نوآوری دیجیتال در سایه تعامل دولت و بخش ‌خصوصی

سید‌ستار‌ هاشمی: بهره‌وری اقتصاد دیجیتال با مشارکت بخش ‌خصوصی محقق می‌شود

گروه فناوری- اقتصاد دیجیتال به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی توسعه در جهان امروز، بیش از هر زمان دیگری نیازمند بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های بخش‌ خصوصی است. با ترکیب زیرساخت‌های فناورانه، نوآوری‌های بومی و مشارکت فعالانه بازیگران اقتصادی، می‌توان مسیری پایدار برای افزایش بهره‌وری و تحول ساختار‌های سنتی ترسیم کرد. در این میان نقش تعاملات میان دولت و بخش ‌خصوصی به عنوان یک ضرورت راهبردی مطرح است؛ عاملی که می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصاد دیجیتال و شکوفایی آن در مقیاس ملی و بین‌المللی شود. بر همین اساس وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه امروز اقتصاد جدا از فناوری، معنایی پیدا نمی‌کند، گفت: یکی از موضوعات مهم امروز کشور، بهره‌وری است و در همه حوزه‌ها این مساله اهمیت دارد. در این رابطه باید اذعان کرد که اتکا به بحث‌های اقتصاد دیجیتال با مشارکت بخش ‌خصوصی موجب ارتقای بهره‌وری می‌شود.
ستار ‌هاشمی در نشست صبحانه کاری فعالان اقتصادی در اتاق ایران افزود: یکی از مهم‌ترین دلایل توجه به بخش ‌خصوصی نیروی انسانی فعال در این بخش است که توانمند و علاقه‌مند به حوزه کاری خود، هستند. وزیر ارتباطات تصریح کرد: اعلام کردیم که شرکت‌های بخش ‌خصوصی را برای دسترسی به اهداف خود مورد توجه قرار داده‌ایم و سعی داریم تعاملات خود را با بخش ‌خصوصی تقویت کنیم. او اظهار کرد: بنای ما در دولت چهاردهم، استفاده ویژه از کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال است. اگر این کارگروه در مسیر درستی هدایت شود، برکات ویژه‌ای برای کشور خواهد داشت.
برنامه‌های وزارت ارتباطات با مشارکت بخش ‌خصوصی اجرایی خواهد شد
در بخش بعدی این نشست، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اظهارات فعالان اقتصادی، از برگزاری دوباره این نشست در آینده‌ای نزدیک خبر داد و گفت: باید درباره فیبر نوری نگاهی به آمار موجود و مقایسه آن با آنچه در دیگر کشورها شاهد هستیم، داشته باشیم. طبق اطلاعات موجود ۱۱۰میلیون مشترک تلفن همراه فعال و بیش از ۱۰میلیون مشترک ثابت فعال داریم و نسبت ترافیک ثابت به همراه هم یک به پنج است.‌ هاشمی ادامه داد: به‌ طور میانگین، در دنیا شرایط بهتری در این نسبت‌ها وجود دارد، پس باید پروژه فیبر نوری را با جدیت دنبال کنیم. او ادامه داد: هر سیاستی به بازنگری هم نیاز دارد. نگاه وزارتخانه این است که بازنگری در طرح فیبر نوری را در دستور کار قرار دهد و در این رابطه از ظرفیت‌های بخش ‌خصوصی بهره خواهیم برد. او درباره برنامه هفتم توسعه نیز گفت: این برنامه، میثاق دولت است و بدون مشارکت بخش ‌خصوصی تحقق آن امکان‌پذیر نیست.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از فعالان بخش‌ خصوصی خواست تا در استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل داده به دولت کمک کنند. ‌هاشمی افزود: در این ‌بین، موضوع انرژی و قطعی‌های برق را نیز باید مورد توجه قرار داد، چون با قطع برق، ارتباطات هم مختل می‌شود، از این ‌رو وزارتخانه اعتقاد دارد باید برای کمک به صنعت برق وارد شویم. او اظهار کرد: در رابطه با یارانه انرژی عدد قابل‌ توجهی بالغ‌بر ۱۰۰‌میلیارد دلار پرداخت می‌شود. باید توجه داشت که طرح اولیه زیرساخت‌های مدیریت مصرف را تدوین کردیم که با بخش‌ خصوصی به اشتراک خواهیم گذاشت. او تصریح کرد: نکات عنوان شده درباره صنعت مخابرات و سرکوب قیمت‌ها درست و دقیق است. در کنار این، موضوعات دیگری هم وجود دارد؛ نکته اول این است که بهره‌وری در صنایع مورد توجه نیست. در واقع باید به خود هم برگردیم و روند فعالیت‌ها را اصلاح کنیم. وزیر ارتباطات ادامه داد: شرکت مخابرات ایران، مراکز و کانال‌هایی دارد و باید از این ظرفیت‌های خود استفاده بهتری می‌کرد. در حقیقت باید در مسیر بهره‌وری قدم برمی‌داشت که کمتر به آن توجه داشته است، پس باید هم‌افزایی به وجود آوریم تا هزینه‌ها مدیریت شود.
