هزارتوی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت

مهدی آزادواری*
طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری در صنعت نفت همواره به‌ عنوان یکی از نیازهای حیاتی برای توسعه اقتصاد کشور مطرح شده است اما متاسفانه بسیاری از برنامه‌ها در این زمینه تنها روی کاغذ باقی مانده‌اند. به‌ عنوان نمونه در ۹‌ماهه سال۱۴۰۳، سود خالص بنگاه‌های فعال در بخش فرآورده‌های نفتی با کاهش ۵‌درصدی مواجه شده که این خود گویای چالش‌های عمده در این صنعت است.
برآوردها نشان می‌دهند که صنعت نفت برای جذب سرمایه به حدود ۱۶۰‌میلیارد دلار نیاز دارد اما مشکلات و موانع موجود تحقق این هدف را به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل کرده است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، تغییرات مداوم قیمت خوراک و فرآورده‌‌هاست که باعث کاهش شدید منابع مالی این صنعت شده است. این تغییرات به حدی است که سرمایه‌گذار نمی‌تواند با چشم‌انداز بلندمدت به این بخش وارد شود. قوانین متناقض و اجرایی‌نشده، ناشی از مدیریت نادرست و عدم هماهنگی بین نهادهای مختلف، از دیگر موانع جدی است. اگر صنعت نفت یک متولی واحد داشت قطعا از تصمیمات جزیره‌ای و موازی‌کاری جلوگیری می‌شد.
از دیگر مشکلاتی که صنعت نفت با آن مواجه بوده، تامین مالی است. در شرایط فعلی پروژه‌های توسعه‌ای این صنعت به‌ دلیل کمبود منابع مالی به خواب رفته‌اند. در این شرایط باید از روش‌های سنتی تامین مالی مانند استقراض از بانک‌ها دوری جست و روش‌های نوین تامین مالی از طریق بازار سرمایه را جایگزین کرد.
تحریم‌ها نیز نقش بسزایی در کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت دارند.
تاریخ نشان داده که پس از توافق برجام در سال‌۹۴ تولید نفت ظرف مدت کمتر از یک‌سال به سطوح پیش از تحریم‌ها بازگشت بنابراین رفع تحریم‌ها می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در این صنعت را کاهش دهد و افق‌های روشنی را برای آن ترسیم کند.
تحریم‌ها همچنین موجب شده‌اند که این صنعت حتی به تجهیزات روز هم دسترسی نداشته باشد. اگرچه تا حدودی داخلی‌سازی در این زمینه انجام شده اما این مقدار هنوز کافی نیست. برای مثال متوسط ضریب بازیافت مخازن نفت به‌دلیل عدم دسترسی به دانش و فناوری روز افت کرده است که در نتیجه مقادیر زیادی از نفت و گاز در مخازن باقی مانده‌اند و برای برداشت آنها باید هزینه‌های زیادی صرف شود.
به ‌طور کلی اگر مشکلات و موانع موجود در صنعت نفت حل نشود، تحقق سرمایه‌گذاری‌های کلان در این بخش به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد.
نیاز به یک استراتژی جامع و هماهنگ برای جذب سرمایه، مدیریت صحیح و استفاده از روش‌های نوین تامین مالی امری ضروری است تا این صنعت بتواند به پتانسیل‌های خود دست یابد و در مسیر توسعه پایدار قرار گیرد.
* کارشناس ارشد بازار مالی