نشست ابرجاسوس‌ها

عرفان ناظریه- سه روز پیش ویلیام برنز، رییس سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا (سیا) و ریچارد مور، رییس سرویس اطلاعات مخفی انگلیس (ام‌آی6) در لندن با یکدیگر دیدار کرده و درخصوص چالش‌های پیش روی نظم کنونی جهانی و راهکارهای مقابله برای جلوگیری از برهم خوردن آن به گفت‌وگو پرداختند. طی این نشست، ویلیام برنز با اشاره به سابقه دیرینه همکاری میان دو کشور، حفظ و تعمیق این ارتباط را برای بافتار کنونی نظام بین‌الملل، ضروری‌تر از همیشه تعبیر کرده و با اشاره به چالش‌هایی همچون پیشرفت فناوری‌های نوظهور، بازیگرانی همچون چین و روسیه که به دنبال به زیر کشیدن نظم کنونی هستند و همچنین آخرین اخبار و اوضاع جنگ غزه، به ارائه راهکارهایی برای مواجهه با آنها پرداخت. از سویی دیگر، ریچارد مور نیز با اشاره به شرایط حساس و ملتهب خاورمیانه، اذعان داشت که انگلیس از گسترش درگیری‌ها در منطقه نگران بوده و سازمان تحت امرش با دقت مسائل را از نزدیک زیر نظر دارد. همچنین باید توجه داشت که برگزاری چنین نشستی، خود حامل پیام‌های مهمی هم درخصوص مسائل نظری و عملی حوزه اطلاعات نیز (Intelligence) است.
چالش‌های پیش‌روی نظم
آنگلو- آمریکن
در همین راستا و طی اولین نشست عمومی مشترک روسای این دو سازمان اطلاعاتی که مورخ 7 سپتامبر 2024 در لندن برگزار شد، دو طرف ضمن اعلام وجود رابطه 77 ساله تبادل و همکاری اطلاعاتی با یکدیگر، تهدیداتی که در بافتار کنونی نظام بین‌الملل وجود دارد را بدیع، غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک‌تر از هر زمانی در دوران پساجنگ سرد قلمداد کردند. آنها در ادامه خاطرنشان کردند که نه هیچ متحدی به اندازه واشنگتن برای لندن و نه هیچ شریکی مانند انگلیس برای ایالات متحده وجود نداشته و آنها می‌توانند با اعتماد به یکدیگر، این عصر چالش‌برانگیز را پشت سر بگذارند.
از طرفی دیگر، دو طرف با اشاره به جنگ اوکراین به بررسی برخی از ابعاد آن پرداختند. در همین راستا برنز و مور بیان داشتند که آنها پیش از وقوع حمله در سال 2022 میلادی از آن خبردار بودند و به همین دلیل با آشکارسازی و انتشار قسمت‌هایی از اطلاعات‌های محرمانه خود به نظام بین‌الملل هشدارهای لازم را دادند. همچنین دو طرف در ادامه صحبت‌های خود با اذعان به اینکه آنها حمایت‌های خود از اوکراین را ادامه خواهند داد، اعلام داشتند که این منازعه نقطه عطفی در تاریخ جنگ‌های بین‌المللی محسوب می‌شود.
روسای سازمان‌های سیا و ام‌آی6 اعلام کردند تلفیق فناوری‌های مختلف سایبری، پهبادی، ماهواره‌ای، رسانه‌ای در کنار استفاده از ابزارها و منابع مختلف اطلاعاتی (منبع‌باز، انسانی، سیگنالی و تصویری)، شجاعت‌های میدانی و تسلیحات سنتی نظامی، لباسی جدید را بر تن جنگ‌ها پوشانده است. روسای سرویس‌های اطلاعات خارجی آمریکا و انگلیس در بخشی دیگر از صحبت‌های خود درخصوص این موضوع، با اشاره به حمله اوکراین به منطقه کورسک در روسیه، آن را اقدامی جسورانه و یک موفقیت تاکتیکی مهم خطاب کرده که هم باعث تشکیک الیگارش‌های روسی در توانمندی‌های نظامی و امنیتی آنها شده و هم اینکه کی‌یف تلاش می‌کند تا به وسیله آن، زمین بازی و معادلات جنگ را تغییر دهد. البته جدای از خود میدان جنگ نیز، برنز و مور از اثرات جانبی این درگیری مانند تلاش‌های اطلاعاتی و رسانه‌ای روسیه برای ایجاد خرابکاری در کشورهای اروپایی نیز یاد کرده و گفتند که در حال مقابله با آن هستند.
