نقطه عطف توسعه تجاری

گروه بازرگانی- ایران دیروز رسما به سازمان همکاری شانگهای پیوست؛ گامی رو به جلو در اقتصاد و به ویژه تجارت که به زعم کارشناسان و فعالان اقتصادی نقطه عطف تجارت ایران با سایر جهان خواهد بود. همچنین حضور در پیمان‌هایی چون شانگهای یا بریکس می‌تواند برخی از مقدمات لازم برای توسعه تجارت را فراهم کند.
سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد، بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای در جهان امروزی است که حدود ۶۰ درصد از اوراسیا و ۴۰ درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهد. با آنکه ایران پیش از این عضو رسمی شانگهای نبود، اما همکاری ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به دلیل آغاز روند الحاق از دو سال پیش به طور قابل‌توجهی تسریع یافته است، به طوری که از اسفند تا تیرماه سال گذشته حجم مبادلات تجاری ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به ۱۷ میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۱ درصد افزایش داشته است. پیش‌بینی اینکه پس از عضویت رسمی ایران به عنوان یک کشور با حقوق کامل، همکاری این کشور و سایر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به سطح جدیدی خواهد رسید، دشوار نیست.
ایران مدت‌هاست که راهبرد دیپلماتیک
«نگاه به شرق » را تدوین کرده، اما به دلایل مختلف، این رویکرد استراتژیک به خوبی اجرا نشده است. پیوستن ایران به عنوان یک قدرت بزرگ در خاورمیانه نیز برای سازمان همکاری شانگهای اهمیت زیادی دارد، چراکه قلمرو و نفوذ این سازمان را گسترش می‌دهد. سلف سازمان همکاری شانگهای مکانیسم نشست پنج کشور شانگهای بود که هدف اصلی آن تقویت اعتماد و خلع سلاح در مناطق مرزی بین چین و روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان بود، اما اکنون به یک سازمان بین‌دولتی سیاسی، اقتصادی، امنیتی و دفاعی تبدیل شده که اعضای آن شامل کشورهای آسیای میانه، آسیای‌جنوبی، آسیای غربی و کشورهای اروپایی هستند. الحاق ایران یکی دیگر از نمودهای رویکرد افزایش اعضای سازمان همکاری شانگهای پس از جذب هند و پاکستان است. پس از ایران، روند پیوستن بلاروس به این سازمان نیز از سال گذشته آغاز شده است. علاوه بر این، کامبوج در جنوب شرقی آسیا، عربستان سعودی در غرب آسیا، مصر در آفریقا و ترکیه در قاره اوراسیا نیز به حلقه دوستان سازمان همکاری شانگهای پیوسته‌اند.
ایران علاوه بر پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، سال گذشته نیز رسما درخواست الحاق به گروه بریکس را ارائه کرد. ایران، هند و پاکستان در اوایل سال ۲۰۰۵ به طور همزمان کشورهای ناظر سازمان همکاری شانگهای شدند. در سال ۲۰۱۵، درهای گسترش سازمان همکاری شانگهای به طور رسمی باز شد. پس از آن در سال ۲۰۱۷، هند و پاکستان پس از انجام مراحل مربوطه به عضویت رسمی این سازمان درآمدند. از سوی دیگر، روند الحاق ایران در سال ۲۰۲۱ آغاز شد و تا سال جاری ماراتن رسمی الحاق به اتمام رسید.
گامی مثبت در تجارت
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در این خصوص گفت: با توجه به اینکه در طول دهه‌های گذشته با شیوه‌های مختلفی اقتصاد ایران از عضویت در سازمان و گروه‌های تجاری بین‌المللی دور نگه داشته شده، پیوستن در پیمان جدیدی برای تجارت ایران مثبت و مهم خواهد بود.
حسن فروزان‌فرد در ادامه اظهار کرد: تجارت ما در سال‌های گذشته با وجود تمام مشکلات و محدودیت‌ها توانسته به حیات خود ادامه دهد و حتی در آمارهای ثبت‌شده رشد صادرات نیز داشته‌ایم، اما در عین حال باید به این موضوع فکر کرد که با توجه به محدودیت‌ها، بخش قابل‌توجهی از تجارت ما به کشورهای هم‌مرز و همسایه محدود شده که در آنها امکان نقل و انتقال کالا و ارز راحت‌تر است و به نوعی محدودیت‌ها را می‌توان دور زد، اما اگر بنا باشد ما به حضور در دیگر کشورها فکر کنیم، باید انتظار داشت که شرایط به شکلی کلان تغییر کند.
وی با بیان اینکه حضور در پیمان‌هایی مانند شانگهای یا بریکس می‌تواند برخی از مقدمات لازم برای توسعه تجارت را فراهم کند، توضیح داد: موضوعاتی مانند توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه یا تخفیف یا کنار گذاشتن تعرفه‌های صادراتی بخشی از دستاوردهایی است که اقتصاد ما می‌تواند در جریان حضور در این پیمان‌ها به دست آورد، اما در عین حال برای رسیدن به حداکثر ظرفیت، باید مقدمات لازم را نیز فراهم کنیم.