کمتر از 4‌ درصد ظرفیت فیبر نوری در کشور استفاده شده است
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: در توسعه فیبر 8‌میلیون پوشش داریم، یعنی تا 300‌متری مشترک رسیده‌ایم. کمتر از 4‌درصد از ظرفیت فیبر نوری در کشور استفاده شده است ولی در دنیا تا 70درصد است. در کنار اتصال باید به مطالعه بازار هم بپردازیم، یعنی جایی را هدف‌گذاری کنیم که مشترک وجود دارد. ‌هاشمی درباره دولت هوشمند و دولت الکترونیک گفت: در این حوزه کارهای زیادی انجام شده ولی این خدمات در زندگی مردم ننشسته است. تلاش می‌کنیم چند اپراتور را در لایه خدمات با مشارکت بخش ‌خصوصی در چهار سال پیش‌رو فعال کنیم. البته این کار آسانی نیست ولی با یک مدل اقتصادی و تعرفه‌گذاری‌ای مناسب زمینه مشارکت بخش ‌خصوصی فراهم می‌شود. ابر دولت، تجمیع خدمات دولت و کیفیت خدمات دولتی مورد تاکید وزارتخانه است.
او تاکید کرد: دولت نمی‌خواهد به حوزه بنگاهداری وارد شود. در بخش خدمات به‌ صورت ویژه، به کیفیت توجه داریم. می‌خواهیم از نگاه جزیره‌ای دوری کنیم وگرنه کارها سطحی باقی خواهند ماند. اولویت‌ها باید با همراهی بخش ‌خصوصی تعیین شود و آنها را به‌ صورت جدی دنبال کنیم. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تصریح کرد: باید در ارائه خدمات و طراحی‌ها به نیاز منطقه توجه می‌کنیم. مثلا برخی خدمات در برخی شهرستان‌ها ممکن است به‌صرفه نباشد. به‌ طور جدی از تولید محتوا حمایت می‌کنیم. یکی از کارکردهای هوش مصنوعی، محتواست. ابزارهای هوش مصنوعی، تولید محتوا را تسهیل می‌کند.
او به موارد حوزه تقنینی اقتصاد دیجیتال اشاره کرد و گفت: باید در این حوزه ذی‌نفعان مشارکت جدی داشته باشند. پشت درهای بسته نباید قانون تدوین شود. در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال از مشارکت همه ذی‌نفعان استفاده می‌کنیم. باید این حوزه پا به پای حوزه دیجیتال پیش رود. در حوزه تقنینی باید فعالان اقتصاد دیجیتال حضور داشته باشند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید کرد: باید از برخورد سلیقه‌ای در این حوزه پرهیز شود وگرنه این برخوردها به صنعت ضربه می‌زند. ستاری به حوزه تامین اجتماعی هم اشاره کرد و گفت که مصادیق این حوزه را با همراهی بخش‌ خصوصی احصا کرده و پیگیری کنیم. او گفت: نباید هزینه حوزه فناوری اطلاعات بیش از 2‌درصد هزینه سبد خانوار باشد. در حوزه تعرفه‌ها باید به وضعیت معیشت مردم هم توجه شود. این هزینه‌ها باید متناسب با واقعیت‌های اقتصادی، توصیه‌های کارشناسی و استانداردها باشد.