به غیر ‌از چالش روسیه، دو طرف چین را به عنوان اصلی‌ترین تهدید اطلاعاتی و ژئوپلیتیکی قرن 21 برای نظم کنونی معرفی کرده و اظهار داشتند که با پیشبرد اصلاحات سازمانی در سرویس‌های متبوع‌شان، آنها را برای مقابله با تهدید شماره یکی به نام پکن آماده کرده‌اند. در انتهای ذکر چالش‌های پیش‌روی دو طرف نیز، مقام ارشد اطلاعات خارجی واشنگتن با اشاره به اوضاع آشفته خاورمیانه و جنگ میان اسرائیل و حماس از تلاش‌های خود به وسیله طرح‌های جدید، کانال‌ها و شبکه‌های اطلاعاتی و همکاری با میانجی‌گران مصری و قطری به منظور جلوگیری از تشدید تنش‌ها و اجرای آتش‌بس پرده برداشت.
راهکار طرفین برای مقابله با چالش‌ها
جدای از طرح چالش‌ها و مسائل موجود، دو طرف به ارائه راه‌حل‌هایی برای مقابله و مواجهه با آنها پرداختند که در مرکزیت آن، موضوعی که بیش از هر چیز به چشم می‌خورد، تقویت شراکت و تبادل اطلاعاتی است. در همین رابطه برنز و مور با علم بر اینکه، اطلاعات (Intelligence) و محصولات شناختی- تحلیلی و همچنین اقدامات حاصل از آن، یکی از موثرترین ابزارها برای حکمرانی در عصر بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی حال حاضر جهانی است، اعلام کردند که آنها با استفاده از فناوری‌هایی همچون هوش مصنوعی به جست‌وجو و پیدا کردن اخبار و اطلاعات مفید و کاربردی در دل دنیایی از داده‌های موجود و تحلیل آنها به بهترین شکل ممکن می‌پردازند. همچنین پیشبرد عملیات‌های محرمانه و اقدامات پنهانی توسط نیروی انسانی زبده از دیگر پیشنهادهای آنها برای مواجهه با عصر حاضر و جلوگیری از بی‌ثبات شدن و فروپاشی نظم موجود بود.
برگزاری نشست لندن، سیگنال چه چیزی را می‌دهد؟
به هر حال در نهایت باید در نظر داشت که نشست مذکور، از دو جهت مهم و قابل بررسی است؛ نخست اینکه تاکید دو طرف بر مشارکت اطلاعاتی موثر به منظور مقابله با چالش‌های موجود و فضای توام با عدم قطعیت بین‌الملل، می‌تواند نوید شکل‌گیری پیمان‌های جدید تبادل اطلاعاتی و مشترک نظارتی (عمدتا سایبری و سیگنالی) مانند پنج چشم (یوکوسا) و پروژه‌هایی همانند اشلون را بدهد. موضوعی که با روی کار آمدن و پیشرفت فناوری‌های هوش مصنوعی محور، می‌تواند شکل جدیدی از جمع‌آوری اطلاعات و نظارت جمعی را در سطح بین‌المللی رقم بزند.همچنین از سویی دیگر، نکته دوم و مهمی که باید به آن توجه داشت، نفس برگزاری چنین نشستی است. از حدود دودهه پیش تا‌کنون شاهد شکل‌گیری نوع جدیدی از فعالیت اطلاعاتی موسوم به «دیپلماسی اطلاعاتی» هستیم. این مفهوم در ساده‌ترین شکل آن به این صورت تعریف می‌شود: « انتشار اطلاعات محرمانه در سطح رسانه‌ای، به منظور جلوگیری از وقوع یک اتفاق مورد انتظار یا برای شکل دادن به اذهان و افکار عمومی درخصوص یک موضوع مشخص.» اما با این حال این نشست نشان از این دارد که ظاهرا هم مفهوم دیپلماسی اطلاعاتی و حتی هم مفهوم خود فعالیت اطلاعاتی دستخوش تغییر شده است. در واقع شایان ذکر است که با همه‌گیری بی‌سابقه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی (ICT) و همچنین موضوع انفجار داده‌ها، پوسته سخت پنهان‌کاری که در هسته مرکزی فعالیت اطلاعاتی قرار دارد، از بین رفته و اطلاعات در حال بازتعریف خویش است. در واقع زمانی بود که روسای سرویس‌های اطلاعاتی حتی حاضر به صحبت پشت درهای بسته با یک خبرنگار هم نبودند، اما اکنون با شرکت در یک فستیوال رسانه‌ای عمومی، به ارائه نقطه‌نظرها و دیدگاه‌های خود می‌پردازند.