نظام‌های رتبه‌بندی و ارزیابی حکمرانی در جهان

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به مرور مراکز و نظام‌های رتبه‌بندی و ارزیابی حکمرانی در جهان پرداخت. دفتر مطالعات حکمرانی این مرکز در گزارشی با عنوان «مروری بر مراکز و نظام‌های رتبه‌بندی و ارزیابی حکمرانی در جهان و توصیه‌هایی برای نظارت و پایش وضعیت حکمرانی در ایران» بیان می‌کند که اصطلاح «حکمرانی» که در دهه گذشته اهمیت رو به افزایشی داشته، ساختارها و فرآیندهایی را توصیف می‌کند که توسط بازیگران اجتماعی مختلف برای تاثیرگذاری و تصمیم‌گیری در مورد موضوعات عمومی استفاده می‌شود.
در این گزارش مطرح می‌شود که حکمرانی نحوه تعامل مردم و ایجاد خط‌مشی‌ها و قوانینی را برای هدایت رفتارشان به تصویر می‌کشد. حکمرانی مترادف «حکومت» نیست بلکه ساختاری فراتر از آن است. حکمرانی تعامل بین نهادها، فرآیندها و سنت‌هایی است که تعیین می‌کند چگونه قدرت اعمال شود، چگونه تصمیم‌گیری‌ها در مورد مسائل مربوط به دغدغه عمومی و اغلب خصوصی اتخاذ شود و شهروندان یا سایر ذی‌نفعان چگونه نظر خود را بیان کنند؟
در این گزارش آمده است که حکمرانی مربوط به قدرت، روابط و پاسخگویی است: چه کسی نفوذ دارد؟ چه کسی تصمیم می‌گیرد و چگونه تصمیم‌گیرندگان پاسخگو هستند؟ حکمرانی ممکن است در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد؛ جهانی، ملی و محلی، اجتماعی و نهادی. حکمرانی در موقعیت‌هایی تحقق می‌یابد که مردم- به‌طور رسمی و غیررسمی – خود را سازماندهی می‌کنند تا قوانین و روابطی را در تعامل با یکدیگر در تحقق اهداف عمومی ایجاد کنند. انواع بازیگران درگیر می‌توانند بسیار و متنوع باشند، از جمله سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها در سطوح مختلف، مقامات منتخب محلی و سنتی، جوامع بومی و محلی، سازمان‌های غیردولتی، مشاغل و شرکت‌ها، نهادهای بین‌المللی، اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های حرفه‌ای، سازمان‌های مذهبی و آموزشی، مقامات نظامی، مقامات سیاسی و احزاب و غیره.
این گزارش ادامه می‌دهد یکی از چالش‌هایی که در نظام حکمرانی کشور می‌توان طرح کرد، پرداختن به این مساله است که اساسا مختصات حکمرانی در کشور چیست و چگونه باید وضعیت حکمرانی در کشور را پایش و ارزیابی کرد؟ در واقع در نظام‌های حکمرانی و توسعه‌ای در جهان مجموعه‌هایی با عنوان مراکز رتبه‌بندی، ارزیابی و تعالی حکمرانی یا حکومت‌داری به ارزیابی وضعیت دولت‌ها و حکومت‌ها پرداخته و وضعیت حکمرانی را مورد پایش مستمر قرار می‌دهند و براساس ایجاد فضای رقابتی زمینه را برای حرکت مستمر جوامع و دولت‌ها از وضع موجود به وضع مطلوب رقم می‌زنند. بر همین اساس پرداخت به موضوع حکمرانی در سطح کلان و ایجاد سیستم پایش و ارزیابی حکمرانی در کشور نیز بسیار حائز اهمیت بوده و مجلس شورای اسلامی می‌تواند نقش موثری در کنشگری فضای حکمرانی کشور در این عرصه ایفا کند.
این گزارش بیان می‌کند که بر اساس مطالعه مراکز و نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی در حوزه حکمرانی، تجمیع این مراکز صورت‌ گرفته و معیارهای اصلی ارزیابی حکمرانی از این نظام‌های رتبه‌بندی تلخیص شده ‌است. در این گزارش آمده است که در جمع‌بندی چالش‌ها و راهکارهای ارتقای ارزیابی، رتبه‌بندی و پایش حکمرانی در کشور می‌توان محورهای متنوعی را مدنظر قرار داد که از آن جمله باید به چالش‌های هویتی، همسویی، شفافیت، پاسخگویی، زیرساختی، معماری، نظارتی و مشارکتی اشاره کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش پیشنهاد می‌کند که تحقق و پیاده‌سازی حکمرانی متعالی و مطلوب در کشور نیازمند عزم جدی حکمرانان و طراحان نظامات مدیریتی و برنامه‌ریزی کشور، نمایندگان مجلس و به‌طور خاص هیات‌رییسه است.