12 - 11 - 2019
«نقشه ایمنی جاده‌ها» شکست خورد
گروه حملونقل- وزارت راه‌و‌شهرسازی اواسط سال ۹۶ از پایه‌ریزی سه سناریو برای کاهش تلفات جاده‌ای رونمایی کرد اما با گذشت یک سال از معرفی این برنامه تلفات جاده‌ای سالانه ۱۲۰۰ نفر افزایش داشته است. مهرداد تقی‌زاده، معاون سابق حملونقل وزارت راه‌و‌شهرسازی در مراسم رونمایی از این سناریو‌ها گفته بود دولت در قالب یک طرح ۱۰ ساله قصد دارد در سه افق کوتاه‌مدت تا پایان سال ۹۷، میان‌مدت تا پایان سال ۹۹ و بلندمدت تا سال ۱۴۰۶ تلفات جاده‌ای را کاهش دهد. «نقشه راه ایمنی جاده‌های کشور» که بر اساس سه سناریو «ایمن‌سازی جاده‌ای»، «افزایش سهم حملونقل همگانی» و «واقعی‌سازی قیمت سوخت» پایه‌ریزی شده بود قرار بود بر اساس یک برنامه منظم تلفات جاده‌ای کشور را به استانداردهای جهانی نزدیک کند. بررسی‌های «جهان صنعت» نشان می‌دهد حالا پس از گذشت بیش از یک سال از معرفی این طرح آمار تلفات جاده‌ای کشور نه تنها بر اساس مدل‌های تعریف شده رفتار نکرده است بلکه به علت کاهش بودجه رسیدگی به جاده‌های کشور از استانداردها فاصله بیشتری گرفته است.
بر اساس سند راهبرد ملی ایمنی راه‌ها که در سال ۱۳۸۹ توسط کمیسیون ایمنی راه‌های کشور تهیه و ابلاغ شده ۱۶ استراتژی و ۹۶ هدف راهبردی پیش‌بینی شده است تا با اجرای آن آمار کشته‌شدگان تصادفات رانندگی به ۱۵۰۰۰ نفر (حفظ وضع موجود در سال تصویب سند) کاهش خواهد یافت. این در حالی است که آمار تلفات جاده‌ای اکنون به بیش از ۱۶ هزار و ۲۰۰ نفر در سال رسیده است. فاصله ۱۲۰۰ نفری در تلفات سالانه جاده‌ای، نشان می‌دهد با اجرای نقشه ایمنی جاده‌های کشور نه تنها مرگ و میر در جاده‌ها کاهش نداشته بلکه بیشتر هم شده است.
یکی از بازوهای عملیاتی وزارت راه‌و‌شهرسازی برای اجرای برنامه‌های ایمنی جاده‌ای کشور «جمعیت طرفداران ایمنی راه‌های کشور» است که همچنان پس از سال‌ها فعالیت نتوانسته نقشی در کاهش تلفات جاده‌ای داشته باشد. به گفته رییس این جمعیت سالانه ۷۰۰ هزار فقره سوانح رانندگی درون و برون‌شهری داریم که در این سوانح ۴۰۰ هزار نفر مصدوم و معلول و حدود ۱۶ هزار و ۲۰۰ نفر کشته می‌شوند. محمد بخارایی حالا می‌گوید روند کاهشی آمار سوانح رانندگی در سال ۹۷ متوقف شده و تصادفات رو به افزایش است.
به گفته او سال گذشته تعداد مجروحان سوانح رانندگی ۹ درصد و تعداد جان‌باختگان سوانح رانندگی ۷/۱ درصد نسبت به سال ۹۶ اضافه شد. وی با اشاره به بروز ۶۰ درصد سوانح رانندگی در ۳۰ کیلومتری شهرها، بیان کرد: در کنار خستگی که عامل بروز این‌گونه حوادث است، یکی دیگر از دلایل بروز این‌گونه سوانح، تصرف بی‌رویه حریم جاده‌ها از سوی شهرها و شهرداری‌هاست.
کاهش درآمد کشور مهم‌ترین مانع ایمن‌سازی جاده‌ها
نگاهی به سناریوهای پیش‌بینی شده توسط وزارت راه‌و‌شهرسازی نشان می‌دهد که مهم‌ترین مانع تحقق این طرح، کاهش بودجه عمرانی کشور بوده است، وضعیتی که با آغاز دوباره تحریم‌ها و کاهش درآمد کشور به وجود آمده است.
سازمان راهداری به عنوان متولی اصلی بازسازی و ایمن‌سازی جاده‌های کشور در لایحه بودجه ۹۸ منابع کمتری را دریافت می‌کند و به نظر می‌رسد این روند در سال‌های آینده هم ادامه داشته باشد به طوری که در بودجه سال ۹۷ اعتبارات سازمان راهداری حدود ۱۰ درصد کاهش داشت و در سال ۹۸ نیز حدود ۱۷ درصد کاهش یافته است. روند کاهشی بودجه سازمان راهداری حاکی از آن است که دولت دست کم در اجرای برنامه‌ای که خود ارائه داده است جدی نیست.
