نفت اقلیم کردستان جای ایران را می‌گیرد؟

گروه انرژی- احتمال از سرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان از خط لوله کرکوک- جیهان، گمانه‌زنی‌ها در مورد فشارهای دولت ترامپ بر بغداد جهت جبران کاهش صادرات نفت ایران را تقویت کرده است و همزمان قیمت‌های جهانی نفت‌خام به‌‌دلیل ترس از مازاد عرضه رو به کاهش گذاشته است.
قیمت نفت در اولین روز معاملات این هفته بازارهای جهانی، در پی چشم‌انداز ازسرگیری صادرات از میدان‌های نفتی اقلیم کردستان عراق با کاهش روبه‌رو شد و به زیان‌های هفته گذشته اضافه کرد، در حالی که سرمایه‌گذاران منتظر شفاف‌سازی درباره روند مذاکرات صلح روسیه با اوکراین بودند.
خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع گزارش داد که دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا از عراق خواسته است صادرات نفت اقلیم کردستان به سرعت از سرگرفته شود، در غیر این صورت همراه ایران تحریم خواهد شد. رویترز در ادامه گزارش خود به نقل از منابع مذکور افزود: واشنگتن معتقد است که آغاز صادرات نفت اقلیم کردستان و ورود آن به بازار می‌تواند در کاهش قیمت نفت‌خام تاثیر داشته باشد و جایگزین کاهش صادرات نفت ایران شود.
البته دولت عراق این موضوع را رد کرده است. فرهاد علاءالدین، مشاور امور خارجی نخست‌وزیر عراق گزارش‌های منتشرشده درباره احتمال مواجه شدن این کشور با تحریم‌های آمریکا در صورتی که صادرات نفت از اقلیم کردستان را ازسر نگیرد، تکذیب کرد. او گزارش‌های رسانه‌ها که در آنها ادعا شده که اگر صادرات نفت از اقلیم کردستان عراق ازسرگرفته نشود، عراق با تهدید تحریم مواجه خواهد شد، عاری از صحت است.
اما اخیرا محمد شیعه السودانی، نخست‌وزیر عراق با اعلام اینکه خط لوله کرکوک برای صادرات نفت بازگشایی می‌شود، همه را شگفت‌زده کرد. به‌نظر می‌رسد از سرگیری عرضه نفت از طریق بزرگ‌ترین خطوط صادرات نفت‌خام در عراق با چالش‌هایی عملیاتی یا مالی مواجه شود.
رویترز همچنین به نقل از مقامات عراقی نوشت که این کشور روزانه ۱۸۵‌هزار بشکه نفت از میدان‌های نفتی منطقه کردنشین این کشور با خط لوله کرکوک- جیهان به پایانی نفتی ترکیه انتقال خواهد داد. همزمان وزارت نفت عراق اعلام کرد که همه مراحل برای فراهم کردن امکان ازسرگیری صادرات نفت با خط لوله کرکوک – جیهان تکمیل شده و تلاش‌ها برای اختلاف بین بغداد و آنکارا که سبب اختلال در جریان جریان نفت‌خام شده است ادامه دارد.
سوگاندا ساچدوا، بنیانگذار شرکت تحقیقاتی اس‌اس ولت استریت (SS WealthStreet) مستقر در دهلی‌نو در این باره گفت: مارپیچ کاهشی قیمت نفت‌خام ناشی از فشار دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، بر عراق برای ازسرگیری صادرات نفت از میدان‌های نفتی کردستان است که می‌تواند جریان عرضه در بازارهای جهانی نفت را پس از نزدیک به دو سال اختلال بهبود بخشد.
تصمیم عجیب السودانی
دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا، در راستای سیاست فشار حداکثری بر ایران که از زمان بازگشت رسمی خود به کاخ سفید در یک‌ماه پیش اتخاذ کرده و درپی حذف عرضه نفت ایران از بازار و منزوی کردن اقتصاد تهران و درآمدهای نفتی از بازار جهانی است. به نظر می‌رسد که در این چارچوب دست به دامن صادرات نفت عراق شده است. البته به باور کارشناسان اعلام نخست‌وزیر عراق مبنی‌بر از سرگیری صادرات از طریق خط لوله عجولانه بوده است. هرچند او برای جلوگیری از تهدیدهای آمریکا مبنی‌بر اعمال تحریم‌ها علیه بغداد این اظهارات را داشته است اما نحوه برخورد با مشکلات فنی خط را مشخص نکرد.
ریشه‌های بحران تعلیق خط لوله کرکوک به تقاضای نهادهای بین‌المللی مبنی‌بر پرداخت 5/1‌میلیارد دلار غرامت از ترکیه به بغداد برمی‌گردد زیرا این کشور طی دوره ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به‌طور غیرقانونی نفت صادر کرده است. قبل از توقف عملیات خط لوله در مارس۲۰۲۳، بیش از ۳۰۰‌هزار بشکه در روز نفت کردستان عراق از طریق ترکیه به بازارهای جهانی تزریق می‌شد.