عضو اتاق بازرگانی تهران با اشاره به برخی محدودیت‌های لحاظ‌شده علیه اقتصاد ایران بیان کرد: اینکه ما در استفاده از خدمات بانکی یا نقل و انتقال ارز با محدودیت مواجه هستیم، دسترسی ما به امکانات حمل‌و‌نقل را محدود و به طور کلی شرایط تجاری را سخت کرده‌اند، همگی بخشی از نیازهایی است که باید همزمان با عضویت در گروه‌های اقتصادی بین‌المللی آنها را دنبال و مقدمات لازم برای کنار زدن آنها را نیز فراهم کنیم. به این ترتیب وقتی پیش‌شرط‌های لازم به کافی تبدیل می‌شوند که تمامی مقدمات در کنار یکدیگر فراهم شوند.
فروزان‌فرد افزود: در این تردیدی وجود ندارد که اقتصاد ایران ظرفیت خوبی برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی دارد و کشورهای نوظهور و قدرتمند حاضر در شانگهای و بریکس می‌توانند بازاری خوب برای تجارت خارجی ایران باشند. شرط بالفعل کردن این ظرفیت‌ها، بهبود روابط در سطح کلان، کنار زدن محدودیت‌ها و فراهم کردن مقدماتی است که بتواند اقتصاد ایران را وارد عرصه‌ای جدید از تجارت و همکاری‌های اقتصادی کند.
دستاوردی مهم برای اقتصاد ایران
در این میان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: عضویت در سازمان شانگهای و حضور در بریکس در کنار اینکه دستاورد مهمی برای اقتصاد ایران است، می‌تواند فرصتی بزرگ را نیز در حوزه اقتصاد و تجارت به وجود آورد.
عباس آرگون عنوان کرد: اگر بخواهیم برای آینده تجارت ایران یک برنامه‌ریزی جامع و هدفمند داشته باشیم، احتمالا باید به یک طرح سه‌مرحله‌ای فکر کرد. گام نخست آن بهبود سطح روابط تجاری ایران با دیگر کشورها و حضور در پیمان‌های دو و چندجانبه و سازمان‌ها و گروه‌های اقتصادی بین‌المللی است. در این بین چه سازمان شانگهای و چه گروه بریکس که در هر دو آنها تعداد زیادی از اقتصادهای نوظهور و پرقدرت جهانی حضور دارند، قطعا برای آینده اقتصاد ما اهمیت فراوانی خواهند داشت.
از همراهی تا همکاری اقتصادی
آرگون با بیان اینکه توسعه روابط با دیگر اقتصادهای جهان و کاهش تنش‌ها و کنار زدن محدودیت‌ها، گام دوم در این حوزه به شمار می‌رود، تشریح کرد: حتی اگر در جریان این توافقات تازه مقدمات قراردادهای جدید را فراهم کنیم، برای آنکه بتوانیم حداکثر استفاده را از این موقعیت کنیم، باید شرایط همکاری‌های بانکی، جابه‌جایی ارز، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و دریافت تسهیلات را فراهم کنیم تا این همراهی به یک همکاری منجر شود.
عضو اتاق بازرگانی تهران به لزوم اصلاح برخی سیاست‌های داخلی اقتصادی نیز اشاره کرد و گفت: در سال‌های گذشته متاسفانه بعضا برخی سیاست‌های داخلی خود به مانعی برای فعالیت‌های اقتصادی منجر شده است. پس از آنکه گام‌های مهمی در زمینه توسعه روابط و همکاری‌ها برداشتیم و عضویت در برخی سازمان‌های مهم اقتصادی را نهایی کردیم، قطعا دیگر قطعه این پازل، باید به فراهم کردن مقدمات لازم در داخل اختصاص پیدا کند و به این ترتیب تمام مقدمات لازم برای رشد اقتصادی کشور فراهم شود.
آرگون در پاسخ به این سوال که اقتصاد ایران تا چه حد ظرفیت استفاده از این فرصت‌ها را دارد، توضیح داد: یکی از اصلی‌ترین مسائلی که در این زمینه مطرح است، بحث فراهم کردن مقدمات لازم برای توسعه فعالیت‌های تجاری است. بارها بر این موضوع تاکید کرده‌ایم که اقتصاد ایران دارای ظرفیت بالقوه بسیار مطلوبی در بسیاری از حوزه‌هاست و امکان آن را دارد که در یک شرایط مناسب، ظرفیت‌های خود را به ظهور برساند. در صورتی که ارتباط خود با نهادهای اقتصادی دنیا را گسترش دهیم و محدودیت‌های خارجی و داخلی را کنار بزنیم، می‌توان به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای طرح‌های جدید فکر کرد و قطعا این مساله خود را در آمارهای تجاری و اقتصادی ما نشان خواهد داد.