نوروز پرخرج بنزین

گروه انرژی- تعطیلات نوروزی در حالی به پایان رسید که میانگین مصرف بنزین در کشور با ثبت رکوردهای تازه به بالاترین میزان مصرف تاریخی خود رسید. هرچند قابل پیش‌بینی بود که سفرهای نوروزی امسال با افزایش مواجه شود، با این حال رکورد‌زنی مصرف بنزین شرایط را برای تراز تولید و مصرف نگران‌کننده کرده است.
موج افزایشی مصرف بنزین بعد از پایان قرنطینه‌های کرونا آغاز شد و به تدریج مصرف رو به افزایش گذاشت. برای مدیریت مصرف بنزین که فشار سنگینی به پالایشگاه‌ها و بودجه عمومی دولت برای تامین یارانه سوخت وارد می‌کند، پیشنهادهای مختلفی در دولت مطرح شد و برخی هم به صورت آزمایشی اجرا شد، از طرح بنزین شهروندی در جزیره کیش که به صورت پایلوت مدتی اجرا شد گرفته تا محدودیت در سقف سوخت‌گیری. البته هیچ کدام از این گزینه‌ها باعث کاهش مصرف بنزین نشده و همچنان پیشنهاد افزایش قیمت‌، گزینه‌ای است که به دولت پیشنهاد می‌شود.
پیشنهاد افزایش قیمت بنزین البته بارها از سوی دولت تکذیب شده و نمایندگان مجلس هم بارها اعلام کرده‌اند که تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین ندارند، با این حال، نگاهی به جدول منابع و مصارف تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که منابع این تبصره به شدت تحت فشار است. در سمت راست این جدول که منابع تبصره ۱۴ است، بخش دریافتی از فروش صادراتی فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی‌ به دلیل شرایط تحریمی تحت فشار است و بازگشت منابع حاصل از صادرات با تاخیر یا به صورت تهاتری انجام می‌شود و تنها بخش فروش داخلی فرآورده است که منبع در دسترس و فوری برای تامین ۱۶ بند پیش‌بینی شده برای مصارف این تبصره در دسترس است.
دولت همچنین براساس قانون بودجه سال جدید درباره درصد افزایش هزینه‌های بخش مصارف تبصره ۱۴ تصمیم نگرفته است. این بخش همواره یکی از چالش‌برانگیزترین تصمیم‌های وزارت نفت محسوب می‌شود. به عنوان مثال دولت باید تکلیف درصد افزایش حق‌العمل کاری جایگاهداران یا هزینه‌های حمل‌و‌نقل جاده‌ای را روشن کند.
این دو بخش سال گذشته پس از جلسات طولانی و زمانبر در نهایت افزایش ۴۵ درصدی را دریافت کردند حال آنکه جایگاهداران از این افزایش ناراضی بودند. بنابراین به نظر می‌رسد امسال هم وزارت نفت برای تامین منابع این بخش تحت فشار باشد.
هرچند سال ۱۴۰۱ وزارت نفت برای تامین منابع این بخش ناچار شد که از سهم شرکت ملی نفت برای طرح‌های توسعه‌ای خود بکاهد تا بخش تکلیفی تبصره ۱۴ تامین شود، با این حال در بودجه سال جدید میزان افزایش‌های درنظر گرفته شده با توجه به کاهش حجم صادرات فرآورده- از جمله بنزین- می‌تواند منابع هزینه‌ای تبصره ۱۴ را کوچک‌تر کند.
سالی که نکوست…
بهار ۱۴۰۲ با رکوردزنی در مصرف بنزین آغاز شد. گزارش‌هایی که شرکت ملی پخش و پالایش از میزان مصرف سوخت در ایام نوروز منتشر کرده نشان می‌دهد که رکورد مصرف بنزین در روز ۲۹ اسفند با مصرف ۱۴۴ میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر شکسته شده است. براساس اعلام علی‌اکبر نژاد‌علی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی رقم مصرفی ۱۴۴ میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر بنزین در مقایسه با آخرین روز اسفند ۱۴۰۰ به میزان ۷/۲۷ درصد رشد را به ثبت رسانده است.
آن‌طور که شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی اعلام کرده است، میانگین مصرف ۱۰ روزه منتهی به پایان سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر بوده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان ۱۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.