بغداد در این شکایت، ترکیه را به نقض توافقنامه خط لوله کرکوک- جیهان که در سال۱۹۷۳ بین آنها امضا شد متهم کرد. آنکارا با واردات نفت کردستان عراق بدون نظارت وزارت نفت موافقت کرد که این امر دولت عراق را به اعتراض واداشت. پس از صدور حکم بین‌المللی، ترکیه دریافت روزانه ۴۵۰‌هزار بشکه نفت کردستان عراق را متوقف کرد. آنکارا از طریق شرکت دولتی خطوط لوله نفت بوتاش به دولت بغداد اطلاع داد که پمپاژ نفت منطقه به بندر جیهان ترکیه را که در ژانویه۲۰۱۴ جریان داشت، متوقف کرده است.
پس از آنکه ترکیه، دولت اقلیم کردستان و دولت بغداد خواسته‌های مغایری را مطرح کردند، مذاکرات برای از سرگیری آن با شکست مواجه شد. عراق درخواست کردها مبنی‌بر پرداخت
۶ دلار به ازای هر بشکه هزینه ترانزیت از سوی دولت فدرال به شرکت نفت روسیه «روس‌نفت» به عنوان مالک بخشی از آن خط لوله را رد کرده است.
در این مدت، دو کشور برای حل‌وفصل این مسائل به توافق نرسیدند. آنچه تعجب برخی را افزایش داد، تصمیم «السودانی» برای از سرگیری صادرات از هفته آینده بدون شفاف‌سازی سازوکار حل‌و‌فصل مشکلات بود. از سرگیری صادرات فشارهای اقتصادی بر اقلیم کردستان را کاهش می‌دهد. تعلیق صادرات از طریق این خط پیامدهای محلی منفی داشت، به‌ویژه به تعویق افتادن پرداخت حقوق کارمندان بخش دولتی و سایر موارد که خدمات اولیه برای شهروندان را تحت‌تاثیر قرار داد.
بزرگنمایی یک منطقه کوچک دربرابر عظمت نفت ایران
کارشناسان نسبت‌به پیامدهای تحریم صادرات نفت ایران هشدار داده و تاکید کرده‌اند که از سرگیری خط لوله کرکوک- جیهان کمبود روزانه بیش از 2میلیون بشکه نفت خام و سوخت صادراتی تهران به بازارها را جبران نمی‌کند. علاوه‌بر این، ایران ابزارهایی برای دور زدن تحریم‌های نفتی و مالی دارد و از سال‌ها پیش که آمریکا تحریم‌ها را اعمال کرد، از این روش‌ها استفاده کرده است.
هرچند برخی از آنها، از ازسرگیری صادرات نفت عراق از طریق منطقه کردستان برای جبران اختلالات عرضه روسیه و ایران استقبال کردند اما برخی نیز تاثیر نهایی راه‌اندازی مجدد خط لوله کرکوک بر بازار و حجم عرضه را نادیده گرفتند و دلیل این امر را تعهد عراق به سهمیه تولید خود در ائتلاف اوپک پلاس دانستند. در واقع، از سرگیری عملیات خط لوله نمی‌تواند بر پایبندی عراق به سهمیه خود در این گروه تاثیر بگذارد.
برخی کارشناسان بر این باورند که بعید به نظر می‌رسد تحریم‌های آمریکا علیه عراق برای از سرگیری صادرات نفت کردستان عراق اعمال شود.
در واقع، اعمال تحریم‌ها علیه عراق را برای از سرگیری صادرات نفت کردستان عراق منطقی نمی‌دانند زیرا اقلیم کردستان عراق روزانه ۳۰۰‌هزار بشکه نفت تولید می‌کند که ۶۰ تا ۷۰‌درصد آن به کشورهای همسایه صادر می‌شود. در بهترین حالت، از سرگیری صادرات از طریق خط لوله کرکوک- جیهان امکان افزایش ۱۰۰‌هزار بشکه در روز یا بیشتر را فراهم می‌کند که نمی‌تواند مقدار زیادی به تولید ۴5۰-۴0۰ هزار بشکه قبل از تعطیلی خط لوله اضافه کند.
در مجموع، صادرات اقلیم کردستان برای حذف نفت ایران نمی‌تواند تاثیرات احتمالی افزایش قیمت را جبران کند. حتی ایالات‌متحده نمی‌تواند عراق را مشمول تحریم قرار دهد زیرا موجب ایجاد تکانه در بازار نفت خواهد شد که به ضرر اقتصاد این کشور است. همچنین این تحریم بر فعالیت شرکت‌های غربی به ویژه آمریکایی و بریتانیایی تاثیر منفی دارد. در ژانویه۲۰۲۵، تولید عراق به 9/3‌میلیون بشکه در روز رسید که کمتر از سهمیه روزانه ۴‌میلیون بشکه در روز بود. بنابراین این سیاست ترامپ نیز احتمالا با مانع جدی مواجه خواهد شد.