هجدهمین نماینده ایران در جست‌وجوی دومین اسکار

گروه فرهنگ- با پایان یافتن مهلت مشخص شده از سوی آکادمی علوم و هنرهای سینمایی (اسکار) برای معرفی فیلم‌های بخش خارجی زبان به این آکادمی، رقابت‌ها برای کسب جوایز هشتاد‌وششمین دوره جوایز اسکار آغاز شد. رقابت‌های امسال بین فیلم‌هایی از ۶۷ کشور جهان صورت می‌گیرد. در میان این ۶۷ فیلم، آثار برجسته‌ای همچون «والسا، مرد امید» ساخته آندری وایدا از لهستان و «زیبایی بزرگ» ساخته پائولو سورنتینو از ایتالیا و «رنوا» ساخته ژیل بوردو از فرانسه حضور دارند.
«والسا، مرد امید» درباره لخ والسا رهبر افسانه‌ای (با بازی رابرت ویکیه‌ویچ) است که ابتدا برقکار بود اما بعدها در دهه ۱۹۸۰ رهبر جنبش همبستگی هوادار دموکراسی شد. وی در نهایت در لهستان به مقام ریاست‌جمهوری رسید و سپس جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. آگنیشکا گروچوفسکا در نقش دانوتا والسا و روساریو اوماجو در نقش اوریانا فالاچی دیگر بازیگران «والسا، مرد امید» هستند. تاکنون چهار فیلم وایدای ۸۷ ساله شامل «سرزمین موعود» (‌۱۹۷۶)، «خدمتکاران ویلکو» (‌۱۹۷۹)، «مرد آهنین» (۱۹۸۱) و «کاتین» (۲۰۰۷) نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان شده‌اند ولی هیچ‌یک موفق به دریافت جایزه از اسکار نشده‌اند.
تازه‌ترین ساخته پائولو سورنتینو نیز سینمای ایتالیا در اسکار را نمایندگی خواهد کرد. از این فیلم به نوعی به عنوان ادای احترام به فدریکو فلینی به خصوص فیلم «زندگی شیرین» او یاد می‌شود. تونی سرویلو در این فیلم نقش نویسنده‌ای سالخورده به نام جپ گامباردلا را بازی می‌کند. او به لطف رمان معروفی که ۴۰ سال پیش نوشته همیشه مطرح بوده و اکنون در ۶۵ سالگی زندگی یکنواختی دارد. در همان حال که جپ به این فکر می‌کند که نوشتن را از نو آغاز کند، شیوه زندگی لذت‌جویانه و ثروت خود را زیرسوال می‌برد. داستان «زیبایی بزرگ» در پس زمینه درخشش گروتسک رم یا همان «شهر ابدی» و در بحبوحه تنگنای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایتالیایی معاصر روایت می‌شود.
«رنوار» نیز امسال در حالی نماینده فرانسه در اسکار است که از «گذشته» به کارگردانی اصغر فرهادی کارگردان ایرانی به عنوان پیشتاز نمایندگی فرانسه یاد می‌شد. این فیلم در اختتامیه بخش نوعی نگاه جشنواره کن به نمایش درآمد. میشل بوکه، کریستا تره، توماس دوره و ونسان روتیه در «رنوار» بازی می‌کنند که ماه مارس در ایالات متحده اکران شد. این فیلم درباره سال‌های آخر زندگی پی‌یر اوگوست رنوار نقاش امپرسیونیست فرانسوی در شهر کنیه سور مر در ۱۹۱۵ در دوران جنگ جهانی اول است، زمانی که با کاترین هسلینگ آخرین مدلش و اولین بازیگر فیلم‌های پسرش ژان رنوار آشنا شد.
