نسخه نجات اقتصادی از مسیر عربستان و امارات

با وجود چرخش سیاست‌های پولی دولت ترکیه و اقدام آن در افزایش تقریبا دو برابری نرخ بهره، این کشور همچنان با چالش‌های کلان اقتصادی و مالی داخلی روبه‌رو است و در چنین فضایی است که آنکارا تمام تلاش خود را بر روی نجات اقتصادش متمرکز کرده است.
وبگاه شبکه لبنانی المیادین با انتشار گزارشی در این خصوص به قلم «هدی رزق» به بررسی سرمایه‌گذاری اردوغان بر روی بهبود روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس برای عبور از چالش بزرگ اقتصادی پرداخت و نوشت: «اولویت رییس‌جمهوری ترکیه پس از کاهش ۵/۱۸ درصدی ارزش لیر و عبور ارزش دلار از ۲۶ لیر و یورو از ۲۸ لیر، نجات اقتصاد رو به وخامت کشورش است. مشکل اصلی امروز ترکیه، اقتصاد و هزینه‌های معاش است که به طور اجتناب‌ناپذیری بر انتخابات محلی ۲۰۲۴ تاثیر خواهد گذاشت. طبق گزارش اتاق بازرگانی استانبول تورم سالانه ۱۰۸ درصد است. تیم اقتصادی جدید اردوغان به دنبال کار روی کاهش تورم کشور و روی آوردن به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سایه تیره‌شدن چشم‌انداز بهبود روابط با غرب است.»
انگیزه اصلی ترکیه از تقویت روابط با امارات
در همین راستا، «رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه برای کنترل وضعیت و امضای توافقنامه‌های سرمایه‌گذاری به ارزش بیش از ۲۵ میلیارد دلار به امارات خواهد رفت. امروز زبان اقتصاد و سرمایه‌گذاری شاخصه روابط بین آنکارا و ابوظبی است. «جودت ییلماز» معاون رییس‌جمهوری ترکیه دو هفته پیش به امارات رفت. «محمد شیمشک» وزیر خزانه‌داری که نتوانست از غرب وام بگیرد و مسوول هماهنگی و کارهای فنی مربوط به توافقات با دولت امارات است و در این مسیر راهی طولانی پیموده، منتظر ورود اردوغان به امارات در راس یک هیات بلندپایه است.» به گزارش فارس در ادامه این گزارش آمده است: پس از پیروزی اردوغان در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری ترکیه، «محمد بن‌زاید» نخستین مقام بلندپایه عربی بود که به ترکیه سفر و تلاش کرد که در جریان این سفر، چندین توافقنامه به ویژه در بخش انرژی و صنایع دفاعی و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت درخصوص تامین مالی انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل‌و‌نقل (بنادر، فرودگاه‌ها، زیرساخت‌ها) و بازسازی مناطق زلزله‌زده، امضا کند. به نوشته المیادین، در مقایسه با روند سیاسی گذشته، امروز اقتصاد بیش از هر چیز دیگری برای ترکیه اهمیت دارد. اردوغان پس از تبدیل شدن امارات به وام‌دهنده اصلی بانک‌های ترکیه، به ابوظبی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای جذب سرمایه‌گذاری و حمایت مالی متکی شده است. در مقابل امارات نیز معتقد است که روابط قوی در این مسیر منجر به یک رابطه سیاسی خوب خواهد شد و دستیابی به یک ثبات اقتصادی به ثبات و تفاهمات مهم سیاسی منجر خواهد شد.
به باور نویسنده، ترکیه از نظر ژئوپلیتیک و نقش فعال در سیاست‌های خاورمیانه و آفریقا از اهمیت بالایی برخوردار است و اماراتی‌ها نیز از طریق اقتصاد به دنبال تعمیق مشارکت ژئوپلیتیک جدید با آنکارا در منطقه هستند؛ امری که جایگاه منطقه‌ای آنها را تقویت می‌کند. لذا رابطه ترکیه و امارات، بخشی از فرآیند کاهش تنش منطقه‌ای است که در سایه تحولات برای تشکیل یک نظام منطقه‌ای و این فرضیه سیاسی که ایالات‌متحده آمریکا دیگر بازیگر اصلی به ویژه در زمینه امنیت نیست، واقعیت جدیدی را تحمیل می‌کند.
متغیرهای منطقه‌ای و موضع ترکیه
نویسنده با این توضیح ادامه می‌دهد: لذا انگیزه اصلی چرخش ترکیه به سمت ابوظبی و ریاض، نیاز به شناور کردن اقتصاد ترکیه، در سایه رقابت بین عربستان سعودی و امارات است، زیرا امارات به برتری اقتصاد عربستان سعودی بر اقتصاد خود از نظر اندازه آن، پی برده است و به دنبال رقابت با اقتصاد عربستان از نظر حجم و اندازه آن نیست. با این حال، مایل است مرکز مدیریت بازرگانی در منطقه باقی بماند.
