نمایش تازه دولت

گروه اقتصادی- در حالی که تیر سیاستگذاری بانک مرکزی در طول هفته‌های گذشته به هدف خورده و به حفظ ثبات نسبی در بازار ارز انجامیده، شمارش معکوس برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی شروع شده تا بانک مرکزی آخرین تیر سیاستگذاری‌اش را برای مقابله با اثرات روانی بازار ارز در هفته‌های آینده پرتاب کند و مانع از شکل‌گیری انتظارات برای افزایش قیمت ارز شود.
جدیدترین سیاستگذاری ارزی دولت بر شکل‌گیری بازار متشکل ارزی متمرکز است. هرچند وعده راه‌اندازی این بازار در سال گذشته محقق نشد، اما بانک مرکزی پایان فروردین‌ماه سال‌جاری را زمان آغاز به کار این بازار ارزی اعلام کرد که وعده سیاستگذار در پایان هفته قبل نیز محقق نشد و راه‌اندازی آن به هفته‌های آتی موکول شد.
بر این اساس شنیده‌ها حاکی از آن است که این بازار تا چند هفته دیگر فعالیت رسمی خود را آغاز می‌کند تا با عملیات منحصر به فرد خود و با فعال شدن نیروهای عرضه و تقاضا‌ در بازار، سبب کشف قیمت شود و شفافیت در معاملات ارزی حفظ شود.
کشف قیمت
این بازار قرار است برای خرید و فروش ارز بین بازیگران اصلی بازار ارز یعنی بانک‌ها و صرافی‌ها ایجاد شود و بر اساس آخرین خبرها درباره این بازار، بانک‌ها و صرافی‌ها مانند شرکت‌های کارگزاری بورس برای خرید و فروش ارز، کد کارگزاری دریافت می‌کنند که این موضوع منوط به تشکیل پرونده و ارائه اطلاعات و مدارک مورد نیازی است که بانک مرکزی به آنها اعلام کرده است.
یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که قرار است این بازار در نظام ارزی کشور ایفا کند، کشف نرخ ارز به صورت عرضه و تقاضاست. بر این اساس در مکانیسم‌هایی که برای بازار متشکل ارزی طراحی شده، قرار است بر اساس عرضه و تقاضا و خرید و فروش عمده اسکناس ارز از سوی صرافی‌های عضو این بازار، کشف قیمت به صورت روزانه انجام شود و قیمت کشف شده روی تابلویی که در ملأعام قرار می‌گیرد، به نمایش درآید و هر گونه تغییر این نرخ نیز به صورت آنلاین روی این تابلو قرار می‌گیرد. همچنین انتظار می‌رود با راه‌اندازی این بازار ارز، تاثیر بازارهای هرات، سلیمانیه و… بر قیمت ارز کاهش یابد و قیمت ارز به نرخ واقعی آن نزدیک شود.
پیشتر نیز رییس بانک مرکزی‌ شکل‌گیری اتاق تسویه ارزی، معامله نقدی ارز، افزایش شفافیت در معاملات و فضای بازار ارز، حضور صرافی‌ها، صرافی‌های بانک‌ها و بانک مرکزی در این بازار و خرید و فروش ارز توسط این بازیگران، امکان سیاستگذاری و مدیریت قیمت‌ها با خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی و خارج کردن بازار‌های غیررسمی در بازار را از جمله چارچوب‌ها و اهداف مطرح شده برای بازار متشکل ارزی اعلام کرده بود.
قیمت‌گذاری دستوری
بر این اساس و با توجه به سازوکار طراحی شده برای نظام ارزی کشور، این مهم زمانی می‌تواند به شفافیت معاملات ارزی بازار منجر شود و از شکل‌گیری جهش ناگهانی در قیمت‌ها جلوگیری کند‌ که کشف قیمت بر اساس معاملات عرضه و تقاضا شکل گیرد و بانک مرکزی از قیمت‌گذاری دستوری در بازار خودداری کند و تنها نقش وی به عنوان نهاد ناظر حفظ شود.
در این رابطه مدیران بانک مرکزی بر این باورند که بازار متشکل ارزی به دنبال تعیین نرخ‌های دستوری برای اسکناس ارز نیست و کشف نرخ براساس معاملات واقعی انجام می‌شود تا امنیت معاملات تامین شود.
