نقدی بر طبقه زباله‌گرد جامعه

دو زن که با ترتیب زمانی و با تعلیقی ساده در دو کیسه یا گونی پلاستیکی بزرگ سکنی گزیده‌اند و قشر فرودستی را بازتولید می‌کنند؛ نمایش «بازی بی‌کلام۲» نقدی سیاسی بر طبقه زباله‌گرد کنونی جامعه است.
الهام ایروانی بازیگر و کارگردان نمایش «بازی بی‌کلام۲» با همراهی بازیگرانه سونیا اسماعیلی در نقوش زنان فرودستی، بر صحنه این روزهای تماشاخانه مولوی در سالن کوچک ظاهر شده‌اند و با بازی بدنی و سبکبال خود، پویایی، تکرار و استیصال طبقه خانه به‌دوش را به شکلی واضح و مبرهن به نمایش گذاشته‌اند. از اهمیت این قطعات کوتاه نمایشی می‌توان تا آنجا سراغ کرد که پیتر بروک کارگردان فقید بریتانیایی نیز در سال ۲۰۰۸ میلادی آنها را در سالن تئاتر «یانگ ویک» شهر لندن به روی صحنه برد.
طراحی صحنه مینیمال که از مشخصه‌های متون نمایشی ساموئل بکت شهیر، نمایشنامه‌نویس و کارگردان ایرلندی تئاتر است همانقدر ساده و بی‌تکلف نشان می‌دهد که عاری بودن صحنه از دیالوگ و بیان؛ تا نگاه تماشاگران تماشاخانه مولوی معطوف به بدنمندی دو بازیگر زن صحنه از ابتدا تا پایان باقی بماند.
دو زن که با ترتیب زمانی و با تعلیقی ساده در دو کیسه یا گونی پلاستیکی بزرگ سکنی گزیده‌اند و قشر فرودستی را بازتولید می‌کنند، از منظر لایه اجتماعی شخصیت‌ها، نقدی سیاسی بر طبقه زباله‌گرد کنونی جامعه هستند. نگاهی که نویسنده ایرلندی مذکور چند دهه قبل با وضعیتی مشابه در اروپای شمالی برای تولید تئاتر از این طبقه مضمحل جامعه دوران خود داشته است؛ موضوعی که نه‌تنها نگاهی محلی نیست بلکه انتخابی جهانشمول به حساب می‌آید که با گذشت دست‌کم نیم‌قرن از آن نگاه، کماکان و با شکلی رادیکال‌تر می‌توان در جای‌جای جهان امروز مشاهده کرد. کیسه‌های پلاستیکی شاید نمادی از رحم مادر باشد. در این صورت درون کیسه بدیلی از نیستی پیش از تولد و پس از مرگ است. در حد فاصلی که میان این دو عدم هست، هر شخص بارِ هستی و سنگینی وجود دیگری را بر دوش می‌کشد. به همین ترتیب، سیخ را می‌توان استعاره‌ای از انگیزه‌های زندگی برای بقا دانست. همین انگیزه‌هاست که کنش‌های خودکار را پدید می‌آورد و به تدریج به عادت درونی تبدیل‌شان می‌کند. این رفتارهای کلیشه‌ای با وجود جسمانی ما گره می‌خورند. اگرچه ممکن است افراد مختلف این مراسم تکراری را با شکل، سرعت و دقت کمابیش متفاوتی انجام دهند ولی این مساله در نتیجه نهایی کار تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند. «بکت» در این نمایش بر نقش پیشینی که حافظه‌ بدنی در وجود انسان دارد تاکید می‌کند. حافظه بدنی عادت‌های کنشی روزمره را در بیرون از سطح آگاهی سامان می‌دهد. «بازی بی‌کلام۲» که به موازات قطعه «بازی بی‌کلام۱» بکت است در مجموع نکاتی را برای ما روشن می‌کند؛ اینکه «بکت» انسان پوچ‌گرایی نیست. آن مفسران و منتقدانی که پس از انتشار و اجرای «در انتظار گودو» تئاتر او را پوچ گرا دانستند از ابعاد بدنی این آثار غفلت کرده‌اند.