لزوم حضور بخش ‌خصوصی در توسعه شبکه ملی اطلاعات
در ادامه این نشست، سادینا آبایی، رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران گزارشی از مطالبات بخش ‌خصوصی و فعالان اقتصادی از دولت چهاردهم و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه کرد. آبایی گفت: حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه هفتم پیشرفت مورد توجه قرار گرفته که برنامه رییس‌جمهوری و وزارتخانه در چهار سال پیشرو است. در برنامه هفتم توسعه به مواردی از فعالیت بخش‌ خصوصی و فناوری اطلاعات اشاره شده است. یکی از این مواد ماده 48 است که در آن به جایگاه بخش‌ خصوصی برای تهیه طرح تحول دیجیتال به‌ منظور به‌کارگیری فناوری دیجیتال اشاره شده؛ این ماده برای بخش ‌خصوصی مهم است و درباره آن کار خود را شروع کرده است. او ادامه داد: ماده‌65 برنامه هفتم پیشرفت و توسعه شبکه ملی اطلاعات و اقتصادی رقومی و دیجیتال توسعه شبکه ملی اطلاعات مورد توجه است که باید رفاه دیجیتال اجتماعی را پدید آورد. برای عملیاتی شدن این ماده حضور بخش ‌خصوصی بسیار مهم است.
رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران با اشاره به پروژه فیبر نوری گفت: بخش ‌خصوصی می‌تواند بازوی دولت باشد. سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش‌ خصوصی در این پروژه مهم است. ایجاد شرکت بین‌المللی نیز برای حمایت از توسعه زیست‌بوم تحول‌آفرین هوش مصنوعی باید با حضور بخش ‌خصوصی انجام شود. او تصریح کرد: در ماده‌66 به تشکیل کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت تاکید شده که اتاق ایران می‌تواند در این حوزه همراه دولت باشد و اتاق ایران در این کارگروه کرسی ثابت داشته باشد نه اینکه مثل قبل به ‌عنوان مهمان دعوت شود.
آبایی همچنین با اشاره به اهمیت حکمرانی داده، اظهار کرد: برای اقتصاد پلتفرمی این مساله مهم است. اتاق ایران در این زمینه به‌ صورت مکتوب اعلام کرده که برای تدوین و تصویب این قانون همراه وزارتخانه خواهد بود. مرکز پژوهش‌های اتاق ایران بسیار قوی است و می‌تواند بازوی اصلی کمک به وزارتخانه باشد. از طرفی در برنامه هفتم در اقتصاد دیجیتال نقش زیرساختی با وزارت اطلاعات و فناوری ارتباطات است ولی وزارت اقتصاد و بانک مرکزی هم در تصمیم‌گیری‌ها دخیل است. باید نتیجه این همراهی به رشد 15‌درصدی در سال منجر شود. آبایی به اهمیت نشان تجاری برای بخش ‌خصوصی اشاره کرد. مسیر برای حضور شرکت‌های فناوری در بورس مهم است. در دنیا این شرکت‌ها جزو 10شرکت اول هستند ولی اینجا چنین نیست. باید به حوزه سرمایه‌گذاری و پوشش خطرات آن توجه شود، از طرفی باید برنامه هفتم قابل ‌سنجش و رصد باشد.
او به اتصال فیبر نوری 20‌میلیون مشترک اشاره کرد که مهم است و دشوار. آموزش نیروی انسانی یعنی آموزش 500‌هزار نیروی ماهر که برای صنعت قابل ‌استفاده باشد و اتاق ایران می‌تواند در این مسیر نیازسنجی کند. آموزش باید هدفمند باشد و روی مهارت آنها تاکید شود.
آبایی به ماده107 و مشارکت عمومی و خصوصی اشاره کرد که روند آن در وزارتخانه تبیین شود. مشارکت عمومی و خصوصی با پیمانکاری متفاوت است. باید از ظرفیت اتاق ایران و بخش ‌خصوصی استفاده شود، همچنین ورود به بورس و تدوین آیین‌نامه اجرایی برنامه هفتم پیشرفت مورد تاکید قرار گیرد.
