نقش اوراق اختیار فروش تبعی در کنترل نوسان

اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌ وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود‌. به گزارش سنا، بر اساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود‌. نکته بااهمیت این مساله است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود‌.
کاهش ریسک سیستماتیک
بنابراین، این اوراق را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک دانست‌. ریسک سیستماتیک به عنوان واریانس بازده‌‌های مورد انتظار سرمایه‌گذاری تعریف شده است که به آن ریسک بازار نیز می‌گویند‌. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و دلمشغولی‌های سهامداران در بورس، کسب حداقل بازده مورد انتظار (معادل نرخ سود بدون ریسک اوراق مشارکت) است‌. با استفاده از این ابزار، اطمینان لازم برای کسب بازده مورد انتظار برای سهامداران محقق می‌شود‌. سهامدار می‌‌تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند‌. به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، exercise date کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال
Exercise Price باشد دارنده اوراق اختیار فروش می‌تواند با دریافت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود‌. از نکات حائز اهمیت این اوراق این است که خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سررسید نخواهند داشت بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند و این اوراق تنها به اشخاصی تعلق می‌گیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر می‌شود را داشته باشند‌. مثلا شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، می‌تواند اوراق اختیار فروش آن‌را خریداری کند‌. همچنین خریداران تنها به میزان سهام تملک‌شده در بورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان‌‌پذیر نبوده و ابطال خواهد شد‌. بنابراین عرضه‌کننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت‌. افزون بر این، این ابزار مالی جدید سبب می‌شود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران به‌جای سرمایه‌‌گذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند‌ زیرا علاوه بر اینکه سهامداران عمده هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می‌توانند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای ۲۰ درصد نرخ اوراق مشارکت، ۲۵ یا ۳۰ درصد در نظر بگیرند) می‌توانند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یک‌ساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامداران کنند‌.
نوسانات مقطعی
در کل می‌توان انتظار داشت که سهامداران با توجه به حداقل سود مورد انتظاری که در آینده نصیب‌شان خواهد شد، از نوسانات مقطعی بازار سرمایه، هراسی نداشته و با کاهش قیمت سهام‌شان از بازار خارج نمی‌شوند‌. اما آنچه در اینجا حائز اهمیت است این است که در تاریخ اعمال (Exercise Date) چه اتفاقاتی می‌تواند رخ دهد: فرض کنیم ارزش روز سهام (Market Price) در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال (Exercise Price) باشد‌. در این حالت طبیعی است که سهامداران از «حق» خود استفاده نکرده و می‌توانند سهام‌شان را در بازار به فروش برسانند‌. قیمت بازار سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال باشد‌. اما این تفاوت بسیار کم بوده یا معادل ارزش روز آن سهم باشد‌. در چنین حالتی به احتمال بسیار زیاد سهم با عرضه سنگین سهام چه توسط آنهایی که برگه اختیار فروش را در اختیار دارند و چه سایر سهامداران مواجه خواهد شد زیرا همگان از اتمام تاریخ اختیار فروش آگاهی دارند‌. این وضعیت زمانی بدتر خواهد شد که سهامدار عمده بخواهد از طریق واگذاری سهم، زیان سهامدار را جبران کند‌. همچنین حالت سوم مربوط به زمانی است که بنا به هر دلیلی ارزش روز سهام از ارزش اعمال سهم کمتر باشد‌.
صف‌های فروش طولانی
در چنین شرایطی به‌خوبی معلوم است که صف‌های فروش طولانی روی آن سهم ایجاد خواهد شد و طبیعی است که سهامدار عمده نیز بخواهد از طریق واگذاری سهام و نه پرداخت نقدی مابه‌التفاوت یا پرداخت ارزش سهم (به نرخ اعمال) در سررسید اوراق اختیار فروش با خریداران این اوراق تسویه حساب کند‌. ناگفته پیداست که بر حجم صف‌های فروش افزوده خواهد شد و سهامداری که تا چند روز پیش خودش را برنده تصور می‌کرد، با در اختیار گرفتن تعداد سهام بیشتر و با تداوم روزهایی که سهام شرکت مورد مثال مورد عرضه سنگین قرار می‌گیرد و همانند فردی که گلوله‌ای برفی در دست دارد و شاهد آب شدن این گلوله برفی است، شاهد از دست دادن سود انتظاری‌اش خواهد بود‌. بنابراین باید سهامداران در زمینه خرید این اوراق بسیار هوشمندانه عمل کرده و عملکرد مالی شرکتی که اوراق اختیار فروش آن را خریداری می‌کنند را بررسی کنند، شاید شرایط به گونه‌ای باشد که سهامدار و خریدار این اوراق ترجیح دهند حداقل زیان (معادل ارزش اوراق اختیار فروش) را پذیرفته و سهام شرکت را فروخته و از آن شرکت خارج شوند‌. بنابراین صرف عرضه اوراق اختیار فروش نمی‌تواند تضمینی برکسب سود مورد انتظار باشد‌.