نوکنده: می‌خواهند ایران را نا امن جلوه دهند

با مطرح کردن صحبت‌هایی از سوی معاون رییس‌جمهور و رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در دولت دهم مبنی بر خروج ۶۰۰ هزار شیء تاریخی از موزه ملی ایران و نامشخص بودن سرنوشت آنها که بیشتر شبیه حرف‌هایی بی‌پایه و اساس است، بیشتر از اینکه سازمان میراث‌فرهنگی نسبت به این صحبت‌ها واکنش نشان دهد، رسانه‌ها و فعالان میراثی نسبت به آنها عکس‌العمل نشان دادند. شاید هم هنوز مسوولان سازمان در شوک چگونگی مطرح کردن این آمار و ارقام هستند که نتوانسته‌اند عکس‌العملی در شأن این صحبت‌ها داشته باشند.
با این وجود جبرئیل نوکنده، مدیر کل موزه ملی ایران‌ در گفت‌وگو با ایسنا در حالی که بعد از گذشت بیش از ۲۴ ساعت از انتشارِ این خبر هنوز نتوانسته شوک خود را کنترل کند، مطرح کردن این صحبت‌ها در زمان برگزاری نمایشگاه «لوور در تهران» را ناامن جلوه دادن ایران می‌داند.
مدیر کل موزه ملی ایران با اشاره به روش‌های به دست آمدن آثار تاریخی که در اختیار موزه ملی ایران قرار می‌گیرند، آنها را حاصل کاوش‌های علمی باستان‌شناسی، گمرکات، قاچاق یا دادگاهی می‌داند و می‌گوید: با تحویل آثار بر اساس هر دسته‌ای، فرم‌های مخصوص این آثار پر می‌شود و به امین اموالِ موزه تحویل داده می‌شود.
او با بیان اینکه از دوره مدیریت گذشته موزه ملی ایران، این موزه آثار تاریخی گمرکی، قاچاق و نیروی انتظامی را تحویل نمی‌گیرد و آنها در اختیار اداره کل میراث فرهنگی استان مبدأ قرار می‌گیرند، ادامه می‌دهد: فرم مخصوص آن آثار نیز در اداره کل هر استان بعد از انجام کارشناسی پر می‌شود.
به گفته وی در فرم مخصوصِ هر شیء، نوع، اصالت، ابعاد، وزن و تاریخ به دست آمدن شیء مشخص می‌شود و در نهایت امین اموال با امضای صورتجلسه آنها را تحویل می‌گیرد.
نوکنده با اشاره به متفاوت بودن آثار تاریخی قرار گرفته در موزه ملی ایران نیز می‌گوید: این اشیا‌ در دو دسته یافته‌های فرهنگی یعنی اشیای مطالعاتی یا اشیای موزه‌ای طبقه‌بندی می‌شوند که بعد از مطالعه و شناخت دقیق، آنها در دفتر خاص خود ثبت می‌شوند و فرم‌های متعلق به هر کدام نیز پر می‌شود. شیء ‌در ادامه در یک صورتجلسه رسمی و با امضای نمایندگان ذی‌حسابی، اداره کل موزه‌های اموال تاریخی، مدیر موزه و یگان حفاظت تحویل امین اموال می‌شود.
او با تاکید بر اینکه فرم‌های این اقدام، چند جانبه‌اند و فرم‌های دو طرفه نیست که یکی بدهد و دیگری تحویل بگیرد، اظهار می‌کند: اداره کل ذی‌حسابی و امورمالی سازمان میراث فرهنگی، نماینده امور اقتصادی و دارایی است، آنها نیز زیر این صورتجلسه را امضا می‌کنند، در ادامه این فرم به اداره کل امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌شود و آنها نیز در جریان ورود شیء قرار می‌گیرند.
خروج یک شیء تاریخی از موزه ملی ایران چطور اتفاق می‌افتد‌
مدیر‌کل موزه ملی ایران در توضیح روند خروج یک شیء تاریخی از موزه ملی ایران نیز می‌گوید: این‌طور نیست که شیء به راحتی وارد موزه یا از آن خارج شود، آثار موزه‌ای اموال فرهنگی تاریخی هستند که اجازه این کار برای آنها و بر هر اساسی داده نمی‌شود.