بودجه تعریف شده برای توسعه اقتصاد دیجیتال در وزارت صمت کافی نیست
حمیدرضا واشقانی‌فراهانی، نایب‌رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران نیز با بیان اینکه فعالان حوزه فناوری اطلاعات نسل جوان هستند، تاکید کرد: باید تلاش کرد تا از توانمندی‌های این نسل جوان که اغلب آنها بخش ‌خصوصی هستند، استفاده کنیم. در این رابطه به بسترسازی نیاز داریم. در سال جاری در وزارت صمت ۵‌میلیارد دلار برای این حوزه دیده شده که متناسب با وضعیت امروز کشور، بسیار اندک است. این فعال اقتصادی با اشاره به جزئیات مساله و تجهیزاتی که در این بستر باید مورد استفاده قرار گیرد، گفت: با سهمیه‌بندی، توسعه اتفاق نمی‌افتد. علاوه بر این مباحث باید گفت موضوع فیلترینگ حل شود. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران از دریافت انواع مجوزها برای فعالیت در حوزه فاوا انتقاد کرد و افزود: ارگان‌ها و نهادهای مختلفی هستند که برای فعالیت در حوزه فاوا باید از آنها مجوز بگیریم. پیشنهاد این است که مجوزهای لازم و سامانه‌های مرتبط را متمرکز در وزارت فناوری اطلاعات داشته باشیم.
از ظرفیت اتاق‌های مشترک و شهرستان‌ها استفاده شود
در ادامه شهاب جوانمردی، عضو هیات‌رییسه اتاق تهران گفت: در تهیه طرح تحول دیجیتال، باید اتاق بازرگانی حضور جدی داشته باشد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه دهد که اتاق در این حوزه مرکزیت داشته باشد. جوانمردی ادامه داد: در حوزه فناوری، باید از تمام تجارب و ظرفیت‌های خود، به‌ویژه ظرفیت اتاق‌های مشترک استفاده کنیم چراکه اتاق‌های مشترک ادبیات حوزه بین‌الملل را می‌دانند. او همچنین با اشاره به اجرای طرح آمایش سرزمین تصریح کرد: در این مسیر، وزارتخانه باید از ظرفیت اتاق‌های شهرستانی در حوزه فناوری نیز استفاده کند.
به توسعه هوش مصنوعی توجه شود
رضایی، عضو کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران هم گفت: وضعیت سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی در ایران عدد قابل قبولی نیست. در امارات و عربستان سرمایه‌گذاری بسیار بالاست. در ایران در حوزه اقتصاد دیجیتال سهم دولت بالای 10‌درصد نیست. بخش ‌خصوصی به همراهی دولت نیاز دارد. او ادامه داد: هنوز اقتصاد کشور به انرژی وابسته است و از طرفی ناترازی انرژی بالاست. برای بالا بردن جی‌دی‌پی، باید در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری شود. رضایی با بیان اینکه ناترازی با هوش مصنوعی قابل ‌حل است، گفت: توسعه هوش مصنوعی به توسعه صنعت انرژی هم کمک خواهد کرد. اگر وزارتخانه در این زمینه برنامه‌ای داشته باشد، اتاق بازرگانی می‌تواند به دولت کمک کند. به گفته او، ایران هشت ‌برابر میانگین جهانی، کارشناس هوش مصنوعی دارد و باید از این ظرفیت استفاده شود.
دغدغه مشترک مردم در حوزه فاوا فیلترینگ است
در ادامه این نشست حجت میرزایی، رییس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گفت: موضوع مشترک همه مردم فیلترینگ است. 330‌هزار کسب‌وکار در اثر فیلترینگ از بین رفته‌ است. بخش بزرگی از فعالیت دیگر اقتصادی هم وابسته به اینترنت است. مثلا در شیراز، به ‌عنوان مرکز گردشگری ایران امکان استفاده از مسیریاب در بسیاری از جاها وجود ندارد. میرزایی با تاکید بر اینکه فاوا، مسیر و هدف توسعه است و جاماندگی توسعه در حوزه‌های مختلف را با فاوا می‌توان برطرف کرد، ادامه داد: فاوا فرصتی است که با آن می‌توان شکاف تاریخی توسعه را برآورد کرد. بدون بهبود وضعیت اینترنت در مناطق، توسعه ممکن نیست. فناوری اطلاعات فرصتی برای میان برد برای رفع شکاف‌هاست ولی مناطقی که در تله توسعه گیر افتاده‌اند ظرفیت کمتری برای استفاده از فاوا دارند. او تصریح کرد: اتاق ایران اصلاحیه پیش‌نویس قانون تجارت الکترونیک اصلاحی را تدوین می‌کند و امیدواریم این پیش‌نویس به ‌عنوان لایحه از طرف دولت به مجلس ارسال شود. همچنین سند توسعه و استفاده از هوش مصنوعی با همکاری اتاق ایران و دانشگاه صنعتی شریف آماده شده که رونمایی خواهد شد. این طرح می‌تواند برای سنجش و استفاده بنگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. میرزایی تصریح کرد: قانون برنامه هفتم پیشرفت در پیش‌نویس الزام کرده بود که سازمان تامین اجتماعی همه شاغلان سکویی را بیمه کند، ولی در مجلس این وضعیت تغییر کرد. بخش ‌خصوصی تاکید دارد که تامین اجتماعی موظف به بیمه شاغلان سکویی باشد. این امکان رصد دائمی این بخش را فراهم می‌کند.
