نفت، سرگردان بین سیاست و اقتصاد

اگرچه قیمت نفت هفته گذشته تحت تاثیر تشدید تحریم‌های غرب علیه مسکو به تلافی حمله نظامی به اوکراین، افزایش چشمگیری پیدا کرد، اما با شروع به کار معاملات این هفته بازارهای سهام، قیمت نفت روند کاهشی به خود گرفت.
تحلیلگران می‌گویند: دلیل کاهش قیمت نفت در نخستین روز معاملات هفته جاری به دو دلیل اتفاق افتاده است؛ نخست افزایش تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان بخشیدن به جنگ اوکراین و دوم برنامه دولت آمریکا برای افزایش نرخ بهره بانکی است.
روسیه و اوکراین پس از مذاکرات صلح در روزهای گذشته هر دو نسبت به نتیجه این مذاکرات ابراز خوش‌بینی و این گمانه‌زنی را تقویت کردند که گفت‌وگوها طی روزهای آینده نتایج مثبتی به دنبال خواهد داشت.
وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که روسیه سیگنال‌هایی ارسال کرده که نشان می‌دهد مایل به انجام مذاکرات جدی در مورد اوکراین است. در همین حال میخایلو پولودیاک مذاکره‌کننده اوکراینی گفته روسیه مذاکره به شکل سازنده را آغاز کرده است.
تحلیلگران می‌گویند: تمرکز فعالان بازار معطوف نشست سیاستگذاری فدرال رزرو آمریکا در هفته جاری شده که انتظار می‌رود با افزایش نرخ بهره در آن، ارزش دلار تقویت شود و این موضوع بر قیمت کالاهای خام تاثیر منفی بگذارد.
سناریوی قیمت‌های بالا همچنان روی میز است
هرچند قیمت نفت در هفته جاری در مسیر کاهشی قرار گرفته اما معامله‌گران می‌گویند، سناریوهای افزایشی برای قیمت نفت همچنان پابرجاست مگر آنکه روسیه با طرف‌های غربی بر سر اوکراین به توافق برسد. بنابراین یک سر این بازار همچنان در ارتباط تنگاتنگ با تصمیم‌های سیاستمداران قرار دارد.
اما آن سوی ماجرا هم به نظر می‌رسد که بازار نفت به دلیل افزایش تقاضا آثار اقتصادی بر اقتصاد جهان قرار خواهد داد. چه آنکه قیمت‌های نفت حتی بدون در نظر گرفتن اقتصاد جهانی به طور کلی، تاثیر مستقیمی روی اقتصادهای ملی خواهند داشت.
کارشناسان براین باورند که قیمت بالای نفت برای مدت طولانی رکود اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. قیمت‌های بالا باعث از بین رفتن تقاضا در بلندمدت می‌شوند. در کوتاه‌مدت، کشورهای مصرف‌کننده منابع جایگزین نفت روسیه مانند اوپک را تشویق می‌کنند نفت بیشتری تولید کند که البته تاکنون تاثیر چندانی نداشته است. آمریکا به خصوص مذاکراتی با کشورهایی مانند ونزوئلا که در حال حاضر هدف تحریم قرار دارد، گشوده است تا منابع جدیدی از عرضه نفت را فراهم کند اما هنوز امتیازهای ویژه‌ای به ایران در مذاکرات پیرامون توافق هسته‌ای پیشنهاد نشده است.اویل‌پرایس در گزارشی در همین رابطه می‌نویسد: دستور اجرایی بایدن برای ممنوعیت واردات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه تنها تاثیر جزئی روی صادرات روسیه و همین طور تامین نفت آمریکا خواهد داشت زیرا این تجارت درصد اندکی از صادرات و واردات هر دو کشور بود. حدود هشت درصد از واردات نفت و فرآورده‌های نفتی آمریکا در سال ۲۰۲۱ از روسیه بود.
نفت کانادا و مناطق دیگر به راحتی می‌تواند جایگزین نفت روسیه شود. با این حال تامین فرآورده‌های نفتی چالش بیشتری خواهد داشت.
اگرچه این تصمیم ممکن است تاثیر اندکی روی آمریکا داشته باشد اما تاثیر بسیار بزرگ‌تری روی خرید جهانی نفت روسیه دارد. متحدان و شرکت‌های آمریکا تلاش می‌کنند از خرید نفت روسیه فاصله بگیرند. روسیه احتمالا خریداری برای عمده تولید خود پیدا خواهد کرد. در این بین بازیگران بزرگ مانند چین و هند و شرکت‌های بازرگانی که نمی‌توانند در برابر پول سریع مقاومت کنند، تخفیف بیشتری درخواست خواهند کرد.
علاوه بر چین که عمده نفت روسیه را از طریق خط لوله دریافت می‌کند، محموله‌های دریابرد از آنچه که توسط فایننشال‌تایمز «اعتصاب خریداران» توصیف شده است، آسیب بیشتری دیده‌اند زیرا مصرف‌کنندگان نگران آسیب دیدن شهرت خود به خاطر معاملات نفت روسیه و نگران خرید محموله‌هایی هستند که در صورت وخامت اوضاع، ممکن است نتوانند آنها را تحویل دهند.
روسیه تهدید کرده است تلافی می‌کند و اعلام کرده که از حق اقدام متقابل برخودار است. این به معنای قطع یا محدود کردن عرضه گاز طبیعی و نفت اروپا خواهد بود.
نفت ۲۰۰ دلار می‌شود؟
براساس گزارش اویل‌پرایس، ممنوعیت کامل نفت روسیه، قیمت‌ها را می‌تواند به ۲۰۰ دلار در هر بشکه برساند. با این حال چنین ممنوعیتی بعید است. به علاوه نمی‌تواند به شکل گسترده اجرا شود تا موثر واقع شود.
روسیه خریداران و فروشندگان مجددی دارد که اگر از طریق دریا نشود، می‌توانند فرآورده‌های نفتی را از طریق خط لوله منتقل کنند. اما فرار از نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه روی پالایشگاه‌های روسیه تاثیر گذاشته است. تغییر تقاضا، باعث تغییر در فعالیت پالایشگاه‌ها شده و تقاضای داخلی را سرکوب کرده است.
در بلندمدت شرکت‌های نفتی به خوبی واقف هستند که دوره طولانی قیمت‌های بالا به نابودی تقاضا منجر می‌شود. به این ترتیب افزایش قیمت‌های نفت حرکت به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر را سرعت می‌بخشد. ژاپن و آلمان هر دو سرگرم بازبینی تصمیماتشان برای بستن نیروگاه‌های هسته‌ای هستند. صرف‌نظر از غیرقابل اتکا بودن عرضه، دولت‌ها سرمایه‌گذاری بیشتر در منابع انرژی تجدیدپذیر را تشویق می‌کنند.