بر اساس سیستم عملکردی این بازار، پایین‌ترین نرخ فروش ارز در بالاترین سطر نمایش قرار می‌گیرد و در ستون مقابل نیز بالاترین درخواست خرید در بالاترین سطر نمایش داده می‌شود، اما امکان مداخله کاربر وجود ندارد، بلکه سیستم به طور خودکار سطرهای نخست هر ستون را به هم متصل کرده و معامله انجام می‌شود.
به این ترتیب این بازار در تلاش است امنیت معاملات ارزی بزرگ را نیز تضمین کند. بنا بر تصویب شورای پول و اعتبار نیز‌ صرافی‌هایی که در این بازار فعالیت می‌کنند، باید یک درصد بالاتر از نرخ بازار متشکل، نیازهای خرد ارزی مردم را بر اساس فهرست مصارف ۲۴ گانه پوشش دهند.
همچنین این بازار قرار است ابتدا با دو ارز که به احتمال قوی دلار و یورو خواهد بود کار خود را آغاز کند و در ادامه ارزهای دیگر نیز به آن اضافه خواهند شد. به این ترتیب با آغاز فعالیت رسمی این بازار از هفته‌های آتی و در صورت تحقق برنامه‌های آن، می‌توان امید داشت که کشف قیمت ارز در بازار تهران و بر اساس عرضه و تقاضای واقعی تعیین شود.
اما هرچند سازوکار طراحی شده برای بازار متشکل ارزی می‌تواند نقطه عطف سیاستگذاری دولت برای مقابله با نوسانات بازار ارز و به حداقل رساندن اختلالات شکل‌گرفته در آن است، با این وجود و با علم به تجربه سیاستگذاری‌های پیشین بانک مرکزی برای مقابله با تلاطم‌های ارزی بازار که بر سیاست‌های دستوری متمرکز بود، فعالیت این بازار بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا در ‌هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.
فشار تحریم
به بیانی دیگر تجربه یک سال گذشته سیاستگذار برای خنثی کردن اثرات روانی ناشی از تحریم‌های آمریکا و فعالیت وسیع دلالان و سوداگران ارزی که همواره بر اتخاذ سیاست‌های دستوری تاکید می‌کرد، می‌تواند به معنای ادامه حرکت سیاستگذار بر محور پیشین خود باشد‌ آن هم در قالب یک بازار جدید ارزی.
با این وجود یکی از مهم‌ترین نکاتی که در شرایط فعلی باید به آن توجه داشت این است که آیا این بازار می‌تواند منجی بازار اقتصادی کشور در شرایط سخت حادث شده بر آن باشد؟ به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مسائلی که در شرایط فعلی نباید از نظر دور داشت، سلطه تحریم‌ها بر بازار نفتی ایران است که با ایجاد موانعی جدی بر سر راه صادرات و فروش نفت، در تلاش است درآمدهای نفتی و ارزی ایران را به حداقل ممکن برساند و فشارهایش را بر بازار اقتصادی کشور بیش از پیش افزایش دهد.
بر این اساس و با توجه به آنکه کارشناسان نرخ فعلی دلار در بازار را غیرواقعی می‌دانند، انتظار می‌رود شکل‌گیری این بازار بتواند حباب موجود در بازار ارز را از بین ببرد تا قیمت‌ها به نرخ واقعی خود دست یابند. در عین حال بسیاری نیز پیش‌بینی می‌کنند که شدت اثر تحریم‌ها و ناکارآمدی سیاست‌های ارزی دولت در ماه‌های آینده می‌تواند به جهش دوباره قیمت‌ها در بازار ارز منجر شود.
بر این اساس شاید سیاستگذار بر آن است با راه‌اندازی این بازار، عملکرد سیاستگذاری دستوری‌اش را برای مقابله با اثرات ناشی از تحریم تغییر دهد و به مقابله با اثرات روانی ناشی از تحریم‌ها بپردازد.
با این حال هرچند راه‌اندازی این بازار به نتیجه نهایی نرسیده، اما زمانی می‌توان آن را منجی سیاستگذاری‌های دولت در بازار ارز دانست که از قیمت‌گذاری‌های دستوری بانک مرکزی تهی باشد و فعالیت نیروهای عرضه و تقاضا به کشف قیمت در بازار منجر شود.