او با تاکید بر اینکه هر شیء تاریخی با هدف خاصی از موزه ملی ایران خارج می‌شود، توضیح می‌دهد: اشیای تاریخی موزه ملی ایران با چند هدف مشخص مانند برگزاری نمایشگاهِ داخلی یا خارجی برگزار می‌شود. اگر نمایشگاه در خارج از کشور برگزار شود، خروج آثار نیاز به مجوز هیات دولت دارد، اما اگر قرار باشد آثار در موزه‌های تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی نمایش داده شود، این درخواست بین موزه ملی ایران و موزه مقابل انجام می‌شود.
به گفته وی، در این روند نخست به معاونت میراث فرهنگی کشور نامه‌نگاری می‌شود، در صورت موافقت، نامه‌ای نیز به اداره کل موزه‌ها فرستاده و بعد از بررسی هدفِ برگزاری این نمایشگاه، اگر موافقت اداره کل اعلام شود، در ادامه این اتفاق به امور اقتصادی و دارایی اعلام می‌شود که فلان شیء برای فلان نمایشگاه، به فلان نقطه مشخص می‌رود، در ادامه با اسکورتِ نیروی یگان حفاظت و پلیس پیشگیری، آثار از موزه ملی ایران به موزه مشخص شده منتقل می‌شود.
او با بیان اینکه آثار نخست در محل موزه ملی ایران تحویل امین اموال موزه مقابل می‌شود، اضافه می‌کند: با این وجود بعد از انتقال آثار، امین اموال موزه ملی در موزه مقابل، پلمب آثار خود را می‌زند و برمی‌گردد.
انتقال دائم آثار تاریخی از موزه ملی به موزه دیگر
وی همچنین در توضیح روند انتقال دائمی آثار تاریخی از موزه ملی ایران به موزه‌ای دیگر، مانند «موزه منطقه‌ای خراسان» می‌گوید: برای انجام این کار‌ با مجوز رییس سازمان میراث فرهنگی، هماهنگی با پلیس پیشگیری و پلیسِ راه‌آهن چنین اقدامی انجام می‌شود. همه واگن‌ها با حضور و بررسی پلیس پیشگیری پلمب می‌شوند و در نهایت امین اموال تک‌تک آثار را براساس تصویر، فهرست و ابعاد تحویل می‌گیرد.
او با تاکید بر اینکه خروج هر شیء از موزه ملی ایران براساس مشخصات آن و با مجوز قانونی انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: تحویل یا انتقال هر شیء تاریخی به راحتی امکان‌پذیر نیست، روند قانونی مشخصی دارد که باید به طور کامل انجام شود و در نهایت اسناد آن در چند دفتر مشخص در نهادهای دولتی مانند وزارت دارایی، یگان حفاظت، پلیس پیشگیری و بخش حمل و نقل انجام شده، ثبت می‌شود.
وی همچنین در مورد روند انتقال آثار تاریخی از یک موزه به موزه‌ای غیر از موزه‌های تحت پوشش سازمانی ادامه می‌دهد: این کار به مجوزِ ریاست سازمان نیاز دارد، اما مجوز خروج آثار از یک موزه به موزه میراثی دیگر فقط نیازمند امضای معاون میراث فرهنگی است. با نامه موزه به اداره کل موزه‌های استان، این درخواست به معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی داده می‌شود، در ادامه با موافقت او، مدیر کل استان تهران این درخواست را مطرح کرده و سپس این پروسه به معاونت ذی حسابی می‌رسد و این چرخش به صورت طبیعی بار دیگر انجام و صورتجلسه می‌شود.
مخازن موزه ملی ایران ظرفیت ۳ میلیون مواد فرهنگی را دارد
نوکنده همچنین در پاسخ به پرسش ظرفیت تکمیلی مخازن موزه ملی ایران، می‌گوید: ما در موزه ملی ایران، حدود سه میلیون مواد فرهنگی داریم. مواد فرهنگی از نظر ما قطعات شکسته سفال، استخوان، اشیای سالم، سکه‌ها و حتی ابزار سنگی هستند که در این میان حدود ۴۰۰ هزار شیء موزه‌ای قرار گرفته‌اند ، هر چند با تلاش باستان شناسان می‌توان آنها را جزو اموال موزه‌ای نیز حساب کرد.