خواسته ما اینترنت آزاد
و باکیفیت است
در ادامه این نشست، زهرا بختیاری، مشاور فناوری اطلاعات اتاق اصناف، با اشاره به بازنگری و بازسازی ساختار وزارت اطلاعات و فناوری ارتباطات گفت: بسیاری از مطالبات ما از دولت بلاتکلیف مانده و خواسته بخش ‌خصوصی توجه به این مطالبات است. او اظهار کرد: باید وزارتخانه مشخص کند که برای آینده فناوری چه برنامه‌ای دارد. خواسته اصلی ما این است که زیرساخت‌های فناوری و اینترنت آزاد و باکیفیت داشته باشیم. بختیاری تصریح کرد: به رشد متوازن اقتصاد سنتی و دیجیتال توجه شود. اگر به این موضوع فکر نکنیم با چالش جدی در آینده مواجه خواهیم شد. نظام تقنینی اقتصاد دیجیتال با همکاری بخش‌ خصوصی مورد توجه قرار گیرد. در قانون تفسیر ایجاد نکنیم، همچنین قانون تجارت الکترونیک که یک دهه است بلاتکلیف مانده، بررسی شود.
موازی‌کاری و برخورد سلیقه‌ای در حوزه فاوا رفع شود
در ادامه نشست، فرهاد زواره‌ای، عضو کمیسیون فاوا اتاق ایران گفت: ما در حوزه ارتباطات، فناوری، نظارت و امنیت تصویری، با موازی‌کاری و برخورد سلیقه‌ای مواجه هستیم. می‌خواهیم در کارگروهی این موارد را احصاء کرده و به‌ صورت یکدست، چالش این صنعت را بررسی کنیم و به راه‌حل برسیم. او تاکید کرد: برای نظارت و پایش تصویری، به کلام و خواسته واحدی نیاز داریم.
فعالان اقتصادی مشاوران شایسته‌ای برای دولت هستند
صمد حسن‌زاده، رییس اتاق ایران یکی از زیرساخت‌های اصلی اقتصاد را فناوری اطلاعات و ارتباطات دانست و از آن به‌ عنوان یک نیاز مهم و حیاتی یاد کرد. او با بیان اینکه حضور بخش ‌خصوصی در کنار دولت می‌تواند موثر باشد، گفت: فعالان اقتصادی بنا بر دانش و تجربه‌ای که دارند می‌توانند مشاور شایسته‌ای برای دولت در حوزه‌های مختلف باشند.
تفاهمنامه همکاری بین اتاق ایران و وزارت ارتباطات منعقد می‌شود
پیام باقری، نایب‌رییس اتاق ایران در بخش دیگر این جلسه تاکید کرد: همه مواردی که در این نشست عنوان شد را به‌ صورت مکتوب در اختیار وزیر ارتباطات قرار می‌دهیم. از طرفی وزارت ارتباطات برای اجرای برنامه‌های خود می‌تواند روی ظرفیت اتاق‌ها و تشکل‌ها نیز حساب کند. او پیشنهاد کرد: تفاهمنامه همکاری بین اتاق ایران و وزارت ارتباطات منعقد شود تا موضوعات مربوط به راهبری برنامه هفتم توسعه، همکاری‌های مشترک در تدوین سند توسعه این حوزه و هوش مصنوعی، آموزش و ترویج استفاده از این اکوسیستم، تدوین نقشه راهبری صادرات فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاهش ناترازی برق به کمک هوش مصنوعی، در چارچوب آن پیگیری شود. این پیشنهاد مورد استقبال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت و مقرر شد پیش‌نویس تفاهمنامه با همکاری کمیسیون فاوا و مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تدوین و ارائه شود.