امسال فلسطین نیز فیلم «عمر» ساخته هانی ابو اسد را به اسکار معرفی کرده است. ابو اسد که سال ۲۰۰۵ برای فیلم «اینک بهشت» نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شده بود با وجود اینکه امسال نیز فیلم خوبی راهی اسکار کرده اما از شانس چندان بالایی برای دریافت جایزه برخوردار نیست چراکه فیلمی به شدت ضداسراییلی و سیاسی است و تجربه ادوار مختلف جوایز اسکار نشان داده که این فیلم‌ها از سوی داوران آکادمی با اقبال مواجه نمی‌شوند. این فیلم که به تقابل فلسطینی‌ها و اسراییلی‌ها می‌پردازد، اولین بار در دنیا ماه می پیش در بخش نوعی نگاه جشنواره کن به نمایش درآمد و جایزه داوران این بخش را برد. این تریلر سیاسی در عین حال داستان عشقی ناممکن را به تصویر می‌کشد و مضامینی چون اعتماد و خیانت در کناره باختری را مورد توجه قرار می‌دهد. انتخاب «عمر» اما از این جهت قابل توجه است که ۹۵ درصد فیلم با بودجه سرمایه‌گذاران فلسطینی ساخته شده و اولین فیلم فلسطینی است که تقریبا به طور کامل به صورت مستقل ساخته شده است.
عربستان سعودی هم امسال به همراه مونتنگرو برای اولین بار به اسکار فیلم معرفی کرده است. فیلم «وجده» به کارگردانی حیفا المنصور، نماینده عربستان در اسکار خواهد بود. حیفا المنصور که چندی پیش توانسته بود به عنوان اولین زن تاریخ سینمای عربستان در جشنواره فیلم ونیز حضور پیدا کند. «وجده» داستان زندگی دختر جوانی است که برای محقق کردن آرزویش یعنی داشتن یک دوچرخه که در عربستان برای دختران ممنوع است، مجبور می‌شود تا با مقامات این کشور درگیر شود. تمامی صحنه‌های مربوط به این فیلم در داخل عربستان فیلمبرداری شده و به خاطر محدویت‌هایی که زنان در عربستان با آن روبه‌رو هستند او مجبور بوده که دور از انظار عمومی و از داخل یک ون بازیگرانش را کارگردانی کند.
بخش فیلم‌های خارجی زبان اسکار از نظر افتخارات در سیطره سینمای ایتالیا و فرانسه است. ایتالیایی‌ها تاکنون ۲۷ بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده‌اند و ۱۳ بار نیز آن را برده‌اند. در کنار ایتالیایی‌ها، فرانسه هم ۳۶ بار کاندیدایی دریافت جایزه شده و ۱۲ بار اسکار را برده است. بعد از آن اسپانیا با ۱۹ بار نامزدی و چهار اسکار، ژاپن با ۱۲ بار نامزدی و چهار اسکار و سوئد نیز با ۱۴ بار نامزدی و چهار اسکار در رتبه‌های بعدی پر افتخار‌های بخش غیر انگلیسی زبان اسکار هستند. در این میان سینمای ایران نیز با دو بار نامزدی و یک جایزه اسکار در رتبه ۲۲ این فهرست قرار دارد.
فرهادی، باز هم در اسکار
امسال، نماینده سینمای ایران نیز توسط هیاتی متشکل از مسعود کیمیایی، بهروز افخمی، کمال تبریزی، حسن حسندوست، مسعود رایگان، علیرضا زرین‌دست، حسین معززی‌نیا، امیر اسفندیاری و فاطمه معتمدآریا و از میان ۵۴ اثر سینمایی اکران شده در سینماها انتخاب شد. این هیات که در انتخاب‌های نهایی خود به دو گزینه «دربند» ساخته پرویز شهبازی و «گذشته» اصغر فرهادی رسیده بود، فیلم گذشته را برای معرفی به اسکار هشتاد و ششم انتخاب کرد. این انتخاب اگرچه با انتقاد از سوی تهیه‌کننده فیلم دربند و برخی دیگر از اهالی سینما مواجه شد اما حجت‌الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی پاسخ این منتقدان را این‌گونه داد: درباره معرفی نماینده ایران در اسکار باید از هیات داوران بپرسیم. آنها از مدت‌ها قبل گزینه‌ها را بررسی می‌کردند. هیچ جایی برای نفود ما نبوده، نیست و هرگز نخواهد بود و به نظر داوران احترام می‌گذاریم. ایوبی همچنین ادامه داد: تا حالا پیش آمده اثری به عنوان نماینده معرفی شود و انتقادهایی را در پی نداشته باشد؟!