ادامه‌دار بودن مطالعه و ساماندهی اموال فرهنگی در موزه‌های بزرگ دنیا
او با تاکید بر اینکه روند ورود و خروج اموال فرهنگی موزه‌ها به طور کامل مشخص است، این پرسش را مطرح کرد که «آیا روند ساماندهی و مطالعه اموال فرهنگی در موزه‌های بزرگ دنیا تمام شده است، مثلا لوور همه اموال خود را ساماندهی کرده و موفق شده که همه آثار خود را در شبکه کاتالوگ آنلاین قرار دهد؟»
وی خود پاسخ می‌دهد: «به ضرس قاطع می‌گویم خیر. می‌دانم اکنون همتایان فرانسوی در موزه لوور اشیای شوش را ساماندهی ویژه می‌کنند تا نام‌شان را در کاتالوگ آنلاین ثبت کنند. ممکن است حتی قطعات شکسته درون موزه‌ها به عنوان آثار مطالعاتی قابل بررسی باشد.»
او ادامه می‌دهد:‌ این کارها در موزه‌های مختلف دنیا حتی لوور یا موزه بریتانیا نیز انجام می‌شود. این بررسی‌ها به کار مداوم و تشخیص مواد فرهنگی بستگی دارد، اما دلیلی نیست که مدرکی از اشیای موزه‌ای نداشته باشیم.
موزه ملی ایران وظیفه غنی‌سازی موزه‌های دیگر را دارد
مدیرکل موزه ملی ایران‌ وظیفه این موزه به عنوان موزه مادر ایران را ساماندهی، غنی‌سازی و تجهیز آثار استان‌ها می‌داند و بیان می‌کند: علاوه بر این وظیفه موزه، ممکن است موزه ملی ایران نیز نیاز به تجهیز ویترین‌های خود داشته باشد، بنابراین به عنوان مثال مدتی پیش از خراسان شمالی درخواست کردیم که یک ویترین مربوط به فرهنگ‌های پیش ازتاریخِ حوزه خراسان شمالی دراختیار موزه ملی ایران قرار دهد‌ که این کار با هماهنگی اداره کل موزه‌ها و مجوز حوزه ریاست انجام شد. وی با تاکید بر اینکه برای انتقال اموال اداری از موزه ملی ایران حتی در حد یک دفتر باید پروسه اداره اموال و هماهنگی با اداره اقتصادی انجام شود، می‌گوید: چطور می‌توان اموال فرهنگی تاریخی یک کشور که شناسنامه ملت است را به همین راحتی جابه‌جا کرد، این حرف‌ها نشان می‌دهد مدیری که این صحبت‌ها را می‌کند، با امور موزه‌داری آشنایی ندارد.
چطور یک معاون رییس‌جمهور از حداقل قوانین حوزه‌اش اطلاع ندارد
او بابیان اینکه فرد مطرح کننده این خبر- انتقال ۶۰۰ هزار شیء تاریخی از موزه ملی ایران- به عنوان رییس وقت سازمان میراث فرهنگی دستِ کم باید مقررات مسوولیت سازمانی خود را بداند، ادامه می‌دهد: وی هشت ماه رییس یک سازمان در حد معاونت ریاست جمهوری بوده و دستِ‌کم اطلاعات و قوانین جابه‌جایی اموال فرهنگی را نخوانده است. اما در این شرایط که آثار موزه لوور در تهران است، مصاحبه می‌کند.
امنیتی که از کشورمان سلب می‌کنیم
نوکنده با بیان اینکه اکنون موزه ملی ایران با برگزاری موزه لوور در تهران اهمیت و استعدادهای موزه‌داری خود را به رخ دنیا کشیده‌ است این صحبت‌ها مطرح شده‌اند، ادامه می‌دهد: با بیان این حرف‌ها امنیت کشور را زیرسوال برده‌اند.
مدیر کل موزه ملی ایران توضیح می‌دهد: زمانی‌که می‌خواهیم آثار نمایشگاهی در سطح بین‌المللی برگزار کنیم، کشور دعوت شده یک فرم با نام «گزارش تسهیلات» به کشور مبدأ می‌دهد تا امکانات، تجهیزات و دوربین‌ها و ابزار خود برای محافظت از آثار تاریخی آن کشور را اعلام کند تا بداند وضعیت حفاظت امنیت و موقعیت موزه چطور است. این اطلاعات به صورت محرمانه بین موزه‌ها رد و بدل می‌شود و بعد ازدریافت تفاهمنامه و قبل از رد و بدل کردن قرارداد اشیا، موزه‌ها موظف به پر کردن و ارائه این فرم‌ها هستند.