با تشدید فضای رقابت اقتصادی میان عربستان و امارات، ریاض در حال نزدیک شدن به عمان است تا درهایش را به سوی یک تغییر ژئوپلیتیک گسترده‌تر از همکاری اقتصادی صرف بگشاید. امارات متحده عربی نیز در عین حال که با نگرانی به این پویایی سعودی-عمانی می‌نگرد، دریافته که رقابت اقتصادی از تسلط ژئوپلیتیکی در خلیج‌فارس جدا نیست.
در چنین فضایی، اماراتی‌ها و سعودی‌ها نیاز داشتند که در رقابت با ایران، کشوری مثل ترکیه را به خود جذب کنند؛ این موضوع انگیزه‌ای برای عادی‌سازی روابط با آنکارا بود. با این حال، با کاهش تنش‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ایران، این سوال مطرح می‌شود که چه چیزی ممکن است حوزه‌های رقابتی مورد علاقه آنکارا را تغییر دهد؟
به باور نویسنده، برای اردوغان بسیار مهم است که سرمایه‌گذاری‌های اماراتی و سعودی در زمان افزایش آشفتگی‌های اقتصادی داخلی قطع نشود. درخصوص عربستان سعودی، آشتی با ایران می‌تواند محیط امن‌تری را برای ریاض فراهم کند تا برنامه توسعه چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود را دنبال کند. از دیگر سو، رقابت اقتصادی فزاینده عربستان با امارات ممکن است فرصت‌های جدیدی را در روابط تجاری ترکیه ایجاد کند.
بر اساس این یادداشت، کاهش تنش‌های عربی – ایرانی پس از آشتی ریاض و تهران، می‌تواند منجر به ظهور طرح‌ها و برنامه‌هایی برای اتصال کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به ترکیه از طریق ایران شود. به نفع ترکیه و ایران است که روابط متمایزی با عربستان داشته باشند. طرف ایرانی در این توافق، راهی ایده‌آل برای کاهش نفوذ آمریکا، مهار مداخله «اسرائیل» و کاهش تنش با همسایگان عرب خود از جمله عربستان سعودی می‌بیند. نویسنده در ادامه به انگیزه اقتصادی تهران در گرم کردن روابطش با ریاض اشاره می‌کند و می‌نویسد: مشکلات اقتصادی انگیزه‌های ایران برای نزدیک شدن به عربستان سعودی را افزایش می‌دهد، زیرا همکاری ریاض و تهران می‌تواند قیمت نفت را کنترل کند. به ویژه که این دو کشور، روی هم ۵/۳۵ درصد از ذخایر نفت اوپک را دارند، بنابراین ثبات قیمت برای اقتصاد دو کشور حیاتی است. ترکیه و عربستان سعودی دو متحد در سوریه بودند و با یکدیگر برای تشکیل «جیش الفتح» در سال ۲۰۱۵ و خارج کردن منطقه ادلب شمالی از کنترل دولت سوریه، تلاش کردند. پس از اختلاف و جدایی که چندین سال میان ریاض و آنکارا به وجود آمد، دو طرف با ابتکار اردوغان بایکدیگر در سال ۲۰۲۲ آشتی کردند. در چنین فضایی، نزدیکی ایران و عربستان احتمالا روی معادله سوریه نیز تاثیر بگذارد، زیرا همان‌طور که دیدیم، نزدیکی عربستان، روسیه و امارات، بازگشت سوریه به آغوش کشورهای عربی (اتحادیه عرب) را تسهیل کرد. با این حال، در چارچوب رقابت ترکیه و ایران، ترکیه ممکن است تلاش کند با عربستان سعودی برای محدود کردن نفوذ ایران نقشی ایفا کند. هرچند که افزایش تماس‌های عربستان با روس‌ها، فرصت را برای بازگرداندن تعادل بدون نیاز به درگیری‌ها فراهم می‌کند. در چارچوب عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با سوریه، عربستان سعودی و امارات تلاش دارند که سوریه را به سمت عادی‌سازی با ترکیه سوق دهند، پس از آنکه، ایران و روسیه پیش از آنها، در این مسیر تلاش‌هایی داشتند. در پایان این یادداشت آمده است: آنکارا از کارت ژئوپلیتیک و اقتصاد در رابطه با عربستان و امارات با توجه به رقابت میان این دو طرف استفاده می‌کند و برای نجات ترکیه، هیچ‌یک از این دو کشور را بر دیگری ترجیح نخواهد داد؛ حتی اگر بهای آن تقسیم نفوذش از لیبی تا آفریقا و دستاوردهای آن باشد، اما امارات روی ترکیه به عنوان کشوری که درهایش را به روی بازارهای جدید و دریافت خدمات لجستیکی و زنجیره‌های تامین باز می‌کند، حساب می‌کند و می‌خواهد از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ترکیه به‌ویژه در آفریقا استفاده کند.