اگرچه میزان مصرف بنزین با ثبت ۲/۸۹ میلیون لیتر در اولین روز سال ۱۴۰۲ به نسبت روزهای پایانی ۱۴۰۱ کاهشی بود اما این روند کاهشی دوام نیافت و در روزهای بعد روند افزایش مصرف شدت گرفت. مصرف بنزین در روز دوم فروردین با ثبت ۱۲۲ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر کاهش مصرف روز اول فروردین را جبران کرد. در سومین روز از آغاز بهار ۱۴۰۲، میزان مصرف به ۱۲۰ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر بنزین رسید تا میانگین مصرف روزانه بنزین را تنها در ظرف سه روز از سال جدید به ۱۱۴ میلیون و ۱۰۰ هزار لیتر برساند.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در چهارمین روز از فروردین‌ماه ۱۴۰۲، اعلام کرد که بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است که اگرچه نسبت به سومین روز از سال جدید این رقم کاهشی بود اما در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۹/۱۳ درصد افزایش نشان می‌داد.
هفته اول تعطیلات نوروزی در حالی به پایان رسید که پنجمین روز از سال جدید، میزان مصرف بنزین به ۱۲۰ میلیون و ۹۰۰ هزار لیتر بنزین رسید؛ رقمی که در مقایسه با سال گذشته در همین زمان ۷/۱۹ درصد رشد نشان می‌داد. میانگین مصرف روزانه بنزین کشور با توزیع ۱۱۷ میلیون لیتر بنزین در روز ششم فروردین‌ماه‌، به ۱۱۵ میلیون و ۱۰۰ هزار لیتر رسید و این روند افزایشی در هفتمین روز سال جدید ادامه یافت و با ثبت ۱۲۲ میلیون و ۱۰۰ هزار لیتر روز هفتم را هم پشت سر گذاشت. در هشتمین روز فروردین‌ماه‌، بیش از ۱۰۳ میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع شد و در نهمین روز از سال جدید، ۶/۱۱۲ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شد.
شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی میزان توزیع بنزین در کشور را برای روز یازدهم از تعطیلات نوروزی ۱۱۰ میلیون و ۱۰۰ هزار لیتر بنزین اعلام کرد تا میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال ۱۴۰۲ (یکم تا یازدهم فروردین‌ماه) به ۱۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر برسد؛ عددی که با توجه به پیش‌بینی این شرکت می‌تواند در ماه‌های آینده با توجه به ورود سالانه یک میلیون خودرو به چرخه حمل‌و‌نقل کشور، مصرف سالانه بنزین را به بیش از یک میلیارد لیتر افزایش دهد.
به کجا چنین شتابان؟
هرچند جلیل سالاری معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید که اگر از ۱۹ میلیون سواری خودروی شخصی، هر خودرو فقط یک لیتر کمتر بنزین مصرف کند، معادل تولید یک پالایشگاه در مصرف صرفه‌جویی محقق خواهد شد، با این حال با وجود ۲۹ میلیون دستگاه خودرو در چرخه حمل‌و‌نقل کشور، تولید سالانه یک میلیون خودرو و برنامه واردات خودروهای جدید که امسال وارد چرخه سوخت می‌شوند، به نظر می‌رسد صرفه‌جویی به تنهایی راهکاری که جلوی سیل خروشان مصرف را بگیرد، نیست.
سالاری گفته است که با اقدامات نرم‌افزاری و تعمیرات اساسی تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور به روزانه ۱۱۲ تا ۱۱۵ میلیون لیتر رسیده است. با این حال این میزان تولید اگر با حجم مصرف ایام نوروز ادامه یابد، به نظر می‌رسد دولت چاره‌ای جز واردات بنزین نداشته باشد.
معاون وزیر نفت می‌گوید در تابستان هم مصرف سوخت افزایش می‌یابد که باید مصرف را مدیریت کنیم تا ناترازی تولید و مصرف بنزین مدیریت شود، از طرفی برنامه تعمیرات اساسی پالایشگاه‌ها نیز در دستور کار قرار دارد.
به گفته وی، ورود سالانه یک میلیون خودرو به چرخه حمل‌و‌نقل کشور معادل یک میلیارد لیتر مصرف بنزین است و این به معنای ساخت پالایشگاهی با ظرفیت پالایش روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه‌ خواهد بود که احداث آن حداقل ۴ تا ۵ سال زمان می‌برد.
این بدان معناست که دولت دو گزینه بیشتر پیش رو ندارد؛ قیمت بنزین را افزایش دهد تا فشار هزینه‌ای از بخش مصارف تبصره ۱۴ کمتر شود یا با حذف منابع طرح‌های عمرانی بنزین وارد کند و از آنجا که افزایش قیمت بنزین تبعات اجتماعی و بار تورمی در پی خواهد داشت، به نظر می‌رسد تنها راهکار باقیمانده کاهش منابع طرح‌های عمرانی برای جبران سیل خروشان مصرف بنزین باشد که تبعات آن در بلندمدت پدیدار خواهد شد.