نوکنده با اشاره به اتفاقی که در زمان مبادله تفاهمنامه‌ها بین موزه ملی یاران و موزه کره‌جنوبی برای برگزاری نمایشگاه چند ماه گذشته در ایران رخ داده می‌گوید: زمانی که مسوولان موزه کره‌ای برای قرارداد نمایشگاه به موزه ملی آمده بودند، به آنها گفتم در کنار موزه ملی ایران، وزارت امور خارجه قرار گرفته است، حتی میدان مشق را به او نشان دادیم، او از این اتفاق خوشحال بود چون می‌دانست که شعاع وزارت امور خارجه مهمترین و حساس‌ترین مرکز امنیتی هر کشور است که امنیت بسیار بالایی دارد.
او با اشاره به استقرار کیوسک نیروی انتظامی در ابتدای ورودی موزه ملی ایران در کوچه «پروفسور رولن» ادامه می‌دهد: در این شرایط چطور ممکن است ۶۰۰ هزار شیء ظرف یک شب از موزه ملی ایران خالی شود؟ به نظر می‌رسد مطرح کننده این صحبت‌ها یا با عدد ۶۰۰ آشنا نیست یا هزار را نمی‌شناسد!
ساماندهی انبارهای موزه ملی ایران در ایستگاه ساماندهی ایران باستان
به گزارش ایسنا مدیر کل موزه ملی ایران در ادامه در مورد وضعیت ساماندهی انبارهای موزه ملی ایران، با بیان اینکه ساماندهی در انبارهای یک موزه مراحل مختلف دارد، نیز توضیح می‌دهد: ساماندهی در همه انبارهای این موزه انجام شده‌اند. دو فاز اول ساماندهی یکی از انبارهای موزه به پایان رسیده و در فاز سوم آن قرار است آثار مخزن موزه ایران باستان، به یک مخزن جدید در بخش دوران اسلامی منتقل شود که زیرساختِ آن کاملا مهیاست و فضا آماده شده است، اکنون نیز موزه ملی ایران در حال تولید قفسه‌های امن و استاندارد برای جابه‌جایی آثار است.
او هدف موزه ملی ایران از انجام این ساماندهی را تبدیل طبقه همکف موزه ایران باستان به فضای موزه‌ای اعلام می‌کند و می‌گوید: طبقه زیرزمین موزه ایران باستان که محل نگهداری آثار ساماندهی شده بود، اکنون با این جابه‌جایی فضای مورد نیاز در مخزن منفی دو موزه دوران اسلامی درست شده است، خوشبین هستیم تا چند روز دیگر اعتبار به این پروژه به صورت کامل تعلق می‌گیرد و با انجام عملیات قفسه‌بندی آن، پروژه تکمیل می‌شود.
وی تاکید می‌کند: از آثاری که باید منتقل شوند عکس، فیلم و لیبل تهیه شده و همگی جعبه مشخصی از اطلاعات دارند.
به گفته نوکنده؛ بازسازی موزه ایران باستان در دو طبقه بالا و پایین در دستور کارِ امسال موزه ملی ایران است، تاکنون مطالعات انجام شده و فاز اول آن نیز تایید شده است.
این حرف، حتی ارزش پاسخ دادن ندارد
محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی نیز می‌گوید: معتقدم چنین صحبت‌هایی حتی ارزش پاسخ دادن هم ندارد. گوینده مطلب در مورد صحبت‌هایش حتی دلیل و مدرکی ارائه نداده است.
او که در فاصله سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۶ به مدت ۱۰ سال مدیر کل موزه ملی ایران بوده است، ادامه می‌دهد: اموالی که در موزه‌ها هستند همگی ثبت شده و در اختیار وزارت اقتصاد و دارایی هستند. از سوی دیگر این آثار تحویل هیات امنای اموال موزه است، یک عدد شیء نیز به هیچ وجه از موزه ملی ایران کم نشده است.
وی با بیان اینکه آثار منتقل شده به موزه‌های دیگر را نمی‌توان جزو آثار گمشده محسوب کرد، تاکید می‌کند: همه آثار موزه‌ها‌ شناسنامه‌دار هستند، قطعا مدیر کل موزه ملی ایران، صورتجلسه همه آثار منتقل شده به موزه‌های دیگر را دارد.