هخامنشی‌ها سنگ‌های غول‌آسا را چگونه جابه‌جا می‌کردند؟

کشف سه معدن که به گمان باستان‌شناسان، محل تامین سنگ‌های کاخ داریوش بزرگ در شوش بوده، با توجه به فاصله ۱۵۰کیلومتری این معادن آبدانان تا آن شهر باستانی، این پرسش را مطرح می‌کند که سنگ‌های عظیم‌الجثه که در کاخ‌ها و سازه‌های هخامنشی به کار رفته، ‌چگونه جابه‌جا می‌شد؟
به گزارش ایسنا، باستان‌شناسان جمعه گذشته (۲۲ فروردین ماه ۱۴۰۴) از شناسایی سه معدن در دامنه کبیرکوه در زاگرس در منطقه آبادانان استان ایلام خبر دادند. تشخیص اولیه آنها بر این است که این معادن احتمالا محل تامین سنگ‌های کاخ آپادانا در شهر باستانی شوش باشند.
فاصله این معادن تا شوش، حدود ۱۵۰کیلومترِ ناهموار است و این پرسش را مطرح می‌کند که حدود 2هزار سال پیش، این سنگ‌ها چگونه تا شوش منتقل شده‌اند؟ رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی گفته که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند. برای ما به‌عنوان متولیان میراث فرهنگی، موضوع تا حدی اثبات شده اما در باستان‌شناسی چیزی 100‌درصد نیست تا زمانی که کاوش‌های علمی انجام شود، بنابراین آزمایش‌ها و پژوهش‌ها دراین‌باره در حال انجام است.
اما پژوهشگران در پاسارگاد و تخت‌جمشید (پارسه)، که پیشتر در نزدیکی آنها معادن سنگ هخامنشی‌ها شناسایی شده است و همچنین در شهر باستانی شوش، شواهدی را یافته‌اند که نشان می‌دهد سنگ‌های چند تُنی که از دل کوه جدا شده‌اند، چگونه جابه‌جا می‌شدند. محمد حسینی گورجی- کارشناس مرمت در محوطه میراث جهانی پاسارگاد- مستند به پژوهش‌هایی که روی سنگ نبشته‌ها انجام شده است، می‌گوید: هر بلوک سنگی که کوچک‌ بوده و ارابه تحمل وزن آن را داشته، از معدن تا پاسارگاد (محل ساخت سازه)، با همان ارابه حدود ۳۰کیلومتر مسافت، جابه‌جا می‌شد.
این کارشناس مرمت درباره جابه‌جایی سنگ‌ها به سنگ‌های حجیم «تل تخت»، محل ارگ سلطنتی در پاسارگاد اشاره می‌کند که متشکل از سنگ‌های مکعبی بزرگ به ارتفاع ۱۵متر، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: برای جابه‌جا کردن بلوک‌های سنگین، نمونه «تل تخت» که بلوک‌های آن کمتر از یک متر ارتفاع و بیش از یک متر قطر و ۶ متر طول دارد، امکان استفاده از ارابه وجود ندارد. آنها روی زمین یکسری میله فولادی قرار می‌دادند و سنگ‌ها توسط تعدادی کارگر و حیوان روی آن لوله‌ها حرکت داده می‌شد. نقش برجسته‌ای از آشور که نزدیک به دوره هخامنشی است، نیز نشان می‌دهد که یک «لَمِسو» (نگهبانان سردر بسیاری از کاخ‌های مهم آشوری)، چطور جابه جا می‌شدند. «لمسو»‌ها که در دروازه ملل دیده می‌شود نقش‌های ترکیبی انسان و حیوان هستند که توسط تیمی حدودا ۶۰ تا ۷۰ نفره و چندین گاو نر جابه‌جا می‌شدند. چندلایه طناب در چند جای سنگ قرار گرفته است برای اینکه زوایای مختلف را کنترل کنند و هر طناب دست یک عده است و عده‌ای با دیلم از عقب سنگ را هل می‌دهند و گروهی هم فقط کارشان این است که آن میله‌ها را جابه‌جا کنند.
حسینی ادامه می‌دهد: اما ما می‌دانیم در کاوش‌های پارسه و شوش (آپادانا) قرقره کشف شده است، برای همین تصور اینکه هخامنشی‌ها جرثقیل را می‌شناختند، سخت نیست. آنها می‌توانستند چند قرقره را باهم ترکیب کنند و نیروی هر فرد چند برابر شود.
این کارشناس مرمت اضافه کرد: نقش برجسته از تاریخ باستان همدوره با هخامنشی شناسایی شده است که می‌بینیم در آن زمان جرثقیل داشتند؛ چندین قرقره باهم ترکیب شده و طناب دور هر قرقره چرخیده و برای جابه‌جا کردن طناب دیگر لزوما از دست استفاده نمی‌شود. یک محور افقی دیده می‌شود که دو طرف آن دو چرخ بزرگ شبیه چرخ آسیاب قرار دارد و انسان‌ها داخل آن قرار دارند و پا می‌زنند. به نظر می‌رسد اگر ۱۰ فرد باهم پا بزنند و با دست هل بدهند و پنج قرقره ترکیب شده باشند، نزدیک به ۳۰ تُن بار را توانسته باشند جابه‌جا کنند.