سناریوی اول؛ اثر تحریم‌ها
دولت در اجرای سناریوی اول نقشه ایمنی راه‌های کشور که قرار بود به‌عنوان سناریوی مبنا، شامل برنامه‌های اجرایی ارتقای ایمنی راه‌ها و منطبق با توصیه بانک جهانی اجرا شود، کاملا ناکام بود. در تهیه این برنامه که مدل سیستم ایمن و برنامه جهانی ایمنی راه (GRSF)، مبنای عمل قرار گرفته بود قرار بود برنامه اجرایی ارتقای ایمنی راه، اقدامات اجرایی، مداخلات میانی و سنجش و ارزیابی برنامه مرتبط با ۵ پایه مدیریت ایمنی، راه ایمن، خودروی ایمن، کاربر ایمن و مدیریت پس از سانحه صورت گیرد. اما برخلاف پیش‌بینی‌ها این مدل‌ها به دست فراموشی سپرده شده است و جمعیت ایمنی جاده‌های کشور که گویی «همکار» و «شریک» وزارت راه‌و‌شهرسازی محسوب می‌شود مطالبه‌ای را در خصوص لزوم اجرای این برنامه‌ها مطرح نمی‌کند. از طرف دیگر با شروع تحریم‌های آمریکا ارتباط ایران با بانک جهانی قطع شده است و پیرو اثر تحریم بر اقتصاد کشور بودجه‌های اجرای این طرح تامین نمی‌شود.
سناریوی دوم؛ توسعه ناوگان عمومی فراموش شد
بر‌اساس سناریوی دوم «نقشه ایمنی راه‌های کشور» قرار بود دولت از طریق توسعه حملونقل عمومی تلفات جاده‌ای را کاهش دهد. این در حالی است که سرمایه‌گذاری بالا در مرحله ساخت و توسعه حملونقل همگانی که بازگشت سرمایه و ایمنی پایدار در بلندمدت رخ می‌دهد نتوانسته بخش خصوصی را به حضور در توسعه ناوگان حملونقل عمومی متقاعد کند و بودجه بخش دولتی نیز برای توسعه این بخش تقریبا صفر است. مهرداد تقی‌زاده گفته بود که با اجرای کامل اقدامات این سناریو، کشته‌شدگان تصادفات رانندگی به ۱۳۰۰۰ نفر کاهش خواهد یافت اما حالا کشته‌شدگان جاده‌ای کشور به ۱۶ هزار و ۲۰۰ نفر رسیده است.
سناریوی سوم؛ قیمت سوخت
در سناریوی سوم قرار است با واقعی‌سازی قیمت سوخت و اجرای همزمان سناریوهای یک و دو تصادفات رانندگی در سال ۱۴۰۶ به حدود ۹۰۰۰ نفر کاهش یابد. اگرچه تا سرحد زمانی این سناریو همچنان فرصت باقی است اما به نظر می‌رسد دولت در اجرای طرح‌های واقعی‌سازی نرخ سوخت با مشکلات جدی روبه‌رو است. در حالی که وزیر نفت بارها اعلام کرده افزایش قیمت بنزین قطعی است و نرخ پیشنهادی بنزین را لیتری پنج هزار تومان اعلام کرده بعید است دولت فعلی در سه سال باقی مانده از عمر فعالیت خود تبعات اقتصادی و سیاسی افزایش پنج برابری قیمت بنزین را بپذیرد.
راهکارهای سایر کشورها
اولین اقدامی که کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش تلفات جاده‌ای انجام می‌دهند «انتقال حداکثری بار و مسافر روی ریل» است، در گام دوم سعی می‌کنند بخش کثیری از مسافران را به حملونقل هوایی منتقل کنند و بخش دیگر را به جابه‌جایی از طریق اتوبوس تشویق می‌کنند؛ راهکارهایی که اجرای آن در ایران نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های حملونقل است. اگرچه این اقدامات در کاهش تصادفات بسیار تاثیرگذار است و ارتباط مستقیمی با کاهش تلفات جاده‌ای دارد اما در نهایت «قیمت سوخت» در کشورهای توسعه‌یافته عامل مهمی در ترجیح افراد برای سفر با خودروی شخصی است؛ عاملی که در ایران به دلیل ساختار اقتصادی غلط امکان اجرایی شدن را از دست داده است. تحقیقات نشان داده کشورهایی که قیمت سوخت در آنها بیش از ایران است تعداد تلفات آنها پایین‌تر است و آنهایی که قیمت سوخت کمتری نسبت به کشور ما دارند نیز تعداد تلفات بیشتری نسبت به ایران دارند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد