نگرانی از جنگ داخلی در مصر تشدید می‌شود

سارا عمرانی پارچین – بیش از دو سال از سرنگونی حسنی مبارک می‌گذرد. امروز سالروز روی کار آمد محمد مرسی است و مقامات ارشد مصر نسبت به بروز «جنگ داخلی» در این کشور هشدار می‌دهند. ناآرامی‌های یک هفته اخیر مصر که روز جمعه با درگیری میان هواداران و مخالفان مرسی به اوج رسیده و سه کشته و ۱۳۰ مجروح برجای گذاشت از شکل‌گیری شکافی خبر می‌دهند که می‌تواند این کشور را فلج کند.
به گزارش رویترز و بنا بر تایید مقام‌های محلی، یکی از افراد کشته‌شده تبعه آمریکاست. پاتریک ونترل سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن نیز تایید کرد که یک شهروند آمریکایی در اسکندریه کشته شده است. در اسکندریه یک شهروند مصر نیز کشته شده است. قربانی سوم یک روزنامه‌نگار مصری است که در شهر بندری پورت سعید کشته شده است. مقامات امنیتی مصر و چند شاهد عینی گفته‌اند که این روزنامه‌نگار بر اثر انفجار یک بمب دست‌ساز کشته شده است. پاتریک ونترل، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: «به اعتقاد ما، همه مصری‌ها از این حق برخوردارند که عقاید و نگرانی‌های خود را آزادانه ابراز کنند. ما از دوات مصر مصرانه خواسته‌ایم که از این حق حمایت کند.»
به گزارش خبرگزاری آلمان، مخالفان مرسی در اسکندریه به دفتر حزب اسلام‌گرای اخوان‌المسلمین، حزب محمد مرسی حمله کرده‌اند. بنا بر گزارش مسوولان محلی درگیری‌ها در آجا در دلتای نیل نیز ۳۲ زخمی بر جای گذاشته است. معترضان مخالف اخوان‌المسلمین در برخی شهرهای دیگر دلتای نیل نیز به دفتر این حزب حمله کرده‌اند. با عمیق‌تر شدن شکاف‌ها بین اسلام‌گرایان در قدرت و اپوزیسیون سکولار مصر، بیم خشونت‌های خیابانی بیشتری می‌رود. مخالفان مرسی او را متهم می‌کنند که تنها خواست گروه اسلام‌گرای اخوان‌المسلمین را تحقق می‌بخشد. آنها همچنین مرسی را متهم می‌کنند که نتوانسته بحران اقتصادی مصر را که پس از سرنگونی مبارک بر کشور حاکم شده است مهار کند.اما آیا مصر برای تکمیل دوره گذار دموکراتیک خود که بیش از دو سال پیش آغاز شد باید یک انقلاب دوم را تجربه کند؟ بسیاری از مصری‌ها این‌طور فکر می‌کنند، و تظاهرات گسترده‌ای را برای امروز برنامه‌ریزی کرده‌اند و هدفشان برکنار کردن محمد مرسی است. مصر امروز تحت کنترل سیاسی شدید ارتش، مرسی و متحدان اسلام‌گرای وی است. این کشور از یک پارلمان قانونمدار بی‌بهره است و قانون اساسی آن بدون مداخله دموکرات‌های سکولار تنظیم شد و این در حالی است که فعالان اپوزیسیون در مصر بازداشت هستند.
بسیاری از معترضانی که در سال ۲۰۱۱ تظاهرات میدان تحریر قاهره را برای دستیابی به آزادی و حقشان آغاز کردند، حال می‌گویند انقلاب آنها ربوده شده و آنها حق دارند. رژیم مصر که روز‌به‌روز ضددموکراتیک‌تر می‌شود، زمانی حقیرتر شد که طی ماه جاری چندین و چند نفر از کارمندان مصری و غربی طرفدار دموکراسی خود را به دلیل انجام امور مربوط به آموزش رای‌دهندگان محکوم کرد و این محکومیت‌ها از یک تا پنج سال زندان بوده است.اسلام‌گرایان مصر که ظاهرا از مشروعیت دموکراتیک برخوردار هستند، ارتش را در برابر هرگونه مسوولیت‌پذیری در مورد فساد موجود و نقش خشونت‌بار حقوق بشر، محافظت کرده است.
ارتش و پلیس امنیتی نیز در مقابل تلاش کرده که این رژیم جدید را در قدرت نگه دارد. تهدید جدی که هر دو مرکز قدرت را هدف قرار می‌دهد، دموکرات‌های سکولار هستند و اسلام‌گرایان و نیروهای امنیتی متحد شده‌اند تا با بی‌رحمی روزافزون آنها را سرکوب کنند. بر اساس الگویی که به جای مانده از بدترین روزهای کشمکش‌های این کشور بر سر حقوق مدنی از نیم قرن پیش است، معترضان بدون خشونت امروز، اول مورد حمله مسلحانه قرار می‌گیرند و بعد دستگیر می‌شوند.
راهی که مردم مصر پیموده اند، آنقدر طولانی بوده است که دیگر امکان بازگشت وجود ندارد. انقلاب مصر ریشه در فعالیت‌های بخش گسترده‌ای از جامعه داشته است و مسیحیان قبطی و مسلمانان در میدان تحریر از یکدیگر دفاع می‌کردند. ضدیت با متمردان اغلب در سیاست‌های پس از انقلاب دیده می‌شود و با توجه به این امر، دموکرات‌های سکولار اتحاد گسترده‌ای را شکل داده‌اند تا خواستار یک انتخابات جدید و شفاف شوند و در رسیدن به این خواسته خود به شکل صبورانه‌ای از خشونت دوری کرده‌اند.
همانطور که اروپاییان پس از سقوط کمونیست آموختند، سرنگون کردن یک حاکم مستبد گام نخست در مسیر رسیدن به دموکراسی است. برخی کشورهای سابق بلوک شرق توانستند از استبداد کمونیستی به طور مستقیم به دموکراسی‌های چند حزبی برسند و اما دیگر کشورها، دیکتاتورهای جدید اعتدال‌گراتر را جایگزین رهبران سابق خود کردند تا چند سال بعد محتاج یک انقلاب دوم شوند و برخی از این کشورها هنوز هم در انتظار شکل‌گیری اینسس انقلاب هستند.مرسی آنقدر عاقل است که به مطالبات اپوزیسیون مبنی بر ارایه یک نقشه راه برای رسیدن به آشتی ملی و یک رویکرد حاکمیتی کلی‌نگرتر که بتواند آغازگر عبور از مشکلات اقتصادی کشور باشد، اهمیت دهد. در غیر این صورت ممکن است خود را در جایگاه مبارک و سرنگون‌شده بیابد.