نظام سیاسی ترکیه برنده اصلی انتخابات

لقمان رستمی*
در دنیای سیاسی مدرن، مشروعیت دولت‌ها و نظام‌های سیاسی در عرصه داخلی و بین‌المللی با فاکتورهایی سنجیده می‌شوند که یکی از مهم‌ترین این فاکتورها مقوله انتخابات و مشارکت مردم در انتخاب دولتمردان کشور است. در واقع یکی از سنجه‌های دموکراسی میزان مشارکت رای‌دهندگان در یک انتخابات آزاد با حضور احزاب و جریان‌های مستقل سیاسی و اجتماعی است.
چنین موضوعی را می‌توان به وضوح در انتخابات اخیر ترکیه مشاهده کرد؛ انتخاباتی که دو هفته قبل دور اول آن برای تعیین ریاست‌جمهوری به دور دوم کشیده شد و انتخابات پارلمانی نیز هر چند با پیروزی حزب عدالت و توسعه همراه شد، اما جریان‌ها، احزاب و گروه‌های مختلفی توانستند برای خود در مجلس این کشور کرسی‌هایی را به دست آورند. نکته مهم و برجسته در انتخابات ترکیه این موضوع بود که علاوه‌بر حضور قابل توجه احزاب و گروه‌های سیاسی، اعم از ملی‌گرا، چپ، راست و اسلام‌گرایان، مشارکت بسیار بالا و معناداری در این انتخابات رقم خورد که همزمان با بالا بردن وجهه و مشروعیت ترکیه در عرصه داخلی و بین‌المللی، شرایطی را رقم زد که فارغ از برنده نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری، به گفته برخی ناظران، اصل نظام سیاسی و حکمرانی ترکیه برنده اصلی این انتخابات تلقی شود.
در این راستا مساله مهم تطبیق نوع مشارکت مردم و گروه‌های سیاسی ترکیه با مقوله انتخابات در ایران است؛ انتخاباتی که قرار است در اسفند‌ماه سال جاری برای مجلس برگزار شود و از هم‌اکنون برخی تحلیلگران معتقدند که می‌تواند به آزمون مهمی در جهت افق‌گشایی در فضای سیاسی کشور بدل شود. می‌دانیم که در ایران هر چند احزاب و گروه‌های سیاسی به صورت رسمی فعالیت داشته و حتی یک حزب رسمی اهل سنت نیز در این میان وجود دارد، اما از آنجا که مدل احزاب ایرانی به صورت از بالا به پایین تعریف شده، چندان قادر به نقش‌آفرینی و تاثیرگذاری در فرآیند انتخابات نیستند؛ امری که در برخی موارد علاوه بر ایجاد خلاء سیاسی، مقوله مشارکت در انتخابات را نیز تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.
این قضیه تقریبا نقطه مقابل ترکیه است؛ جایی که هر چند می‌توان اشکالاتی در نحوه مواجهه با اقلیت‌های قومی و مذهبی در این کشور پیدا کرد، اما به‌طور کلی نظام سیاسی این کشور امکان نقش‌آفرینی گروه‌های مختلف از جمله حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) یا سایر جریان‌های ملی‌گرا، اسلام‌گرا و چپ‌ها را فراهم کرده و در نهایت آمیزه‌ای از ائتلاف‌ها و مشارکت گسترده را فراهم ‌ساخت. لذا با وجود احزاب مختلف در ایران، اگر زمینه‌ای فراهم شود تا تمامی جریان‌های قومی و فرهنگی ایران بتوانند در یک فرآیند متکثر و آزادانه به فعالیت بپردازند، علاوه بر افق‌گشایی در فضای عمومی کشور، می‌توان شاهد مشارکت بالا و در عین حال ارتقای کیفیت اصل نمایندگی در انتخابات پیش روی مجلس بود.
* کارشناس مسائل سیاسی