مسعود کیمیایی نیز در بخشی از گزارش معرفی فیلم گذشته چنین نوشته بود: ««دربند» داوران را به بند کرد و در بند فیلم «گذشته» شد. در هم شدند. پر از اعتبار، پر از سینما و پر از تعهد، ابزار و کلمات قدیمی‌اند. باید از آنها معنای تازه‌ای ساخته شود. هر دو سینمای قصه‌گو که پیدایش اسطوره و حماسه از قصه‌گویی آغاز می‌شود. «دربند» با موضوعی ایرانی با پرداختی از سینمای متداول مستقل، آمده از سینمای معترض و فیلم «گذشته»، صاحب یک سینمای متاثر از گرامر سینمایی جهان، پر از دانایی‌های یک فیلمبردار، بازی بازیگران و چرخیدن در یک خانه کوچک، بدون گم کردگی و خلاف راه. از فیلم «دربند» چیزی کسر نشد، در بلندی ایستاد و فیلم «گذشته» با یک عقیده پیش‌بینی شده روبه‌رو شد که به قضاوت‌های سینمای آمریکا، خصوصا شناخت شیوه کارگردانی آقای اصغر فرهادی آشناتر است….»ایران تاکنون ۱۷ فیلم به اسکار معرفی کرده که تا به حال فقط «بچه‌های آسمان» و «جدایی نادر از سیمین» موفق به راهیابی به بخش نهایی شده‌اند. دیگر فیلم‌های معرفی شد از جانب ایران به اسکار، عبارتند از: «دایره مینا» ساخته داریوش مهرجویی (۱۳۵۶)، «باد صبا» ساخته آلبر لاموریس (۱۳۵۷) «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی (۱۳۷۳)، «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی (۱۳۷۴)، «گبه» محسن مخملباف (۱۳۷۶)، «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی (۱۳۷۷)، «رنگ خدا» مجید مجیدی (۱۳۷۸)، «زمانی برای مستی اسبها» بهمن قبادی (۱۳۷۹)، «باران» مجید مجیدی (۱۳۸۰)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» رسول صدرعاملی (۱۳۸۱)،‌ «نفس عمیق» پرویز شهبازی‏ (۱۳۸۲)، «لاک‌پشتها هم پرواز می‌کنند» بهمن قبادی (۱۳۸۳)، «خیلی دور خیلی نزدیک» رضا میرکریمی (۱۳۸۴)، «کافه ترانزیت» کامبوزیا پرتوی (۱۳۸۵)، «میم مثل مادر» رسول ملاقلی‌پور (۱۳۸۶)، «آواز گنجشکها» مجید مجیدی (۱۳۸۷)، «درباره الی» اصغر فرهادی (۱۳۸۸)، «بدرود بغداد» مهدی نادری (۱۳۸۹). ایران در سال ۹۱ نیز به علت ساخت فیلمی ضد اسلامی، اسکار را تحریم کرد. در آن سال قرار بود «یک حبه قند» رضا میرکریمی، نماینده ایران در اسکار باشد.
حالا باید منتظر ماند و دید که آیا اصغر فرهادی باز هم مانند دو سال پیش، افتخارات و توجهات بین‌المللی را به سوی خود جذب می‌کند یا نه! برای این مساله باید تا ۱۶ ژانویه که پنج نامزد نهایی کسب جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی معرفی می‌شود، صبر کرد. همچنین فیلم برگزیده روز دوم مارس (۱۱ اسفند‌ماه) در مراسم اسکار، شناخته خواهد شد.