نقش توکن‌سازی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی

علی مشکانی*
معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار اخیرا اعلام کرد که با کسب مجوز از شورای‌عالی بورس و بهره‌گیری از فناوری رمزنگاری دارایی‌ها به شکل توکن، معاملات اوراق بهادار به‌صورت شبانه‌روزی امکان‌پذیر شده و بستر جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه تسهیل خواهد شد. این اقدام که گامی در راستای تحول دیجیتال و مدرن‌سازی ساختارهای مالی کشور محسوب می‌شود، ظرفیت‌های متعددی را برای بهبود عملکرد بازار سرمایه و تقویت نقش آن در اقتصاد ملی فراهم می‌آورد. توکن‌سازی دارایی‌ها به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای مالی مبتنی‌بر فناوری بلاکچین، توانایی حذف محدودیت‌های زمانی و مکانی در انجام معاملات را داراست. این قابلیت، نقدشوندگی بازار را افزایش داده و به‌واسطه ارتقای دسترسی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، زمینه‌ساز تقویت مشارکت در بازارهای مالی خواهد بود. افزون بر این، بهره‌گیری از فناوری دفترکل توزیع‌شده، با حذف واسطه‌های سنتی و کاهش هزینه‌های اجرایی، موجب افزایش شفافیت و امنیت در تراکنش‌های مالی می‌شود و اعتماد بازیگران و سرمایه‌گذاران بازار را تقویت می‌کند. با این حال، در شرایط فعلی و با توجه به تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران، به‌نظر می‌رسد که این ابزارها تنها قادر به جذب منابع داخلی خواهند بود و تا زمان رفع محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی، دسترسی به منابع خارجی همچنان میسر نخواهد بود.
یکی از مزایای مهم توکن‌سازی، تسهیل فرآیند تامین مالی در بخش‌های کلیدی اقتصاد نظیر صنایع پتروشیمی، پالایشگاهی و فولادی است. برای نمونه، هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس که برای تکمیل و بهره‌برداری از ۳۲طرح توسعه‌ای خود به تامین مالی بالغ‌بر ۱۱‌میلیارد یورو نیازمند است، می‌تواند از طریق توکن‌سازی دارایی‌های خود، منابع مالی خرد جامعه را بدون نیاز به واگذاری سهام جذب کند.
با وجود مزایای چشمگیر، تحقق اهداف توکن‌سازی مستلزم برطرف‌سازی موانع ساختاری و تقویت زیرساخت‌های بازار سرمایه است. یکی از چالش‌های اساسی، عمق ناکافی بازار و محدودیت‌های نقدینگی است که می‌تواند پایداری این ابزار نوین را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین، نبود چارچوب‌های نظارتی دقیق و ابزارهای مدیریت ریسک مناسب در شرایط بحران‌های اقتصادی، خطرات بالقوه‌ای را به همراه خواهد داشت. تدوین مقررات شفاف و اجرای سازوکارهای نظارتی کارآمد، از الزامات ضروری برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب است. در این راستا ضروری است که عملکرد ابزارهای توکنی همچون توکن‌های مزدکس با رویکردی علمی و دقیق مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. بررسی عمق اثرگذاری این ابزارها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و سنجش بازدهی آنها در مقایسه با ابزارهای مالی سنتی می‌تواند به‌عنوان یک شاخص کلیدی برای سنجش کارایی و اثربخشی این فناوری نوین عمل کند.ویژگی‌های برجسته این ابزارها از جمله انعطاف‌پذیری زمانی و دامنه گسترده معاملاتی، در صورت فراهم‌شدن شرایط مناسب برای ایجاد بازاری عمیق و کارآمد، قادرند به عاملی پایدار برای تحول در سیستم‌های مالی تبدیل شوند.برای دستیابی به نتایج مطلوب ضروری است فرآیند توکن‌سازی به‌صورت تدریجی و با تمرکز بر دارایی‌های کم‌ریسک آغاز شود. همزمان با این روند، آگاهی‌بخشی و آموزش فعالان بازار و سرمایه‌گذاران در خصوص مزایا، ریسک‌ها و ویژگی‌های ابزارهای توکنی می‌تواند از بروز سوءبرداشت‌ها و احتمال سوءاستفاده‌ها جلوگیری کند. تجارب تاریخی اقتصاد ایران، از جمله ورود ناگهانی ارزهای خارجی در دهه۴۰ و پیامدهای آن که به بروز پدیده «بیماری هلندی» منجر شد، به‌وضوح نشان می‌دهد هرگونه تحول اقتصادی، در صورت عدم توجه به توسعه متوازن می‌تواند پیامدهای منفی و غیرمنتظره‌ای به‌دنبال داشته باشد بنابراین حرکت تدریجی و برنامه‌ریزی‌شده در اجرای تحولات اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین راستا، فرآیند توکن‌سازی باید با رعایت زیرساخت‌های لازم و به‌صورت تدریجی، هم‌راستا با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور پیش برود. به این ترتیب پیشنهاد می‌شود که توکن‌سازی با دارایی‌های کم‌ریسک آغاز شود و به‌تدریج دامنه خود را گسترش دهد. همچنین ارتقای آگاهی فعالان بازار و سرمایه‌گذاران نسبت به مزایا، ریسک‌ها و کارکردهای ابزارهای توکنی از طریق برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی، نقشی کلیدی در جلوگیری از سوءتفاهم‌ها و سوءاستفاده‌های احتمالی ایفا خواهد کرد. در نهایت، توکن‌سازی در صورت اجرای اصولی و همگام با توسعه ابزارهای مکمل می‌تواند نقش موثری در دیجیتال‌سازی و مدرن‌سازی اقتصاد ایران ایفا کرده و بازار سرمایه را به نقطه عطفی در تاریخ تحولات اقتصادی کشور تبدیل کند.
* کارشناس ارشد بازار سرمایه