجی بلوکه شده هنوز پابرجاست.
به گفته تحلیلگران، این اصلاحات باید به بانک مرکزی کمک کند تا ذخایر ارزی خود را افزایش دهد. زیرا آرژانتین برای هرگونه شانس دسترسی به بازارهای سرمایه جهانی، به این ذخایر نیاز دارد. آن هم در شرایطی که حدود ۱۹‌میلیارد دلار از بدهی‌ها در ۲۰۲۶ سررسید می‌شود.
با این حال نشانه‌های اولیه مثبت است؛ زیرا اوراق قرضه بین‌المللی آرژانتین در معاملات اولیه حدود ۳‌درصد رشد کرده که نشان‌دهنده تایید بازار از این برنامه است. البته در این میان، آشفتگی‌های جهانی، اجرای اصلاحات را برای خاویر میلی دشوارتر می‌کند. در واقع هر چند که میلی به میزان زیادی به دونالد ترامپ دلبستگی دارد، اما جنگ تجاری آمریکا باعث کاهش شدید قیمت نفت و تهدید قیمت محصولات کشاورزی شده است. این موضوع درآمد دو صادرات کلیدی آرژانتین را کاهش داده و افزایش ذخایر ارزی را سخت‌تر می‌کند. همچنین چنین وضعیتی سرمایه‌گذاران را نگران کرده است. شاید به همین دلیل است که وزیر خزانه‌داری آمریکا این هفته به آرژانتین سفر کرد تا حمایت ضمنی دولت ترامپ را از او اعلام کند.
خطر اصلی برای میلی
به گفته تحلیلگران اقتصادی، خطر اصلی برای میلی این است که اصلاحات گسترده به تورم بیشتر و بی‌ثباتی بینجامد. زیرا در حالی که کاهش ارزش پزو به طور قطع تورم را افزایش می‌دهد، شاهد بودیم که نرخ تورم ماهانه از 4/‏2‌درصد در فوریه به 7/‏3‌درصد در ماه مارس رسیده و پیش‌بینی می‌شود به حدود 5‌درصد هم برسد.
از آنجا که کاهش تورم پایه محبوبیت میلی محسوب می‌شود، اگر قیمت‌ها افزایش یابد، ممکن است نارضایتی‌ها از او بیشتر شود. در واقع هر چند او توانسته در یک معجزه اقتصادی، تورم افسارگسیخته ماهانه بالای 60‌درصدی را به زیر 4‌درصد برساند اما افزایش تورم چرخه معیوبی از کاهش محبوبیت، نگرانی بازار و تشدید مشکلات اقتصادی را ایجاد می‌کند.
همزمان خاویر میلی تحت‌فشار سیاسی نیز قرار دارد. زیرا حدود دو هفته پیش دو نامزد او برای دیوان‌‌عالی رد شدند و کمی بعد مجلس سلفی آرژانتین تحقیقات درباره تبلیغات رییس‌جمهوری در مورد یک ارز دیجیتال مشکوک را آغاز کرد. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که با وجود کاهش محبوبیت میلی از ابتدای سال جاری میلادی، همچنان میزان رضایت از او 45‌درصد بوده و بازارها نیز منتظر نتایج انتخابات منطقه‌ای و میان‌دوره‌ای به منظور رصد احتمال بازگشت پرونیست‌ها هستند.
در همین رابطه و در حالی که تحلیلگران معتقدند، هیچ اصلاح ساختاری برای آرژانتین مهم‌تر از حذف سیاست‌های اقتصادی رادیکال پرونیست‌ها نیست اما مشکل اینجاست که خاویر میلی متحدان سیاسی اندکی دارد. در واقع هرچند او عمدتا با حزب مائوریسیو ماکری، رییس‌جمهوری پیشین راست‌میانه، همسو است اما وقتی صحبت از ائتلاف می‌شود، میان آنها اختلافات زیادی وجود دارد. در نتیجه این امر ممکن است راه را برای پیروزی پرونیست‌ها در انتخابات شهر و استان بوئنوس‌آیرس باز کند؛ امری که قاعدتا باعث ترس بازارها خواهد شد. در همین رابطه طبق گزارش مجله اکونومیست، حتی اگر انتخابات میان‌دوره‌ای به خوبی پیش برود، قدرت مورد نظر میلی را تامین نمی‌کند. زیرا حزب او که تنها ۱۵‌درصد کرسی‌های مجلس سفلی و کمتر از آن در سنا را در اختیار دارد. البته خبر خوب برای میلی و حامیان او این است که پرونیست‌ها درگیر اختلافات داخلی بر سر رهبری هستند و در نتیجه او بیش از هر زمان دیگری دستش برای ایجاد تحول اقتصادی بیشتر در آرژانتین باز است.